FAHREDDİN RÂZÎ’NİN CÜBBÂİLER’İN İHBAT VE TEKFİR DÜŞÜNCESİNE ELEŞTİRİSİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 3, 23 - 45, 31.05.2018

Hüseyin Maraz

Öz

İhbat ve tekfir, bütün kelam ekollerinin üzerinde hemfikir olduğu
konulardan birisidir. Her ne kadar teoride bir uzlaşı söz konusu olsa da bu
teorinin pratiğe ne şekilde aksedeceğinde ciddi bir ayrışma söz konusudur. Mu‘tezile ekolü, Mâturidî ve Eş‘arîler’in aksine ihbatın amelde
de gerçekleşeceğini vurgulayarak günahın iyilikleri sileceğini ileri sürmüştür.
Mâturidî ve Eş‘arîler ise ihbatın sadece
inançta gerçekleşeceğini söyleyerek ameli/eylem tekfîr ile
sınırlandırmışlardır. Onların düşüncesinde Kur’anî bağlamı gereği inkâr, imanı
düşürürken; iyilikler kötülükleri örter. Mu’tezile ise büyük günah anlayışının
etkisiyle iyiliklerin kötülükler nedeniyle düşeceğini aklî ve Kur’anî deliller
ile izah etmiştir. Fahreddin Râzî, Mu‘tezile’nin iki önemli siması Ebu Ali ve Ebu
Haşim el-Cübbâî’nin ihbat anlayışına ciddi eleştiriler yöneltmektedir. Esasında
o, Mu‘tezile’nin eylem değer
ilişkisinde durduğu yeri aklî ve naklî delillerle sorgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fahreddin Râzî, Cübbailer, İhbat, Tekfir, Eylem

Kaynakça

• Ebu’l-Bekâ el-Kefevî, Eyyüb b. Musa. el-Külliyyat. thk. Adnan Derviş-Muhammed el-Mısrî. Beyrut: 1998.
• Ebu’l-Berakat en-Nesefi, Abdullah bin Ahmed bin Mahmû. Şerhu’l-Umde fî - Akide-Ehli’s-Sünne ve’l-Cemaa. thk. Abdulah Muhammed Abdullah İsmail el-Mekte-betü’l-Ezheriyye: Kahire, 2012.
• Ezherî, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Luğa. thk. Abdulhakîm el-İzbâvî. Kahire: ts.
• Fahreddin Râzî. el-Erbaîn fî-Usûli’d-Dîn,. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekâ. Mektebetü’l-Kül-liyyâti’l-Ezheriyye: Kahire, 1986.