Hacamat Ve Fıkhi Hükümleri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 245 - 266, 30.05.2021

Çevirmen: Abdülkadir Şanalmış

Öz

Müslümanlar; tıbb-ı nebevînin modern tıp çağında ortaya çıkan, iyileşmesi mümkün gözükmeyen dermansız birçok hastalıklara karşı tedavi ve sağlık bilimleri ile dolu olduğunu hayretle müşahede etmektedirler. Söz konusu tıbb-ı nebevînin unsurlarından olan hacamata gereken önemin verildiği söylenemez. Bu sebeple Müslüman toplumlarda hastaların sıkıntılarını dindirme sadedinde modern tıbbın tedavi edemediği bazı hastalıkların tedavisinde ön plana çıkan hacamat, hekimlerin ve araştırmacıların önünde alternatif tıbbın dayanaklarından biri olarak görülerek sağlık bilimleri sahasında yeni bir kapı açılmış olmaktadır.
Bu araştırmanın sonuçlarını şöyle özetleyebiliriz;
1.) Hacamatın birçok faydaları vardır. En önemlileri; elem ve ıstırapları hafifletmesi, kan dolaşım sistemini canlı tutması, eklem yerlerine hareket sağlaması ve vücutta bulunan zehirli maddeleri, toksinleri gidermede etkili olması vb. insan sağlığına olan yararları sayılabilir.
2.) Hacamat, kuru ve yaş olmak üzere iki farklı tedavi yöntemi ile uygulanır.
3.) Önemli hacamat yerleri; baş, omuzlar, boyun damarları, dizler, ayakların arka kısmıdır.
4.) Hz. Peygamber’den (s.a.s.) hacamatın herhangi bir muayyen vakitte veya günde yapılıp yapılmamasına dair emir ve yasağı vârid olmamıştır.
5.) Hacamatın uygulanması abdesti bozar, orucu bozmaz. Ancak Hanbelî mezhebine göre hacamat orucu bozar. Hacda ihrama giren bir kişinin baş ve diğer azalarına hacamat yapılmasına âlimler cevaz vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Hacamat, Fıkıh, Hüküm

Kaynakça

• Adevî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Mükremillâh (Mükerrem) es-Saîdî (ö. 1189/1775), Hâşiyetü’l-Adevî alâ’ Kifâyetü’ṭ-ṭâlibi’r-rabbânî, I-II, Dârü’l-fikir, Beyrut, 1994.
• Amîka, Bessam Hasan, el-İlâc bi’l-hicâme, 1. Baskı, Künûzü’l-ma’rife, 2008.
• Berâziî, Ebû Saîd Halef b. Ebi’l-Kāsım b. Süleymân el-Ezdî el-Kayrevânî (ö. 430/1039), et-Tehẕîb fi’ḫtiṣâri’l-Müdevvene, I-IV, thk. Ebü’l-Hasen Ferid el-Mezîdî, 1. Baskı, Dârü ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut, 2002.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî, (v. 458/1066), Sünen-i Beyhakî, I-XI, thk. Muhammed Abdülkadir Ata, 3. Baskı, Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut, 2003.
• Desûkī, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe (ö. 1230/1815), Ḥâşiye ʿale’ş-Şerḥi’l-kebîr, I-IV, Dârü’l-fikr, Beyrut, 2010.
• Ebû Abdillah, Muhammed b. İsmail, (v. 256/870), Sahih-i Buhari, I-VI, thk. el-Buga, Mustafa, 3. Baskı, Dârü İbn Kesir el-Yemâme, Beyrut, 1987.
• Ebû Abdillâh, Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî, (v. 179/795), Muvatta’, I-II, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Dârü ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut, 1985.
• Ebû Bekir İbn Yûnus es-Sıkıllî (ö. 451/1059), el-Câmiʿ li-mesâʾili’l-Müdevvene, I-XXIV, 1. Baskı, Dârü’l-fikir, Beyrut, 2013.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî, (v. 275/889), Süneni Ebî Dâvûd, I-IV, thk. Sıdkî Cemil el-Attâr, 1. Baskı, Dârü’l-fikr, Beyrut, 2005.
• Ebü’l-Hüseyn, Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyri, (v. 261/875), Sahih-i Müslim, I-VIII, 1. Baskı, Darü’l-cîl, Beyrut, 2010.
• Ebû İshâk İbrâhîm b. İshâk b. İbrâhîm el-Harbî (ö. 285/899), Ġarîbü’l-ḥadîs, I-III, thk. Süleyman İbrahim Muhammed el-Ayid, 1. Baskı, Câmiatü ümmü’l-kura, Mekke-i Mükerreme, 2000.
• Fevâid ve edrârü’l-hacâmeti’s-sıhhiyye, https:/www.hiamag.com. Cidde, 2019. (Erişim tarihi: 25.07.2020).
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî, (v. 405/1014), el-Müstedrek ala’s-sahihayn, I-V, thk. Mustafa Abdülkadir Ata, 2. Baskı, Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut, 1990.
• Havâcî, Yahya b. Nasır, el-Hacâme fî davi’l-hadîsi’n-nebevî ve’l-mümâresetü’t-tayyibe, Mektebetü’ş-şâmile, 2012.
• Hâzmî, İbrahim b. Abdullah, e-Hacâmetü ve ahkâmuha ve fevâiduhâ, 1. Baskı, Dârü’ş- şerîf, Riyad, 1992.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî el-Kurtubî (ö. 456/1064), el-Muḥallâ, I-XII, 1. Baskı, Dârü’l-fikir, Beyrut, 2010.
• İbn Hübeyre, Ebü’l-Muzaffer Avnüddîn Yahyâ b. Muhammed b. Hübeyre eş-Şeybânî ed-Dûrî (ö. 560/1165), İḫtilâfü’l-eʾimmeti’l-erbaʿa ve ittifâḳuhum, I-II, 1. Baskı, Dârü’l- kütübü’l-ilmiyye, Beyrut, 2002.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez- Züraî ed-Dımaşkī el-Hanbelî (ö. 751/1350), eṭ-Ṭıbbü’n-nebevî, 1. Baskı, Dârü’l-hilâl, Beyrut, ty.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî (ö. 682/1283), eş-Şerḥu’l-kebîr, I-XIV, Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut, 1973.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî (ö. 620/1223), el-Muġnî, I-XV, thk. Abdullah Abdülmuhsin et-Türkî v.dğr. 3. Baskı, Dârü âlemi’l-kütüb, Beyrut, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 273/887), Sünen İbn Mâce, I-II, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī, Dârü ihyâi’l-kütübi’l-arabiyye, Kahire, 1953. İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî (ö. 711/1311), Lisânü’l-ʿArab, 3. Baskı, Dârü Sâdır, Beyrut, 1993.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (ö. 970/1563), el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerhu Kenzi’d-dekâik, I-IX, nşr. Zekeriyyâ Umeyrat, 2. Baskı, Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut, 2013.
• İbn Ubeyd, Hasan, el-Hacame, Mektebetü’ş-şâmile, Cidde, 2007.
• Kādî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed b. Alî b. Nasr et-Tağlibî el-Bağdâdî (ö. 422/1031), et-Telḳīn fi’l-fıḳhi’l-Mâlikî, I-II, 1. Baskı, thk. Muhammed es-Salis Müfid el-Ğalî, el-Mektebetü’t-ticâriyye, Mekke-i Mükerreme, 1989.
• Kari’, Hasan, Seddü’l-hâce fî ahkâmi’l-hicâme, Mektebetü’ş-şâmile, Bahreyn, 2004.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Süleymân b. Ahmed (ö. 885/1480), el-İnṣâf fî maʿrifeti’r-râciḥ mine’l-ḫilâf ʿalâ meẕhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Aḥmed b. Ḥanbel, I-XII, thk. Muhammed Hamid el-fakî, 1. Baskı, Dârü ihyau’-t-türâsi’l-arabî, Beyrut, 1956.
• Münavî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî, (ö. 1031/1622), Feyżü’l-ḳadîr şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr, I-VI, 2. Baskı, Darü’l-ma’rife, Beyrut, 1972.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî (ö. 303/915), es-Sünen, I-XII, 1. Baskı, thk. Hasan Abdülmünim Şelebî, Dârü’r-risâle, Beyrut, 2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî (ö. 676/1277), el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb (Tekmiletü’l-mecmu’ şerhu’l-Mühezzeb tekmilesi ile beraber), I-XXVII, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud v.dğr. Darü’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut, 2011.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed (ö. 483/1090), el- Mebsûṭ, I-XXX, Dâru’l-ma’rife, Beyrut, 1993.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs (ö. 204/820), el-Üm, I-V, 1. Baskı, Dârü’l-fikir, Beyrut, 1980.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, (ö. 279/892), Sünen-i Tirmizi, I-VI, thk. Ahmed Muhammed Şakir, 1. Baskı, Dârü ihyau’-t-türâsi’l-arabî, Beyrut, 2002.
• Useymin, Muhammed b. Salih, (ö. 1422/2001), Şerhu’l-mümti’ alâ Zâdi’l-müstenki’, I-XV, thk. Ömer b. Süleyman el-Hafiyyan, 1. Baskı, Dârü İbnü’l-Cevzî, Dammam, 2002.
• Vizâretü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye, Mevsûatü’l-fıkhiyye el-Kuveytiyye, I-XLV, 2. Baskı, Dârü’s-selâsil, Kuveyt, 2006.
• Aktaş, Ümit, Akupunktur Tedavisi Nedir, https/www.umitaktas.com. (Erişim tarihi: 20.07.2020).
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İFAV yayınları, İstanbul, 2013.
• Aytekin, Mehmet Ali, “Nebevî Tıp Arasında Zikredilen Hacamatın Fıkhi Hükmü”, NEÜİF Dergisi, XLVIII, Konya, 2019.
• Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı, kurul.diyanet.gov.tr. (Erişim tarihi: 04.12.2020).
• El-Meanî, “Yafuh”, almaany.com/ar/dict/ar-tr. (Erişim tarihi: 25.07.2020).
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri, Ensar Neşriyat, 7. Baskı, İstanbul, 2013.
• Fayda, Mustafa, “Cennetü’l-bakī‘”; Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1993, 7/387.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, (ö. 852/1449), Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî, I-XV, thk. İbn Bâz v.dğr., 1. Baskı, Dârü’l-kütübü’s- selefiyye, Kahire/Mısır, 2015.
• Köşe, Abdullah, “Hacamat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1999, 14/422.
• Lâşîn, Musa Şahin, (ö. 1430/2009), Fetḥu’l-münim şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim, I-X, 1. Baskı, Dârü’ş-şürûk, Kahire/Mısır, 2002.
• Sever, Mustafa, Halk Tıbbı, Halk Hekimliği, Akademik Bakış, 9/17, 2015, dergipark.ulakbim.gov.tr. (Erişim tarihi: 20.07.2020).