Tiyatro Estetiği Bağlamında Sophokles’in Antigone’u ile Anton Çehov’un Kısa Oyunları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 11, 58 - 66, 30.12.2020

Münevver Eroğlu

Öz

Kültür ögesi olarak ele alınabilecek “oyun” kavramı, farklı bağlamlarda pek çok anlamı bünyesinde barındırır. Oyuna ilişkin geçmişten bugüne farklı retorik yaklaşımlar sunulmaktadır. Oyun eğlence, yarışma, hile gibi anlamlarda kullanılabildiği gibi dramatik bir öge olarak da ele alınabilir ve sahnede oynanmak üzere hazırlanmış eserleri tanımlarken kullanılır. Bu makalede ise oyun, Roger Caillois’in oyun sınıflandırmasında belirttiği ‘ludus’ (kural yapıları daha net olan oyunlar) ögesine bağlı olarak tiyatro oyunları anlamında ele alınmıştır. Seyirlik oyunlar da diğer sanat eserleri gibi estetik bir düzen içerisinde sanatseverlere sunulur. Güzele ulaşma ereğinin bir sonucu olarak oyun metinlerinde estetik dengenin sağlanmasına ilişkin görüşler, tiyatronun gelişim seyrine paralel olarak değişip dönüşmektedir. Antik Yunan yazarlarından Sophokles’in Antigone’undan ve 19. yüzyıl yazarlarından Anton Çehov’un Ayı, Düğün, Evlenme Teklifi, Tütünün Zararları, Yazlıkçının Yaşamı, Tatyana Repina, Anayolda, Kuğunun Şarkısı, Yıldönümü Kutlaması, Duruşmadan Önceki Gece başlıklarıyla bilinen kısa oyunlarından hareketle farklı toplumsal yapılarda, değişik oyun metinlerinde, süreç içerisinde estetik dengeye yönelik bakış açılarının hangi aşamalardan geçtiğinin ve nasıl farklılaştığının sorgulanması bu makalenin temel çıkış noktasını oluşturur. Oyunlardaki başlangıç durumları, olay dizileri, kişileştirme teknikleri ve konuşma örgüleri bu çerçevede irdelenir. Ortaya çıkan bulgular oyun kuramları ile ilişkilendirilir. Gerek Yunan gerekse Rus oyun yazarlarını estetik denge bağlamında birleştiren evrensel bakış açıları bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

tiyatro oyunları, estetik denge, metinlerarası ilişkiler

Destekleyen Kurum

Bu makale, Yeditepe Üniversitesi Edebiyatta Buluşma X: Edebiyatımızda Oyun Sempozyumu kapsamında Mayıs 2019 tarihinde sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

Kaynakça

• Bateson, P. , Martin, P. (2014). Oyun, Oyunbazlık, Yaratıcılık ve İnovasyon. (S. Kırgezen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Brecht, B. (2011). Oyun Sanatı ve Dekor. (K. Şipal, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Çehov, A. (2017). Kısa Oyunları. (T. Y. Öğüt, E. Kandemirli, Çev.). İstanbul: Mitos-Boyut.
• Çetişli, İ. (2013). Batı Edebiyatında Edebî Akımlar. Ankara: Akçağ.
• Enginün, İ. (2016). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh.
• Eyüboğlu, İ. Z. (2004). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Genceli, H. (2011). Yönetmen ve Oyun. İstanbul: Özener Matbaası.
• Gerrig, R. , Zimbardo, P. (2013). Psikoloji ve Yaşam. (G. Sart, Çev.). Ankara: Nobel.
• Korukçu, M. M. (2016). Oyun Analizi. İstanbul: Mitos-Boyut.
• Paker, Ö. (2008). Tiyatro Estetiği Cilt: 1 Oyun Metninde Estetik Denge. İstanbul: Papatya.
• Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual.
• Sezgin, B. (2015). Oyun-Tiyatro-Drama İlişkisi Kuram ve Uygulama. İstanbul: bgst.
• Sophokles (2015). Antigone. (A. Çokona, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Uzunlar, C. (2014). Oyunculuk Atlası. İstanbul: Babil.