Değer Eğitiminde Edebi ürünlerin Kullanımı: Ateşten Gömlek

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 21

Abdullah Tanta

Öz

Değerler, insan yaşamına etki eden önemli kavramlardandır. Türkiye’de öğretim programlarına bakıldığında birçok dersin içeriğinde değer eğitiminin yer aldığı görülmektedir. Sosyal Bilgiler eğitimi de değer eğitimine katkı sağlayan derslerden biridir. Ders kapsamında gerçekleştirilen değer eğitiminde birçok yöntem, teknik ve materyalden yararlanılabilir. Değer eğitiminde kullanılabilecek materyallerden biri de edebi ürünlerin kullanımıdır. Değer eğitiminde edebi ürünlerin kullanımına ilişkin alanyazında çalışmalar mevcuttur. Özellikle Sosyal Bilgiler eğitimiyle hedeflenen etkin vatandaş yetiştirme sürecinde tarihi edebi metinlerin kullanımı, milli bir kimlik oluşturma sürecine doğrudan etki etmektedir. 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, öğretimi desteklemek amacıyla öykü, masal, roman, şiir vb. edebi ürünlerin kullanımını önermektedir. Bu çalışmada tarihi bir edebi metin olan Halide Edip Adıvar’ın Ateşten Gömlek romanı değer eğitimi açısından incelenmiştir. Halide Edip Adıvar’ın romanının tercih edilme sebebi, Kurtuluş Mücadelesi’ ne ilişkin yazılmış ilk romandır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden olan temel nitel araştırma deseni ile yapılmış, veri toplama aracı olarak doküman analizi kullanılmış, içerik analizi ile de analiz edilmiştir. Analiz sonuçları farklı bir uzman tarafından da değerlendirilmiş ve bulgular bu değerlendirme sonuçlarına göre yazılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgular incelendiğinde, vatanseverlik, dayanışma, yardımseverlik, bağımsızlık ve sorumluluk değerlerine ulaşıldığı görülmektedir. Bu değerlerin tamamının 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda yer alan değerlerdir. Bu bakımdan Ateşten Gömlek romanının Sosyal Bilgiler eğitimi içerisinde değer eğitiminde kullanılabilir olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Değer eğitimi, Sosyal bilgiler, Ateşten Gömlek

Etik Beyan

Yapılan bu çalışma "Etik Kurul İzni" gerektirmemektedir. Çalışma tüm kurallara uygun yapılmıştır.

Kaynakça

• Adler, E.S. ve Foster, P. (1997). A literature-based approach to teaching values to adolescents: Does it work? Adolescence, 32(126), 275-287
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Albay, N. (2020). Halide Edib Adıvar’ın Ateşten Gömlek adlı romanında kadının milliyetçiliği. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 473-483. https://doi.org/10.21733/ibad.800875
• Argunşah, H. (2015). Halide Edip’te değişen kadının romandaki izdüşümleri: Seviyye Talip’ten Ateşten Gömlek’e. Türklük Bilimi Araştırmaları, (37), 27-52. doi:10.17133/tba.30563.
• Bacak, S. (2008). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde öykü tabanlı öğrenme yaklaşımının öğrenenlerin akademik başarı ve yaratıcılıklarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Başaran, İ. E. (1974). Eğitim psikolojisi (3. Baskı). Yargıçoğlu.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi/10.3316/qrj0902027
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage publications.
• Cüceloğlu, D. (1996) İçimizdeki çocuk. Remzi Kitabevi.
• Değirmenci Toraman, K. (2018). Sözlü ve yazılı edebi ürünlerin sosyal bilgiler dersi öğretiminde akademik başarı, tutum ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Demir, S. B. (2011). Sosyal bilgiler öğretim programına göre tasarlanmış hikâyelerin etkililiği. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi.
• Dündar, F. (2021). Halide Edib Adıvar’ın Ateşten Gömlek adlı romanında “biz” ve “ötekiler”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5, 344-353. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.976578
• Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55- 72..
• Eryılmaz, Ö. ve Çengelci Köse, T. (2018). Sosyal bilgilerde edebi ürünler ve değerler eğitimi: Küçük Prens örneği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 65-7.
• Gülüm, K., ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler dersinde göç konusunun işlenişinde halk türkülerinin kullanılması (örnek bir çalışma). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 112-127.
• İbret, B. Ü., Avcı, E. K., Karabıyık, Ş., Güleş, M., ve Demirci, M. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlerin öğretiminde edebi ürünlerin kullanımı. Uluslararası Türk eğitim bilimleri dergisi, 9, 104-124.
• Güler, A., Halıcıoğlu M. B. ve Taşğın, S. (2015), Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 138-145.
• Kapan, A. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında önerilen edebi ürünlerin öğrenme alanlarında yer alan değerler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi).
• Kaymakçı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebî türlerin kullanım durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (20), 230-255.
• Kim Suh, B. ve Traiger, J. (1999). Teaching values through elementary social studies and literature curricula. Education. 119(4), 723-728.
• Kolaç, E., ve Özer H. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünlerin kullanımı ve değer aktarımındaki katkılarına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2629-2655.
• Krippendorff, K. (2018). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage publications.
• Merriam, S. B. ve Tisdell, E. J. (2016). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey Bass.
• Merriam, S. B. (2023). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, F. Koçak Canbaz, M. Öz, E. Karadağ, D. Yılmaz, H. Özen, M. Yalçın, S. İşçi, Ö. Öztekin, E. Dinç, ve S. Yüksel, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı,. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/
• Mutlu, B. (2018). Tek ateşten gömlek, iki ayrı coğrafya: Ateşten Gömlek ve Zeynep romanlarında vatanın temsili olarak kadın. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 684-694. https://doi.org/10.15869/itobiad.390593
• Özer, H. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünlerin kullanımı ve değer aktarımındaki katkılarına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi.
• Özkök, S. (2014). Ateşten Gömlek: sentimental mi romans mı?. Electronic Turkish Studies, 9(6), 887-896. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6823
• Öztürk, C., Keskin, S. C., ve Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Pegem Akademi.
• Öztürk, C. (2012). Sosyal Bilgiler: toplumsal yaşama disiplinler arası bir bakış. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 1-31).Pegem A. Yayıncılık
• Punch, K. F. (2011). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar. (D. Bayrak, H. B. Aslan ve Z. Akyüz, Çev.). Siyasal Kitapevi.
• Şahin, A. M. (2019). Millî Mücadele’den millî kimlik inşasına: Ateşten Gömlek. Türkiyat Mecmuası, 29, 151-168. Şimşek, A. (2006). Tarihsel romanın eğitimsel işlevi. Bilig, 37, 65-80.
• Tökel, İ. (2008). Gökhan Akçiçek’in çocuk şiirlerinin değer aktarımı açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu, (2024). Değer. sozluk.gov.tr Güncel Türkçe Sözlük içinde 15.03.2024 tarihinde sozluk.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• Ulusoy, K. ve Arslan, A. (2014). Değerli bir kavram olarak “değer ve değerler eğitimi”. K. Ulusoy (Ed.). Farklı yönleriyle değerler eğitimi içinde (ss. 2-12). Pegem Akademi.
• Ünlü, İ. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ders materyali olarak edebi ürün kullanımına yönelik görüşleri. International Journal Of Eurasia Social Sciences, Cilt 7(22), 120-136.
• Wach, E. Ve R. Ward. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper In Brief, 13, 1-8.
• Yeşilbursa, C., ve Sabancı, O. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünlerin kullanımına yönelik görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(36), 19-33.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Zeka, S. (2020). Ateşten Gömlek’te batı edebiyatı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (68), 103-120. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4230