Öğretmenlerin Kariyer Uyumluluğunun Yordayıcısı Olarak Mesleki Motivasyon

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 36 - 46, 10.07.2024

Osman Söner , Cihan Ceylan , Göksel Bektaş , Cihat Şimşek , Osman Albayrak , İsmail Coşkun , Ersin Akagündüz

Öz

Öğretmenlerin mesleki motivasyon ile kariyer uyumluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin saptanması ve mesleki motivasyonun kariyer uyumluluğunu yordama düzeyini belirlenmesi için yordayıcı korelasyonel model kullanılmıştır. Bu araştırmanın verileri araştırmacılar tarafından hazırlanan ‘Demografik bilgiler formu’, Karabağ Köse ve arkadaşları (2020) tarafından geliştirilen ‘Mesleki Motivasyon Ölçeği’ ve Eryılmaz ve Kara (2016) tarafından geliştirilen ‘Kariyer Uyumluluk Ölçeği’ ile toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul ilinde bulunan okullarda çalışan kadrolu 200 öğretmen oluşturmaktadır. Bu katılımcıların %88’i (n=176) kadın ve %12’si (n=24) erkek’tir. Öğretmenlerin kariyer uyumlulukları ile mesleki motivasyon toplam ve alt boyutları arasındaki ilişkinin belirlenmesi için korelasyon analizi yapılmıştır. Öğretmenlerin mesleki motivasyonlarının kariyer uyumluluğunu açıklama düzeyini belirlemek için çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda kariyer uyumlulukları ile mesleki motivasyon toplam, fiziki imkanlar, okul içi faktörler, okul dışı faktörler ve mesleki gelişim ve saygınlık arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu ve öğretmenlerin mesleki motivasyonlarının kariyer uyumluluklarını anlamlı bir şekilde yordadığı saptanmıştır. Elde edilen bulgular alan yazında yer alan araştırma bulgularıyla karşılaştırılarak tartışılmıştır. Araştırmacılara ve alan çalışanlarına yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

mesleki motivasyon, kariyer uyumluluğu, öğretmen

Kaynakça

• Arnold, J. (1998). Work psychology: Understanding human behaviour in the workplace. London: FT Professional Limited.
• Algın, G. (2023). Öğretmenlerin mesleki yabancılaşması ve mesleki motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Adair, J. (2003). Etkili motivasyon. İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Aydın, E. (2016). Beden eğitimi öğretmenlerinin bireysel değerleri ile mesleki motivasyon ve mesleki yeterlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Brown, D. (2002). Career choice and development. San Francisco: John Wiley & Sons, Inc.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2023). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (34. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bursalıoğlu, Z. (1982). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını.
• Crites, J.O. (1963). Vocational interest in relation to vocational motivation. Journal of Educational Psychology, 54(5), 277–285.
• Ceviz, H. (2018). Toplumdaki öğretmenlik mesleğine ilişkin algı ile öğretmenin mesleki motivasyonu arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Çalışır, H. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin kariyer uyumlulukları ile umut ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çevik, A. ve Köse, A. (2017). Öğretmenlerin okul kültürü algıları ile motivasyonları arasındaki ilişkinin incelemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 996-1014.
• Çelik Sezgin, P. (2022). İngilizce öğretmenlerinin mükemmeliyetçilikleri ile öz yeterlilik algılarının mesleki motivasyon düzeyleri üzerine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Dawson, B., & Trapp, R.G. (2001). Probability & related topics for making inferences about data. Basic&Clinical Biostatistics. (3rd Edition). Lange medical Books/McGraw-Hill Medical Publishing Division.
• Dries, N., Raoul, V.E., Annelies E.M., Vianen, V., Cooman, R.D., & Pepermans, R. (2012). Career adapt-abilities scale-belgium form: Psychometric characteristics and construct validity. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 674-679.
• Duru, Hazel, Mustafa Bayraktar, Filiz Gültekin. 2020. Öğretmen adaylarının kariyer kararlarının algılanan kariyer engelleri ve kariyer geleceği açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 613-629.
• Drier, H.N. (2000). Special issue introduction: Career and life planning key feature within comprehensive guidance programs. Journal of Career Development, 27(2), 73-80.
• Doğanülkü, H. A., & Kirdök, O. (2021). The moderating role of career decision regret in the effect of career adaptability on burnout. International Journal of Progressive Education, 17(2), 319-330. Dursun, M.T., & Tokay Argon, M. (2017). Does personelity affect career adaptability?. International Journal of Humanities Social Sciences and Education, 4(10), 107-115.
• Eyal, O., & Roth, G. (2011). Principals’ leadership and teachers’ motivation: Selfdetermination theory analysis. Journal of Educational Administration, 49(3), 256–275.
• Edinsel, S., & Kara, K. (2023). Unveiling the pathway to retention: exploring the mediating role of career satisfaction between career adaptability and turnover ıntention among private school teachers. Türk Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 57-69.
• Eryılmaz, A. ve Kara, A. (2019). Öğretmenlerin öznel iyi oluşlarıyla kariyer uyumlulukları arasında amaçlar için mücadele etmenin aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(52), 1-21.
• Gülhan Sezgin, M. (2022). X ve Y kuşaklarının iş motivasyonlarının kariyer beklentilerine etkisi: Bankacılık sektörü üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Antalya Bilim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Antalya.
• Gülmez, H. (2022). Sınıf öğretmenlerinin mesleki yabancılaşma ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
• Gerçek, M. (2018). Mesleki kaygı ve kariyer uyumluluğu arasındaki ilişkiler: öğretmen adayları açısından bir inceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 297-312.
• Han, J., & Yin, H. (2016). Teacher motivation: Definition, research development and implications for teachers. Cogent Education, 3(1), 1-19.
• Herr, E.L., Cramer, S.H., & Niles, S.G. (2004). Career guidance and counseling through the Life-span (6th ed.). Pearson Education.
• Havenga, M. (2011). The relationship between career adaptability and academic achievement in the course of life design counselling (Unpublishede master thesis). University of Pretoria Department of Educational Psychology, Pretoria.
• Hartung, P.J., & Michael, C.C. (2017). Career adaptability: Changing self and situation for satisfaction and success. psychology of career adaptability, employability and resilience. (ed. Michael C. Cadaret ve Paul J. Hartung). Rootstown, OH: Springer International Publishing.
• Istiana, N., Putra, R., & Penjaitan, H.P. (2022). Competence, work motivation, and work environment on job satisfaction and teacher performance at Yayasan Pondok Pesantren Darul Hikmah Koto Baru Kapubaten Dharmasraya. Journal of Applied and Technology, 3(2), 193-208.
• İncir, G. (1984). Çalışanların motivasyonuna genel bir bakış. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayını
• Karabağ Köse, E., Karataş, E., Küçükçene, M. ve Taş, A. (2021). Öğretmen mesleki motivasyon ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması: Çevrimiçi ve kağıt kalem uygulamalarının karşılaştırılması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 479-498.
• Kitapçı, H. ve Sezen, B. (2002). Çalışanların tatminini belirleyici unsurlar üzerine bir araştırma: kariyer süreci örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 219-230.
• Krejcie, R.V., & Morgan, D.W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3), 607-610. https://doi.org/10.1177/001316447003000308
• Koçel, T. (2005). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Arıkan Yayınevi.
• Leonard, N.H., Beauvais, L.L., & Scholl R.W. (1999). Work motivation: The incorporation of self-concept-based processes. Human Relations, 52(8), 969-998.
• Leithwood, K. (2006). Teacher working conditions that matter: Evidence for change. Ontario, ONT: Elementary Teachers’ Federation of Ontario.
• Lussier, R.N. (2022). Human relations in organizations. Mc GrawHill.
• McAuliffe, G.J. (1993), Constructive development and career transition: Implications for counseling. Journal of Counseling & Development, 72(1), 23-28.
• Pulat, Ö. (2022). Çevrimiçi öğrenim sürecinde İngilizce öğretmen adaylarının öğrenci bağlılıkları ile kariyer uyumlulukları arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Robbıns, S. P. (1994). Essentials of organizational behavior. (Çev. S.A. Öztürk). Eskişehir: Etam A.Ş. Basımevi.
• Özoğul, G. (2017). Profesyonel turist rehberlerinin kişilik özellikleri ile mesleki bağlılık arasındaki ilişki üzerine psikolojik sermayenin aracılık etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Öztekin, A. (2002). Yönetim bilimi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Pelletier, L. G., & Rocchi, M. (2016). Teachers’ motivation in the classroom. In W.C. Liu, J.C.K. Wang, & R.M. Ryan (Eds.), Building autonomous learners: Research and practical perspectives using self-determination theory (pp. 107-127). Singapore: Springer.
• Richardson, P.W., & Watt H.M.G. (2005). I've decided to become a teacher: Influences on career change. Teaches Teacher Education, 21(5), 475-489.
• Rottinghaus, P.J., Susan X.D., & Fred H.B. (2005). The career futures ınventory: A measure of career-related adaptability and optimism. Journal of Career Assessment, 13(1), 3-24.
• Sabuncuoğlu, Z. (2013). İnsan kaynakları yönetimi. Beta Yayınevi.
• Sears, S. (1982). A definition of career guidance terms: A national vocational guidance association perspective. Vocational Guidance Quarterly, 31(2), 137-143.
• Sarı, M., Yıldız, E. ve Canoğulları, E. (2018). Öğretmenlerin algıladıkları müdür yönetim tarzı ile mesleki motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(10), 188-208.
• Sylvia, R. D., & Hutchison, T. (1985). What makes ms. johnson teach? A study of teacher motivation. Human Relations, 38(9), 841–856.
• Savickas, M.L., & Porfeli, E.J. (2012). Career adapt-abilities scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661-673.
• Sulistiani, W., & Seger, H. (2017). Career adaptability: The ınfluence of readiness and adaptation success in the education context: A Literature Review. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 43(2), 195-205.
• Sidiropoulou-Dimakakou, D., Argyropoulou, K., Drosos, N., Kaliris, A., & Mikedaki, K. (2015). Exploring career management skills in higher education: Perceived self-efficacy in career, career adaptability and career resilience in greek university students. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 14(2), 36-52.
• Super, D.E., & Edward G.K. (1981). Career development in adulthood: Some theoretical problems and a possible solution. British Journal of Guidance and Counselling, 9(2), 194-201.
• Sharf, R.S. (2017). Kariyer gelişim kuramlarının kariyer danışmasına uygulanması. (Çev. Ed. F. Bacanlı ve K. Öztemel). Pegem Akademi.
• Super, D.E. (1980). A life-span, life-space approach to career development. Journal of Vocational Behavior, 16(3), 282-298.
• Taş, A. ve Selvitopu, A. (2020). Lise öğretmenlerinin iş doyumu ve mesleki motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(29), 23-42.
• Tohidi, H., & Jabbari, M.M. (2012). The effects of motivation in education. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 31, 820-824.
• Tortumlu, M. ve Uzunbacak, H.H. (2021). Genç gönüllülerin kişilik özelliklerinin prososyal motivasyonlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi (PIAR), 8(1), 101-114.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Thompson, S.K. (2012). Sampling (3rd ed.). John Wiley & Sons.
• Thoonen, E.E.J., Sleegers, P.J.C., Oort, F.J., Peetsma, T.T.D., & Geijsel, F.P. (2011). How to improve teaching practices: The role of teacher motivation, organizational factors, and leadership practices. Educational Administration Quarterly, 47(3), 496–536.
• Tolentino, L.R., James, P.R. Raymund, J.M.G.P., Lu, V.N., Lloyd, D.R.S., Bordia, P., & Plew, C. (2014). Career adaptation: The relation of adaptability to goal orientation, proactive personality, and career optimism. Journal of Vocational Behavior, 84(1), 39-48.
• Webb, S. R. (2008). The relationship between elementary school principals’leadership approaches and teacher motivation and job satisfaction. (Yayımlanmamış doktora tezi). Alabama: Alabama State University.
• Williams, S., & Luthans, F. (1992). The impact of choice of rewards and feedback on task performance. Journal of Organizational Behavior, 13(7), 653-666.
• Yenen, E.T. (2022). Öğretmen mesleki yeterliklerini etkileyen faktörler. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 27-45.
• Yeşilyaprak, B. (2019). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığına giriş. B. Yeşilyaprak (Editör), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya kitabı içinde (s. 2-40) (7. baskı). Pegem Akademi.
• Yılmaz, N. (2021). Üniversiteye giriş sınavında ilk 1000’e giren kişilerin başarı odaklı motivasyonunun duygusal zekâ ve beş faktör kişilik özellikleri açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Zacher, H., Rodolfo A.A., & Noronha. A.P.P. (2015). Career adaptability and career entrenchment. Journal of Vocational Behavior, 88(1), 164-173.