Some Findings About Mahremi, One of the 16th Century Poets, Handling the Life and Historical Events in the Balkan Geography

Yıl 2022, , 224 - 234, 25.10.2022

Murat Ali Karavelioğlu

https://doi.org/10.31465/eeder.1171406

Öz

The information in the historical sources about Tatavlalı Mahremi, one of the interesting and unique poets of Turkish literature with his life and his works which have a rich historical background is very limited and repeatedly. There is no information in the sources about his life and activities in the Balkans except last years of his life in Salonica. In this article, Mahremi’s three qasidas are going to be evaluated together with the information from the historical sources. According to this, Mahremi lived fifteen years in the Balkans and while he was an official, he attended to the Belgrade campaign of Suleiman, the Magnificent and the Mohaç War. His detailed descriptions of the historical events that he witnessed improve that he was a successful observer and he has a full knowledge of military language. He used the expression wealth of Turkish successfully with depicting some historical events detailly. On the other hand, he contributed to the historical progress of Turkish with his poems written by plain Turkish and also historical texts. In this article, interdisciplinary studies are going to be illustrated and his approaches on Turkish language and history in the first half of the 16th century are going to be held according to his three qasidas of Mahremi. And also, Mahremi’s works and the findings of the other disciplines in the historical language and literature studies are going to be evaluated.

16. Yüzyıl Şairlerinden Mahremi’nin Balkan Coğrafyasındaki Hayatı ve Tarihi Hadiseleri Ele Alışı Hakkında Bazı Tespitler

Öz

Türk Edebiyatının, gerek hayatı gerekse zengin tarihsel arka plana sahip eserleriyle son derece ilginç ve orijinal şairlerinden olan Tatavlalı Mahremi hakkında kaynakların verdiği malumat hem çok sınırlı hem de birbirinin tekrarı şeklindedir. Bu membalara bakılınca onun, hayatının son yıllarında Selanik’te bulunduğu dışında Balkan coğrafyasındaki hayatı ve faaliyetlerine dair hiçbir bilgiye rastlanmaz. Makalede şairin özellikle üç kasidesi ile kaynaklarda bulunan bilgiler birlikte değerlendirilecektir. Buna göre Mahremi, Balkanlarda yaklaşık on beş yıl yaşamış, bu süre zarfında memuriyet hayatının yanı sıra Kanuni Sultan Süleyman’ın Belgrad Seferine ve Mohaç Meydan Muharebesine iştirak etmiştir. Katılarak bizzat şahit olduğu tarihi olayları kasidelerinde detaylı bir şekilde anlatması onun son derece iyi bir gözlemci olduğunu, askeri dile hâkim bulunduğunu göstermektedir. Yaşanan bazı tarihi hadiseleri titiz ve teferruata dalarak, Türkçenin ifade kudretini bütünüyle kullanarak göz önüne sermeyi başarmıştır. Öte yandan sade Türkçe ile kaleme aldığı ve bugün elimizde bulunan birkaç parça şiiri ile olduğu gibi bu tarihi metinlerle de Türkçenin tarihsel gelişimine katkıda bulunmuştur. Disiplinler arası çalışmaların örnekleneceği makalede şairin bilhassa üç kasidesinden hareket edilerek 16. yüzyılın ilk yarısında Türk dili ve tarihine yaklaşımı ele alınacak, tarihi dil ve edebiyat çalışmalarında hem şair/yazarın eserleri hem de farklı disiplinlerin bulguları beraber değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mahremi, 16. yüzyıl, Kaside, Klasik Türk Şiiri, Tarih

Kaynakça

• Âşık Çelebi: Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ (İnceleme-Metin), (haz. Filiz Kılıç), 2, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul 2010, 784-788.
• Aynur, Hatice; “Mahremî”, DİA, 27, Ankara 2003, 390-391.
• Beyânî: Tezkiretü’ş-Şuarâ, (haz. İbrahim Kutluk), TTK Yayınları, Ankara 1997, 251.
• Hasan Çelebi: Tezkiretü’ş-Şuarâ, (haz. İbrahim Kutluk), II, TTK Yayınları, Ankara 1989, 856-858.
• İsen, Mustafa; Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, AKM Yayınları, Ankara 1994, 271-272.
• Karavelioğlu, Murat; “About Mahremi’s Poems”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 45, İstanbul 2012, 139-168.
• Karavelioğlu, Murat Ali; Mahremi’nin Belgrad Fethine Kasidesi Ya da Kanuni Methiyesi, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul 2021.
• Karavelioğlu, Murat; “Mahremî’nin Mohaç Fetihnamesi Örneğinden Hareketle Edebî Metinlerin Tarihi Olayları Anlatımına Dair”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 11, İstanbul 2013, 217-236.
• Karavelioğlu, Murat Ali; Mecmua-i Kasaid-i Türkiyye, TDK Yayınları, Ankara 2015.
• Karavelioğlu, Murat Ali; “Tarihin Edebiyatı 15. ve 16. Yüzyıl Kasidelerinde Tarihi Arka Plan”, Kasideye Medhiye: Biçime, İşleve ve Muhtevaya Dair Tespitler, Klasik Yayınları, İstanbul 2013, 380-455.
• Latifi: Tezkiretü’ş-Şuara ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), (haz. Rıdvan Canım), AKM Yayınları, Ankara 2000, 493-494.
• Mahremî ve Şehnâme’si: I. Kısım Yavuz Sultan Selim Dönemi, İnceleme-Metin-Sözlük-Dizin, (haz. Hatice Aynur) (Dr. Tezi, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü), 1993.
• Özcan, Abdülkadir; “Ahmed Paşa, Hain”, DİA, 2, İstanbul 1989, 113.
• Şemsettin Sami; Kâmusu’l-A‘lâm, İstanbul 1311, Tıpkıbasım: Kaşgar Neşriyat, 6, Ankara 1996, 4175.