Yeni Türk Dergisinde “Kızılbaş Şairleri”

Yıl 2024, , 148 - 162, 26.03.2024

Hilal Özkaya

https://doi.org/10.31465/eeder.1434418

Öz

Halkevleri, cumhuriyetin halkçılık ilkesi bağlamında, yeni devletin ilke ve inkılâplarının topluma anlatılması, toplumun her alanda eğitilmesi için açılan kurumlardır. Atatürk’ün talimatıyla 1932’de kurulan halkevleri, kısa zamanda tüm ülkeye yayılmıştır. Başlarda büyük bir heyecanla 9 şubede hayatın hemen her alanına yönelik halk eğitim çalışmaları yapmıştır. Demokrat Parti iktidara gelince (1950) ise kapatılarak ilk dönemi sonra ermiş olur. Halkevleri, çalışmalarının meyvelerini sunmak için dergiler çıkarır. Bu dergilerde pek çok konuda önemli yazılar yayımlanır. Her halkevinin dergisi kendine özel olduğundan dergilerde ait oldukları yörenin halk kültürüne ve edebiyatına, toplumsal yapısına ait pek çok kıymetli bilgi yer alır. İstanbul Eminönü Halkevi dergisi Yeni Türk de zengin içerikli halkevi dergilerden biridir. Bu çalışmada İstanbul Eminönü Halkevi dergisi Yeni Türk’te halk edebiyatı konusundaki önemli yazılardan olan Vâhit Lütfî Salcı’nın “Kızılbaş Şairleri” başlıklı seri yazısı incelenecektir. Alevi şairler hakkında yapılan bu incelemede şairler ve şiir örnekleri yer alır. Bu yazı, cumhuriyet dönemi politikalarında herhangi bir ötekileştirmeye yer vermeden halkın bütün değerlerine sahip çıkıldığının bir göstergesi olarak okunabilir. Türk kültürünün önemli bir parçası olan Alevilik ve Alevi şairlerine verilen değerin daha iyi anlaşılması için özellikle süreli yayınlar ekseninde yapılacak bu tür çalışmaların konuya verilen değeri daha çok ortaya çıkaracağı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halkevi, Süreli Yayınlar, Yeni Türk, Alevi Şairler

“Qızılbash Poets” in Yeni Türk Magazine

Öz

Community centers are institutions, which are opened to explain the principles and reforms of the new state to the society and to educate the society in all areas, in the context of the populism principle of the republic. Community centers, established in 1932 upon the instructions of Atatürk, spread throughout the country in a short time. Community centers, which worked with great enthusiasm at the beginning, carried out public education activities in almost every aspect of life in 9 branches. When the Democratic Party came to power (1950), the community centers were closed and its first term ended. Community centers publish magazines to present the achievements of their work. Important articles on many subjects are published in these magazines. Since each community center's magazine is unique to itself, the magazines contain a lot of valuable information about the folk culture, literature and social structure of the region they belong to. Istanbul Eminönü Community Center magazine Yeni Türk is also one of the community center magazines with rich content. In this study, Vâhit Lütfî Salcı's serial article titled "Qizilbash Poets", one of the important articles on folk literature in Yeni Türk, the magazine of Istanbul Eminönü Community Center, will be examined. In this review about Alevi poets, poets and poetry examples are included. This article can be read as an indication that all the values of the people were protected without any marginalization in the policies of the republican period. It has been understood that such studies, especially on the basis of periodicals, will reveal more the value given to the subject in order to better understand the value given to Alevism and Alevi poets, which are an important part of Turkish culture.

Anahtar Kelimeler

Community Center, Magazine, Yeni Türk, “Qızılbash Poets”

Kaynakça

• Akın, B. (2020). Kızılbaş Oğuzlar ve Şah İsmail’in Anayurdu Diyarbakır: Tarih, İnanç, Kimlik, Ocaklar ve Ritüeller, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Akın, B. (2023). “Alevi mi? Kızılbaş mı? Şia mı? ‘Alevi’ Sözcüğünün Tarihte Bugünkü Anlamıyla Kullanımına Dair Birtakım Yeni Mülahazalar”, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, s. 18-50.
• Akın, E. (2021). “20. Yüzyılda Van'da Halkbilimi/Halk Kültürü: Araştırma, Tanıtım ve İcra Faaliyetleri”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Van Özel Sayısı, s. 523-558.
• Artan Ok, M. (2024). Mehdilik ve Şahkulu Ayaklanması, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Baharlu, İ. (2021). Şah’ın Bahçesinde Şah İsmail Öncesi ve Sonrası Kızılbaşlık, İstanbul: Kitapevi Yay.
• Bayrı, M. H. (Haziran 1938). “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: Büyük Savaşa Ait Manzum Bir Feryat”, Yeni Türk, C. 6, S. 66, s. 211-213.
• Bayrı, M. H. (II. Kânun 1938). “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: Gülzarî”, Yeni Türk, C. 6, S. 61, s. 1282-1285.
• Bayrı, M. H. (Mayıs 1938). “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: 1897 Türk-Yunan Savaşına Ait İki Destan”, Yeni Türk, C. 6, S. 65, s. 169-172.
• Bayrı, M. H. (Şubat 1938), “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: Senirkentli Üç Şair”, Yeni Türk, C. 6, S. 62, s. 4-6.
• Bayrı, M. H. (Şubat 1938). “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: Senirkentli Üç Şair”, Yeni Türk, C. 6, S. 62, s. 4-6.
• Bayrı, M. H.(Haziran 1938). “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: Büyük Savaşa Ait Manzum Bir Feryat”, Yeni Türk, C. 6, S. 66, s. 211-213.
• Bayrı, M. H.(II. Kânun 1938). “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: Gülzarî”, Yeni Türk, C. 6, S. 61, s. 1282-1285.
• Bayrı, M. H.(Mayıs 1938). “Halk Şairleri Hakkında Küçük Notlar: 1897 Türk-Yunan Savaşına Ait İki Destan”, Yeni Türk, C. 6, S. 65, s. 169-172.
• Bodur, N. (2021). “Yeni Hayat Edebiyatı ve Din” Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(41), 1525-1556.
• Çapanoğlu, M. S. (Mayıs-Haziran 1942). “Eski İstanbuldan Enstanteneler”, Yeni Türk, C. 10, S. 113-114/ 5-6, s. 13-15/ 24.
• Çapanoğlu, M. S. (Mayıs-Haziran 1942). “Eski İstanbuldan Enstanteneler”, Yeni Türk, C. 10, S. 113-114/ 5-6, s. 13-15/ 24.
• Çapanoğlu, M. S. (Temmuz 1942). “Eski İstanbuldan Enstanteneler”, Yeni Türk, C. 10, S. 115/ 7, s. 5-7/ 16.
• Çapanoğlu, M. S. (Temmuz 1942). “Eski İstanbuldan Enstanteneler”, Yeni Türk, C. 10, S. 115/ 7, s. 5-7/ 16.
• Eraslan, C. (2003). Yakın Dönem Türk Düşüncesinde Halkçılık ve Atatürk. İstanbul: Kumsaati Yayınları.
• Ersal, M. (2016). Alevilik: Kavramlar ve Ocak Sistemi Çubuk Havzası Örneği, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları.
• Gökalp, Z. (1978). Türkçülüğün Esasları, Haz. Ünlü, M.- Çotuksöken Y., İstanbul: İnkılap ve Aka.
• Kardaş, C. (2018). Diyarbakır Halkevi ve Karacadağ Dergisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kâzım Nami, (Kânunusani 1933). “Halk Edebiyatı”, Yeni Türk Mecmuası, C. 1, nr. 4, s. 300-302.
• Kâzım Nami. (Kânunusani 1933).“Halk Edebiyatı”, Yeni Türk Mecmuası, C. 1, nr. 4, s. 300-302.
• Kıral, B. (2020). “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, SUSBID Sayı 15: 170- 189.
• Özkaya, H. (2017). Giresun Halkevi ve Bilgi Irmağı Aksu Dergisi, İstanbul: Arısanat Yayınevi.
• Özkaya, H.; Gut, E. (2023). İstanbul Halkevi Dergisi Yeni Türk, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Salcı, V. L. (Birinci Kânun 1939). “Edebiyat Tarihi: Kızılbaş Şairleri III”, Yeni Türk, C. 7, S. 84, s. 519-522.
• Salcı, V. L. (Eylül 1939), “Edebiyat Tarihi: Kızılbaş Şairleri”, Yeni Türk, C. 7, S. 81, s. 348-353.
• Salcı, V. L. (Haziran 1939). “Edebiyat Tarihi: Edip Harabî”, Yeni Türk, C. 7, S. 78, s. 218-221.
• Salcı, V. L. (II. Kânun 1938). “Âşık Emrah Hayatı ve Sanatı”, Yeni Türk, C. 6, S. 61, s. 1291-1296.
• Salcı, V. L. (İkinci Kânun 1940). “Edebiyat Tarihi: Ali Kemterî”, Yeni Türk, C. 8, S. 85, s. 9- 14.
• Salcı, V. L. (İkinciteşrin 1939). “Edebiyat Tarihi: Kızılbaş Şairleri II”, Yeni Türk, C. 7, S. 83, s. 464-467/468.
• Salcı, V. L. (Mayıs 1936). “Âşık Emrah Hayatı ve Sanatı”, Yeni Türk, C. 4, S. 41, s. 266-272.
• Salcı, V. L. (Mayıs 1939) “Edebiyat Tarihi: Selâmı”, Yeni Türk, C. 7, S. 77, s. 170-172.
• Salcı, V. L. (Temmuz 1938). “Âşık Emrah Hayatı ve Sanatı”, Yeni Türk, C. 6, S. 67, s. 263-266.
• Salcı, V. L. (Temmuz 1939). “Edebiyat Tarihi: Âşıkın İki Destanı”, Yeni Türk, C. 7, S. 79, s. 273-275.
• Selâmi İzzet, (Haziran 1933). “Garp Şaheserlerinde Aşk Kurbanları”, Yeni Türk Mecmuası, C. 1, nr. 9, s. 785- 789.
• Selâmi İzzet. (Haziran 1933). “Garp Şaheserlerinde Aşk Kurbanları”, Yeni Türk Mecmuası, C. 1, nr. 9, s. 785- 789.
• Tekin, G. (2014). “Mahremoğlu, Haydar”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/mahremoglu-haydar. Erişim Tarihi: 09.02.2024.
• Tuncer, M. (2020). “Abdülvahit Coşkunlu”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/coskunlu-abdulvahit. Erişim tarihi: 04.02.2024.
• Türk, H. (2022). Merzifon Halkevi Dergisi Taşan, Çanakkale: Hars Akademi Yayınları.
• Türk, H.; Bakır, M.; Pekdemir H. (2019a). Sivas’ta Cumhuriyet Aydınlanması Orta Yayla Dergisi, Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları.
• Türk, H.; Bakır, M.; Pekdemir H. (2019b). Sivas’ta Cumhuriyet Aydınlanması 4 Eylül Dergisi, Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları.
• Türk, H.; Yılmaz, O. (2018). Ordu ve Yeşil Ordu Dergileri, Arı Sanat Yayınları, İstanbul;
• Ünver, A. S. (Ağustos 1938). “İstanbul Halkının Ölüm Karşısındaki Duyguları”, Yeni Türk, C. 6, S. 68, s. 312-321.
• Ünver, A. S. (Ağustos 1938). “İstanbul Halkının Ölüm Karşısındaki Duyguları”, Yeni Türk, C. 6, S. 68, s. 312-321.
• Walicki, A. (2013). Rus Düşünce Tarihi Aydınlanma’dan Marksizme, Çev. Şenel, A. İstanbul: İletişim Yay.
• Yanık, M. (2023). Çorum Halkevi ve Çorumlu Dergisi, Hars Akademi Yayınları: Çanakkale.
• Yeni Türk Mecmuası. (1932). “Bu Mecmua Niçin Çıkıyor?”, Yeni Türk Mecmuası, C. 1, nr. 1, Teşrinievvel, s. 1-4.
• Yusuf Ziya, (Kânunuevvel 1932). “Halk Şairleri ve Edebiyatımız”, Yeni Türk Mecmuası, C. 1, nr. 3, s. 194-198.
• Yusuf Ziya. (Kânunuevvel 1932). “Halk Şairleri ve Edebiyatımız”, Yeni Türk Mecmuası, C. 1, nr. 3, s. 194-198.
• Zeyrek, Ş. (2006). Halkevleri ve Halkodaları. Ankara: Anı Yayınları.