Fuat Sevimay’ın Kapalıçarşı Romanında Tarih, Üstkurmaca ve Metinlerarasılık

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 539 - 565, 27.10.2025

İsmail Alper Kumsar

https://doi.org/10.31465/eeder.1716365

Öz

Fuat Sevimay’ın Kapalıçarşı isimli eseri, İstanbul’un önemli ticaret merkezlerinden olan Kapalıçarşı’nın inşasından başlayarak yaklaşık beş yüz elli yıllık tarihini ele alan bir romandır. Ancak metin, tarihsel bir zemin üzerine otursa da tarihî bir roman olma iddiasında değil. Yazar, tarihî kahramanlar ve olaylar arasında anlamlı bir bağ kurmayı hedeflemiyor, tarihî hadiseleri bilinçli olarak anakronik bir tavırla ele alıyor, mitleştirilmiş tarihî şahısları sıradan insani özellikleriyle sunuyor; büyük ve ciddi sebeplere bağlanan meşhur olayları basit ve komik nedenlerle ilişkilendiriyor. Eserde postmodern romanlara özgü üstkurmaca tekniği yoğun biçimde kullanılıyor. Yazar anlatıcı romanın birçok yerinde okura seslenerek kimi kahramanların akıbetlerini birtakım hadiselerin varacağı sonucu, romanın ilerleyen satırlarında karşılaşılacak olayları önceden ifade ediyor. Olay akışına müdahale etmek, okura seslenmek, zamansal kırılmalar yaratmak, büyülü gerçekçi bir tavır takınmak gibi yollar deneyerek metnin nesnel gerçeklikle arasındaki mesafeyi her fırsatta belirginleştiriyor. Kapalıçarşı’nın insan çeşitliliğine vurgu yapmak; farklı medeniyetlere merkez olmuş İstanbul’un palimpsest yapısını hissettirmek, romanın ironik yapısını güçlendirmek gibi amaçlarla birbirinden farklı zaman ve şartlarda oluşmuş metinler / tablolar arasında ilişkiler kuruyor. Bu makalede, birçok bakımdan postmodern özellikler taşıyan Kapalıçarşı’nın tarihle ilişkisini, üstkurmaca tekniğini kullanış biçimini ve metinler arası göndermelerini ele aldım. Metnin yapısını, arka planındaki felsefi, düşünsel birikimi değerlendirdim.

Anahtar Kelimeler

Fuat Sevimay , Kapalıçarşı , roman , postmodernizm , üstkurmaca , metinlerarasılık

History, Superfiction and Intertextuality in Fuat Sevimay's Grand Bazaar Novel

Öz

Fuat Sevimay's Kapalıçarşı (Grand Bazaar) is a novel that deals with the five hundred and fifty-year history of the Grand Bazaar, one of the most important commercial centers of Istanbul, starting with its construction. However, although the text is based on a historical background, it does not claim to be a historical novel. The author does not aim to establish a meaningful connection between historical heroes and events; he deliberately treats historical events in an anachronistic manner; he presents mythologized historical figures with ordinary human characteristics; he associates famous events that are attributed to great and serious reasons with simple and funny reasons. The metafictional technique characteristic of postmodern novels is used extensively in the work. The author narrator addresses the reader in many parts of the novel, predicting the fate of some characters, the outcome of certain events, and the events to be encountered in the following lines of the novel. By intervening in the flow of events, addressing the reader, creating temporal breaks, and adopting a magical realist attitude, he emphasizes the distance between the text and objective reality at every opportunity. In order to emphasize the human diversity of the Grand Bazaar, to make us feel the palimpsest structure of Istanbul, which has been the center of different civilizations, and to strengthen the ironic structure of the novel, he establishes relationships between texts / tables formed in different time conditions. In this article, I have discussed the relationship between the Grand Bazaar, which has postmodern characteristics in many respects, and its relationship with history, its use of metafiction and intertextual references. I have evaluated the structure of the text and the philosophical and intellectual background behind it.

Anahtar Kelimeler

Fuat Sevimay , Kapalıçarşı , novel , postmodernism , metafiction , intertextuality

Kaynakça

• Aksu, H. (1998). “Hurûfîlik” DİA, C. 18, s. 401- 408.
• Aktulum, K. (2010). Metinlerarası İlişkiler, İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Aktulum, K. (2017). Müzik ve Metinlerarasılık, Konya Çizgi Kitabevi.
• Anar, İ. O. (2015). Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anar, İ. O. (2018). Kitab-ül Hiyel, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anar, İ. O. (2021). Puslu Kıtalar Atlası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Andriç, İ. (2023). Drina Köprüsü, çev. Ediz, H. A; Müstakimoğlu N., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Argunşah, H. (2002). “Tarihî Romanda Post-Modern Arayışlar”, İlmi Araştırmalar, S. 14, 17–27.
• Âşık Paşazade. (2003). Âşık Paşazade -Osmanoğulları’nın Tarihi-, çev. Yavuz K.; Saraç, Y., İstanbul: K Kitaplığı.
• Bang, W.; Arat, R. R. (1936). Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: Burhaneddin Basımevi.
• Batuhan, T.; Korkmaz, Z. (2024). “Osman Hamdi Bey’in Eserlerinde Kültürel Miras”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 35, s. 397–410.
• Beyatlı, Y. K. (2001). Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul: Fetih Cemiyeti.
• Bolat, T. (2021). Romanın Kendini Keşfi -Romanda Üstkurmaca-, İstanbul: İz Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2019). Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi, 2. Cilt, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dost, B. Ö.; Taşdan, T. E. (2017). “Metinlerarasılık Bağlamında Bir İnceleme: Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler ile Pamuk Prenses ve Avcı.” International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), s. 124–131.
• Duman, M. Z.; Altundağ, M. (1998). “Hurûf-ı Mukattaa” DİA, C. 18, s. 408-412.
• Ecevit, Y. (2001). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eraslan, O. (2021). Havari Petrus ve Hıristiyanlıktaki Yeri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Genç, S. V. (2014). “Osman Hamdi Tablolarında Hayvan Figürleri”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, S. 61, s. 85-91.
• Germaner, S.; İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbul’u, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kavukçu, E. (2014). “Seçkiler Üzerinden 13. yy.’dan 18. yy.’a Son Akşam Yemeği İncelemesi”, Atatürk Üniversitesi GSF Sanat, S. 25, s. 67-79.
• Köse, A.; Ayten, A. (2009). “Bâtıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psikososyolojik Bir Analiz”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, S. 3, s. 45-70.
• Yazıcı, N. (2007). “Osmanlılar Döneminde Yetimlerle İlgili Farklı Bir Uygulama: Külhanbeyliği Kurumu”, İstem, S. 9, s. 9-20.
• Karakaya, F.; Güneş, D. (2023). “Leonardo Da Vinci’nin Son Akşam Yemeği Adlı Eserinin İkonografik Analizi Bağlamında Çözümlenmesi”, Uluslararası İletişim ve Sanat Dergisi, S. 8, s. 63-73.
• Karakoç, S. (2003). Gün Doğmadan, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Kemal, Y. (2019). Ağrı Dağı Efsanesi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Korat, G. (2011). “Minyatür ve Roman Estetiği”, Notos, S. 30, s. 23-25.
• Kumsar, İ. A. (2021). “Nesne-Anlatıcılar ve Edebiyatımızdan Bir Örnek: Bir Liranın Başından Geçenler”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 26, s. 698-719.
• Mehmed Neşri. (1949). Kitab-ı Cihan-nüma-Neşri Tarihi, çev. Unat, F. R.; Köymen, M. A., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Metin, C. (1962). “Ankara’da Ahiler Yönetimi (1290-1354) Meselesi.” Türk Kültürü, S. 1, s. 473-485.
• Mitchell, W. J. T. (2005). İkonoloji: İmaj, Metin, İdeoloji, çev. Arslan, H., İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1996). “Fütüvvetname”, DİA, C. 13, s. 264-265.
• Pamuk, O. (2020). Benim Adım Kırmızı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Poe, E. A. (1961). “Kuzgun”, çev. Tamer, Ü., Türk Dili, 10(113), s. 278–280.
• Sazyek, H. (2002). “Türk Romanında Postmodernist Yöntemler ve Yönelimler”, Hece (Türk Romanı Özel Sayısı), S. 65-67, s. 61-81.
• Shahariar, G. (2023). “Intertextuality in Arts and Literature: A Postmodern Phenomenon”, South Asian Research Journal of Arts, Language and Literature, 5(6), s. 190-195.
• Şengül, Ş. (2012). Metinlerarası Anlam Aktarımında Bir Yöntem Olarak Ekfrasis: Şiir-Roman ve Sinemada Kullanımı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Tanpınar, A. H. (2000). Saatleri Ayarlama Enstitüsü, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tuğluk, A. (2019). İroni ve Roman, İstanbul: Efeakademi Yayınevi.
• Uzun, B.; Gültekin, A. (2024). “Kaplumbağa Terbiyecisi Tablosunda Kaplumbağa Alegorisi”, Akademik Sanat, S. 22, s. 31-41.
• Yağar, A. S. (2025). Fuat Sevimay’ın Kapalıçarşı Romanında Kapalıçarşı’nın Görünümleri, Uluslararası Süleymaniye Sempozyumu 2: Kapalıçarşı Bildiri Kitabı, İstanbul: Kocav Yayınları.
• Insanca Akademi, (2025). “Son Akşam Yemeği Tablosu”, https://www.insancaakademi.com/son-aksam-yemegi-tablo-su/. Erişim tarihi: 15.03.2025.
• Vikipedi (2025). “Kaplumbağa Terbiyecisi”, https://tr.wikipedia.org/wiki/Kaplumbağa_Terbiyecisi. Erişim tarihi: 15.03.2025.
• 10 Haber (2025). “James Bond’dan Sonra Halk da Kapalıçarşı’nın Çatısında Yürüyor”, https://10haber.net/kultur-sanat/james-bonddan-sonra-halk-da-kapalicarsinin-catisinda-yuruyor-518235/. Erişim tarihi: 15.03.2025.