TURGAY FİŞEKÇİ’NİN ŞİİRLERİNE EKOELEŞTİREL YAKLAŞIM

Yıl 2021, , 301 - 329, 31.10.2021

Erdem Dönmez

https://doi.org/10.31465/eeder.957330

Cited By: 1

Öz

Ekoleleştiri modern insanın tabiatla arasındaki ilişkiyi bozmasını esas alır. Sanayi Devrimi ile başlayan doğa tahribatı, bilhassa İkinci Dünya Savaşı sonrasında teknoloji ve endüstrinin yaygınlaşmasıyla geri dönülemez bir hal alır. Doğadaki bu bozulmayı edebi eserler aracılığıyla gündeme getirmeyi amaçlayan ekoeleştiri, derin ekoloji, ekofeminizm, toplumsal ekoloji, eko-Marksizm gibi açılımlar kazanarak insan-tabiat ilişkisini farklı düzlemlerde işleyen bir kuram haline gelir. Avrupa ve Amerikan edebiyatlarında başlı başına bir sahayı teşkil eden ekoeleştirel söylemin Türk edebiyatında da son yıllarda yaygınlık kazandığı söylenebilir.
Tabiatın insan eliyle tahribi, 1980 kuşağı şairlerinden Turgay Fişekçi’nin şiirlerinde merkezi temalardandır. Onun şiirlerinde tabiat, romantik ve pastoral duyarlılıktan sıyrılarak tüm gerçekliğiyle işlenirken sosyal, siyasal ve kültürel göndermelere de aracılık eder. Çevresel felaketler, tabiatın hızla dönüşümü ve yok oluşu, sanayileşme, modernleşme, kentleşme gibi konular şiirlerde sıklıkla eleştirilirken tüm bu sorunlara çözüm yolu olarak tabiata öne sürülür. Farklı ekolojik söylemlerin birlikte işlendiği şiirlerde şair, insanı tabiatın bir parçası olarak görür ve bu duyarlılığı şiirlerinde yalın bir söyleyişle işler.

Anahtar Kelimeler

ekoleştiri, derin ekoloji, toplumsal ekoloji, tabiat, şiir.

Kaynakça

• Abasıyanık, Sait Faik (2010). Son Kuşlar, İstanbul: YKY.
• Ağın Dönmez, Başak (2012). “Ekoeleştiri ve Hayvan Çalışmaları: Avatar, Madagaskar ve Madagaskar 2: Afrika’ya Kaçış Filmlerinde Doğa ve Hayvan”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 273-322.
• Akarsu, Bedia (1994). “İnsan ve Çevre”, Cogito, Sayı 2, Güz, İstanbul: YKY, s. 29-36.
• Altınkaynak, Hikmet (2017). Türk Edebiyatında Yazarlar ve Şairler Sözlüğü, İstanbul: Can Yayınları.
• Alver, Köksal, (2019). “Kent İmgesi”, Kent Sosyolojisi, ed. Köksal Alver, Konya: Çizgi Kitabevi, s. 11-36.
• Asiltürk, Baki (2006). 1980 Kuşağı Şiirinin Poetikası, İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Ayaz, Hüseyin (2014). “Çevreci Eleştiri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 3/1.
• Bookchin, Murray (1999). Kentsiz Kentleşme, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bookchin, Murray, Özgürlüğün Ekolojisi, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1994.
• Bulut, Dilek (2005). “Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri”, Littera, Edebiyat Yazıları C. 17, Aralık. http://www.littera.hacettepe.edu.tr/TURKCE/17_cilt/dilek.htm. Erişim tarihi: 20.08.2020.
• Cansever, Turgut (2010). Osmanlı Şehri, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Çüçen, Abdülkadir (2011). “Derin Ekoloji”, https://silo.tips/download/derin-ekoloji-prof-dr-abdulkadir-en-uluda-niversitesi-fen-edebiyat-fakltesi-fels. Erişim tarihi: 12.08.2020.
• Demir, Ömer, Acar, Mustafa (2012). Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara: Vadi Yayınları.
• Dindar, Gülşah (2012), “Derin Ekoloji Hareketi ve Ekoeleştiri: Bir Garip Şair Orhan Veli”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 59-92.
• Ergin, Meliz, Dolcerocca, Özen Nergis (2016). “Edebiyata Ekoeleştirel Yaklaşımlar: Ekoşiir ve Elif Sofya”, SEFAD, 36.
• Fişekçi, Turgay (2006). İnsan üstüne sorular-yanıtlar toplu şiirler, 1976-2006, İstanbul: 2006 Yayınevi.
• Göçmen, Gülşah (2017). “Kentsel Ekoeleştiri: Doğa’dan Kentdoğa’ya Ekolojik Bir Yolculuk”, Doğu Batı, S. 83, Kasım, Aralık, Ocak.
• Güllü, Gül (2002). “Çevresel Eleştiri ve Bir Uygulama”, Varlık, S. 1138, Temmuz.
• İdem, Şadi (2002). “Toplumsal Ekoloji Nedir Ne Değildir?”, Toplumsal Ekoloji, S.1, Mart.
• Kahraman, Burcu (2002). “Yeşillenen Edebiyat Eleştirisi”, Varlık, S. 1138, Temmuz.
• Kayserili, Alperen, Kocaman, Sinan (2014). “Türkiye’de Modern Konut Kültürü”, Kent Çalışmaları-I, Ed. Arif Keçeli, Şaban Çelikoğlu, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Keleş, Ruşen, Hamamcı, Can (1993). Çevrebilim, Ankara: İmge Kitabevi.
• Opperman, Serpil (2012). “Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 9-58.
• Kıvanç, Ümit (1978). “Demokratik Komünistler Birliği”, Birikim Dergisi, Doğu Avrupa Komünizmi Özel Sayısı, S. 42/43/44, Ağustos, Eylül, Ekim.
• Özdağ, Ufuk (2017). Çevreci Eleştiriye Giriş, Ankara: Ürün Yayınları.
• Özdağ, Ufuk (2017a). Edebiyat ve Toprak Etiği, Ankara: Ürün Yayınları,.
• Özdağ, Ufuk, Gökalp Alparslan, Gonca (2010). “Türkiyat Araştırmalarında Yeni Bir Alan: Çevreci Eleştiri”, III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ed. Ülkü Şerif Şavk, C. 2, Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü 26-28 Mayıs.
• Sarıkaya, Dilek Bulut (2012). “Gılgamış Destanı’na Ekoeleştirel Bir Bakış,” Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 93-128.
• Satır Reyhan, Ayşen (2018). “Yeni Bir Ekofelsefi Yaklaşım Olarak Murray Bokchin’in Sosyal Ekolojisi”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 14.
• Şakacı, Bilge Kağan (2011). İnsanmerkezcilik ve Çevremerkezcilik Ekseninde Derin Ekoloji Yaklaşımının Çözümlenmesi ve Eleştirisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2010). Ed. Murat Yalçın, C. I, İstanbul: YKY.
• Toska, Sezgin (2013). “Çevre ve Ekoloji Kavramlarının Ekoeleştirel ve Kapitalist Söylem Bağlamında İncelenmesi”, HUMANITAS, Sayı: 2, Güz: Tekirdağ.
• Toska, Sezgin (2017). Ekokurgu, Ekolojik Sorunların Çözüm Yolu Olarak Edebiyat, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Tunç, Gökhan (2018). Kuramlar ve Kavramlarla Modern Türk Şiiri İncelemeleri, Ankara: Hece Yayınları.
• Yazgünoğlu, Kerim Can (2012). “Posthümanizm: Yeni Maddecilik, Maddesel Feminizm ve Beden Ötesi Cisimcilik,” Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 323-364.
• Yılmaz, Hakan (2012). “’Queer’ Ekoeleştiri: ‘Queer’ ve Ekolojinin Potansiyel Etkileşimi”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 207-238.
• Yılmaz, Zafer (2008). “Yabancılaşma”, Ekonomik Kurumlar ve Kavramlar Sözlüğü, Ed. Fikret Başkaya, Aydın Ördek, Ankara: Maki Basın Yayın.
• Yılmaz, Zümre Gizem (2012). “Yaşar Kemal ve Orman Yangınları”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 129-170.