“RUH ÜŞÜMESİ” ROMANINDA KARNAVALESK UNSURLAR VE GROTESK BEDEN İMGESİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 41 - 56, 31.03.2021

Zehra Ergeç

https://doi.org/10.31465/eeder.848270

Öz

15. yy.’da mağara süslemeleri için kullanılan grotesk terimi, Mihail Bahtin (1895-1975) tarafından "Rabelais ve Dünyası" adlı eserinde güldürü unsurları odağa alınarak insan bedeni üzerinden kuramsallaştırılır. Bahtin’e göre cinsel birleşme hayatın başlangıcını ve sonunu birbirine bağladığı için cinsel organlarla ilişkili benzetmeler grotesk imgede önemli rol oynar. Grotesk beden imgesi sadece bedenler-arası ilişkilerle sınırlanamaz. Bedenin dünya ve hatta evren ile ilgili bağlantılarını içerir. Grotesk gerçekçi anlayış, insan bedenini kozmik unsurlarla ve dünyayla ilişkilendirerek insanın kendindeki kozmosun farkına varmasını sağlar. Zaman ve uzamda sınırsız biçimde bulunan grotesk bedensel imgelerin çeşitli sanatsal türlerde kullanılması kaçınılmazdır. Grotesk imgeyi bünyesinde barındıran sanat türlerinin arasında roman da yer alır. Adalet Ağaoğlu'nun Ruh Üşümesi romanında bilhassa cinsellikle ilgili grotesk imgelerin yoğun şekilde varlık kazandığı görülür. Yazar, bir yandan idealize ettiği Adam ve Kadın’ın düşsel sevişmesini verirken diğer yandan da toplumun çeşitli katmanlarına mensup çiftlerin cinsellikte yaşadığı sorunları yansıtır. Yaklaşık bir- bir buçuk saatlik süreyi kapsayan eş zamanlı düzlemde Kadın ve Adam’ın düşsel sevişmesi kronolojik bir biçimde sunulurken araya sık sık başka çiftlerin cinsel birlikteliğinin anlatıldığı metinler girer. Art zamanlı düzlemde öğretim üyesi- öğrenci; uzay bilgini- kadın; savaş muhabiri- kadın; genç kız- delikanlı; karı- koca; kızı hapiste olan karı- koca gibi farklı yaş ve mesleğe sahip çiftlerin cinsel birlikteliğine yer verilir. Çalışmamızda zengin bir imge dünyasıyla inşa edilen Ruh Üşümesi'ndeki grotesk imgelerden ön plana çıkanlara değinilecektir. Bedenin ve bedenin işlevlerinin grotesk anlayışla bağdaşacak şekilde farklı imgelerle nasıl kullanıldığı açığa çıkarılmaya çalışılacaktır. Bahtin, karnaval mekânını sadece meydanla sınırlandırmayarak karnaval atmosferine sahip kamuya açık her alanı karnaval meydanı olarak görür. Ruh Üşümesi romanında reel mekân bir restorandır ve bu restoranın karnaval ruhunu yansıtan niteliklere sahip olup olmadığı tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ruh Üşümesi, karnaval, karnavalesk, çokseslilik, grotesk

Kaynakça

• Ağaoğlu, Adalet (1993). "Türk Romanının Bugünü ve Geleceği", Varlık, 1035. 2-3.
• Ağaoglu, Adalet (2000). Göç Temizliği, İstanbul: YKY.
• Ağaoğlu, Adalet (2008). Başka Karşılaşmalar, İstanbul: YKY.
• Ağaoğlu, Adalet (2011). Ruh Üşümesi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aktari, Selen (2011). "Karnaval, Grotesk Gerçekçilik ve Gülmenin Devasa Gücü", Hece Aylık Edebiyat Dergisi, 15/171, s. 66-74.
• Andaç, Feridun (2000). Adalet Ağaoğlu Kitabı, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Bahtin, Mihail (2001). Karnavaldan Romana, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı.
• Bahtin, Mihail (2004). Dostoyevski Poetikasının Sorunları, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Metis.
• Bahtin, Mihail (2005). Rabelais ve Dünyası, çev. Çiçek Öztek, İstanbul: Ayrıntı.
• Ergeç, Zehra (2017). “Adalet Ağaoğlu’nun ‘Sen Ey Kutsal Işık’ Başlıklı Öyküsünde Karnavalesk Unsurlar, I. Uluslararası Dil ve Edebiyatta Modernleşme ve Gelenek Sempozyumu Bildiri Kitabı, 3-6 Ekim 2017, s.483-490, Karabük Üniversitesi.
• Rızvanoğlu, Eren (2016). “Bakhtin’de Beden ve Dünyanın Grotesk Kavranışı”, Grotesk, ed. Şebnem Pala, Ankara: BilgeSu Yayıncılık.