SEYYİD İBRAHİM HANÎF’İN RUMELİ MENZİL-NÂMESİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 448 - 475, 31.10.2021

Halil Batur

https://doi.org/10.31465/eeder.962513

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk edebiyatında çeşitli mekânlar arasında yapılan seyahatlerde konaklanılan menziller hakkında bilgi veren eserlere menzil-nâme denmektedir. Menzil-nâmelerin çoğu hac seyahati sırasında ziyaret edilen menzilleri tanıtmak amacıyla yazılmakla birlikte ülkenin farklı noktaları arasındaki menzillerin tanıtıldığı eserler de yazılmıştır. Menzil-nâme türünde eser veren şairlerden biri de 18. asır şairlerinden olan Seyyid İbrahim Hanîf’tir.
Seyyid İbrahim Hanîf, III. Selim dönemi şairlerindendir. Önemli resmî görevlerde bulunan Hanîf’in şu ana kadar tespit edilen Divançe, Şerh-i Tûfân-ı Mârifet, Menâzili’l-Haremeyn, Siyer-i Nebi adlarında dört eseri vardır. Yaptığımız araştırmalar sonucunda şairin Nakd-i Gayret-i Hanîf adlı bir eseri daha tespit edilmiştir. Şair, bu eserinin ilk bölümünde III. Selim’in I. Abdülhamid yerine tahta geçmesi münasebetiyle bu saltanat değişikliğini Eğriboz ve Karlıeli sancaklarına resmî olarak bildirmek görevi ile Rumeli’ye yaptığı seyahati detaylı bir şekilde anlatmıştır.
Bu çalışma, Seyyid İbrahim Hanîf’in resmî görevle gittiği Rumeli seyahati esnasındaki gözlem ve izlenimlerini konu alan ve Nakd-i Gayret-i Hanîf adlı eserinin ilk bölümünü oluşturan Rumeli Menzil-nâmesi üzerine yapılmıştır. Eser; şairin gözlemleri, gezdiği yerlerin coğrafi yapısı, mimarisi, gezip gördüğü yerlerin birbirine olan uzaklığı ile orada yaşayan halkın etnik ve dinî yapısı hakkında ilk elden önemli bilgiler içermektedir. Hanîf’in verdiği bilgiler eldeki bilimsel kaynaklarla da desteklenerek incelenmiş ve yer yer eserin metinlerine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seyyid İbrahim Hanîf, Nakd-i Gayret-i Hanîf, Rumeli Menzil-nâmesi, Klasik Türk edebiyatı

Menzil-nâme (The Letters Of Destinations) Written In The Rumelia Region By Seyyid İbrahim Hanîf

Öz

In Classical Turkish Literature, the word “menzil-nâme” refers to a collection of letters written by travelers that provided information about the places where they stopped over during their travels from one location to another. While some of these letters were written to introduce different locations across the country being visited, most of them were written by pilgrims to Mecca in an attempt to introduce the specific locations where these travelers were accommodated. One of the poets having written menzil-nâme in the 18th century is Seyyid Ibrahim Hanîf. Known as one of the poets who lived during the reign of the Ottoman Sultan Selim III, Hanîf produced four different works as far as known so far. These are Divançe (A small collection of poems), Şerh-i Tûfân-ı Mârifet (Commentary of Tûfân-ı Mârifet), Menâzili’l-Haremeyn (Makka al-Mukarrama and al-Madina al-Munawwara), and Siyer-i Nebi (The Life of The Prophet). The present study has revealed one other work by this poet, which is called Nakd-i Gayret-i Hanîf. In the first chapter of this book, Hanîf talks in detail about the journey he made to the Rumelia region in order to officially inform the banner lords of Eğriboz and Karlıel about the ascension of Sultan Selim III to the throne after Sultan Abdulhamid I, apart from the places he stopped over during this journey.
The present study deals with Menzil-nâme of the Rumelia, which is one of the chapters of Nakd-i Gayret-i Hanîf by Seyyid İbrahim Hanîf and which talks about the observations made and the impressions formed by the poet during his official journey to the Rumelia region. This book contains important first-hand information about the geographical structure and architecture of the places visited by the poet besides giving information about the distance between these places and the ethnic and religious structure of those inhabiting the aforementioned destinations. The information provided by Hanîf has been evidenced by scientific studies available in the literature. Furthermore, some texts from Menzil-nâme of the Rumelia have been included in the present study.

Anahtar Kelimeler

Seyyid İbrahim Hanîf, Nakd-i Gayret-i Hanîf, Menzil-nâme of the Rumelia, Classical Turkish Literature

Kaynakça

• Akpınar, Cemil (1997). Hanîf İbrâhim Efendi. İslam Ansiklopedisi, C.16, s. 253-254. İstanbul: TDV Yayınları.
• Aktepe, M. Münir (1998). “Abdülhamid I”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.1, s. 213-216. Ankara: TDV.
• Armağan, A. Latif (2000). “XVIII. Yüzyılda Hac Yolu Güzergâhı ve Menâziller” Osmanlı Araştırmaları Dergisi, XX, 73-118.
• Çınarcı, Mehmet Nuri (2007). Şeyhü’l-İslam Arif Hikmet Bey’in Tezkiretü’ş-şu’arâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Fatin Dâvûd (2017). Hâtimetü’l-Eş’âr (Fatin Tezkiresi), Haz. Ömer Çiftçi, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Halaçoğlu, Yusuf (1981). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Menzil Teşkilatı Hakkında Bazı Mülahazalar” Osmanlı Araştırmaları, 2, 123-132.
• Kaplan, Yunus (2020). “Klasik Türk Edebiyatında Manzum Menzil-nâmeler ve Fethî’nin ‘Vasf-ı Menâzil’ Adlı Hac Menzil-nâmesi” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (49), 149-175.
• Kıel, Machıel (1996). “Gümülcine”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 14, s. 268-270. Ankara: TDV.
• Kıel, Machıel (2001). “İstefe”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 23, s. 312-314. Ankara: TDV.
• Kıel, Machıel (2001). “İzdin”, TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 23, s. 505-506. Ankara: TDV.
• Kıel, Machıel (2002) “Kavala”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 25, s.60-62. Ankara: TDV.
• Kıel, Machıel (2003) “Livadya”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 27, s.197-198. Ankara: TDV.
• Kıel, Machıel (2009) “Selanik”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 36, s. 352-357. Ankara: TDV.
• Kıel, Machıel (2013) “Yenice-i Karasu”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.43, s. 443-445. Ankara: TDV.
• Kıel, Machıel (2013) “Yenişehir”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 43, s. 473-476. Ankara: TDV.
• Nakd-i Gayret-i Hanîf, Medine Ârif Hikmet Kütüphanesi Türkçe Yazmalar, No: 257/811.
• Özcan, Nurgül (2011). “Seyyid İbrâhim Hanîf’in Siyer-i Nebî’si” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011 (23), 171-186.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II. Ankara: MEB Yayınları.
• Parlak, Cengiz. (2019. “Selanik Mevlevîhânesi (Evkâfı ve Yönetim Sorunları)” Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi 5, 47-76.
• Parlakkılıç, Ayşe. (2013). Seyyid İbrahim Hanîf’in Menazilü’l-Haremeyn’i (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sak, İzzet ve Çetin, Cemal (2005). “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Hac Menzilleri” Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 19, s. 199-260.
• Şemseddin Sâmî (1999). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Turay, Esra Doğan (2017). “Anadolu Hac Güzergâhı: Antakya Menzili” Kadim Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 1, S. 2, s. 109-124.
• Yıldız, Sümeyye (2011). İbrahim Hanîf’in Siyer-i Mekkî’si (İnceleme-Tenkitli Metin-Tıpkıbasım) (Varak: 1-62), [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.