Sufism As A Way Out Of Tragedy In Rasim Özdenören's Story Called “Ansızın Yola Çıkmak”

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 59 - 72, 25.03.2023

Kadriye Alev

https://doi.org/10.31465/eeder.1198334

Öz

The idea of Sufism has sometimes been seen as an aesthetic connotation tool and sometimes as a reflection of the world of mind in the story of Turkish literature ranging from classical to modern. Özdenören, who is one of the names who took storytelling seriously in Turkish literature, has established a unique language universe through metaphors and associations. This situation has created a multi-layered structure in his stories that sometimes pushes the boundaries between fiction and reality. Özdenören's main problematics are the family conflicts, loneliness, alienation from society and himself, and the tragedies that arise with the problems of existence of the individual who is in the siege of modern life. The author thinks about the individual who has lost the richness of his inner world and sense of belonging, together with all his dilemmas, and also mirrors the culture shock experienced by the society. He invites the modern individual, who is experiencing a mental and heart disintegration, to return to himself with a Muslim sensitivity to collect his scattered pieces. While doing this, he presents the mystical point of view as a key in his journey of meaning with some symbols. In this study, the situations that reflect the psychological tensions and tragic states of the modern individual are examined in the story book called "Ansızın Yola Çıkmak". In the stories, the way of mysticism, which is presented as an opportunity for the heroes to remember their own essence and the purpose of creation, and the themes of this journey have been tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Rasim Özdenören, story, mysticism, tragedy, road, travel

Rasim Özdenören’in “Ansızın Yola Çıkmak” Adlı Öyküsünde Trajediden Çıkış Yolu Olarak Tasavvuf

Öz

Tasavvuf düşüncesi, Türk edebiyatının klasikten moderne uzanan hikâyesinde kimi zaman estetik bir çağrışım aracı, kimi zaman zihin dünyasının bir yansıması olarak görülmüştür. Türk edebiyatında öykücülüğü ciddiye almış isimlerden olan Özdenören, metaforlar ve çağrışımlar yoluyla kendine özgü bir dil evreni kurmuştur. Bu durum onun öykülerinde zaman zaman kurmaca ve gerçeklik arasındaki sınırları zorlayan çok katmanlı bir yapı oluşturmuştur. Modern hayatın kuşatılmışlığı içinde olan bireyin aile içi çatışmaları, yalnızlığı, topluma ve kendine yabancılaşması ve varoluş problemleriyle doğan trajedileri Özdenören’in ele aldığı temel sorunsallardır. Yazar, iç dünyasının zenginliğini ve aidiyet duygusunu yitirmiş olan bireyi bütün açmazlarıyla birlikte düşünürken, aynı zamanda toplumun yaşadığı kültür şokuna da ayna tutar. Zihnen ve kalben bir çözülme yaşayan modern bireyi, dağılmış olan parçalarını toplaması için Müslüman duyarlığıyla kendine dönmeye çağırır. Bunu yaparken birtakım remizlerle kurduğu anlam yolculuğunda tasavvufi bakış açısını bir anahtar olarak sunar. Bu çalışmada “Ansızın Yola Çıkmak” adlı öykü kitabında modern bireyin ruhsal gerilimleri ve trajik hallerini yansıtan durumlar irdelenmiştir. Öykülerde, kahramanların kendi özünü, yaratılış amacını hatırlamalarına bir imkân olarak sunulan tasavvuf yolu ve bu yolculuğa ait izlekler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rasim Özdenören, öykü, tasavvuf, trajedi, yol-yolculuk

Kaynakça

• Afifi, Ebu’l Âlâ. (1996). Tasavvuf, (H. İ. Kaçar, M. Sülün, Çev.) Risale Yayınları, İstanbul.
• Armutlu, S. (2010). Şem‘u Pervâne. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sem-u-pervane (07.10.2022).
• Aşkar, M (1993). Ahmet Yesevi ve Tasavvuf Anlayışı. Diyanet İlmi Dergi, C: XXIX, S: 4, 49-62.
• Ateş, S. (Tarihsiz). İslâm Tasavvufu. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Cilt: XIII, S: 1, 22-30.
• Bilgin, A. (2007). Osmanlı Şiirinde ‘Ölmeden Önce Ölme’ Temi. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 36/2, S: 142, 42-53.
• Canbaz, Y, F. (2012). Rasim Özdenören ve Öykücülüğü. Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 7/2 Spring, 1281-1299.
• Coşanay, B. (2017). Tasavvuf Düşüncesinde Seyr ü Sülûk Üzerine Bir İnceleme. Anasay, S:2, 199-216.
• Çelik, İ. (2009). Türk Tasavvuf Düşüncesinde Ölüm. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 40, 125-127.
• Durmuş, N. (2018). Rasim Özdenören’in Hikâyelerinde Tasavvuf. (2018), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Emre, İ. (2006). Postmodernizm ve Edebiyat. (2.Baskı), Anı Yayıncılık.
• Kadıoğlu, Ş. (2022). Trajedi ve Trajik Üzerine Düşünceler. Frankofoni, S: 40, 121-130.
• Karal, C, Erdem, Ö. (2001). Rasim Özdenören’le, Kaşgar, S: 20, 135-75.
• Karakoç, S. (1975). Sütun I., (2.Baskı), Diriliş Yayınları.
• Kuşeyrî. (1978). Risale-i Kuşeyrî (Tasavvufun İlkeleri) I, (Çev. Tahsin Yazıcı), Kervan Kitapçılık.
• Kur’an-ı Kerim Meali. (2011). Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Mevlâna. (2004). Mesnevi Tercümesi (5-6.Cilt), Çev: Şefik Can, Ötüken Yayınları.
• Özdenören, R. (2000). Öykü Soruşturması. Hece-Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, Y: 4, S:46/47, 366.
• Özdenören, R. (2000). Öykü Yazmak. Hece, Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, Hece, Y: 4, S: 46/47, 152-153.
• Özdenören, R. (2008). Ansızın Yola Çıkmak, (4.Baskı), İz Yayıncılık.
• Özkan, A. (2021). Susmanın ve Konuşmanın Ölçüsü, Ekev Akademi Dergisi, Y: 25, S: 86, 57-67.
• Peker, H. (1993). Tasavvuf Psikolojisi, 19 Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S:7, 35-52.
• Şahin, V. (2014). Rasim Özdenören Öykülerinde Kendine Dönüş İzlekleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 24, S: 2, 31-42.
• Tosun, N. (1996). Türk Öykücülüğünde Rasim Özdenören, (1.Baskı), İz Yayıncılık.
• Tosun, N. (2013). Öykümüzün Kırk Kapısı, (1.Baskı), Hece Yayınları.
• Uçan, H. (2000). Modern Türk Öyküsünde Maupassant ve Çehov Uzantısı ya da Bir Genellemenin Kırılganlığı. Hece, Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, Y: 4, S: 46/47, 161-172. Yazar, İ. (2002). Tasavvuf Üzerine Düşünceler, Yedi İklim Dergisi, S.145, 48-56.
• Yorulmaz, H. (1999). Bir Yazarın Şehri, Yedi İklim, C:12, S:107-108, 43.