Vakit Gazetesinde "Yazarları Himaye" Meselesi

Yıl 2023, Cumhuriyetin İlanının 100. Yılı Anısına 1923’ten 2023’e Süreli Yayınlar ve Edebiyat Özel Sayısı, 236 - 251, 31.12.2023

Emrah Akçay

https://doi.org/10.31465/eeder.1391594

Öz

Vakit gazetesi 1917 yılında Ahmet Emin Yalman ve Mehmet Asım Us ortaklığıyla kurulmuştur. 1923’te Ahmet Emin Yalman’ın Vakit’ten ayrılmasıyla gazetenin yönetimi “Us Kardeşler” olarak bilinen Mehmet Asım Us, Hakkı Tarık Us ve Hasan Rasim Us’a geçmiştir. Vakit gazetesi yayın hayatı boyunca hem yazar kadrosuyla hem de yayımladığı yazılarla Türk edebiyatına yön vermiş önemli bir basın organıdır. Bu çalışmada Cumhuriyet’in ilanından sonra sanatçıların ve yazarların devlet tarafından himaye edilmesi meselesini değerlendiren Vakit gazetesindeki yazılar ele alınmıştır. 1929-1935 yılları arasında Büyük Buhran’ın Türkiye’deki yazarlara etkisiyle birlikte yazarların çektiği ekonomik sıkıntılar ve bunların nedenleri üzerine yayımlanan yazılar değerlendirilmiştir. 1936-1938 yılları arasında gündeme gelen devlet himayesinin yaratacağı olumlu-olumsuz sonuçlar üzerine kaleme alınan yazılar doğrultusunda yazarları himaye meselesi incelenmiştir ve Vakit gazetesinin bu meseleye genel bakışı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vakit gazetesi, Cumhuriyet, edebiyat, para, himaye

The Issue of “Protecting Writers” in Vakit Newspaper

Öz

Vakit newspaper was founded in 1917 as a partnership between Ahmet Emin Yalman and Mehmet Asım Us. After Ahmet Emin Yalman left Vakit in 1923, the management of the newspaper was transferred to Mehmet Asım Us, Hakkı Tarık Us and Hasan Rasim Us, known as the "Us Brothers". Vakit newspaper is an important press organ that has shaped Turkish literature with its staff of writers and the articles it published throughout its publication life. In this study, the articles in Vakit newspaper evaluating the issue of state patronage of artists and writers after the proclamation of the Republic are discussed. Articles published between 1929 and 1935 on the impact of the Great Depression on writers in Turkey, the economic hardships suffered by writers and the reasons for these hardships are evaluated. In line with the articles written on the positive and negative consequences of state patronage between 1936 and 1938, the issue of patronage was analyzed and the general view of Vakit newspaper on this issue was tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Vakit newspaper, Republic, literature, money, protection

Kaynakça

• Akıl Hocası, (1929), “Vaktin Akıl Hocası: Edebiyat ve Para”, Vakit, 21 Şubat 1929, nr. 3998, s. 2.
• Selami İzzet, (1932), “Sohbet: San’at ve Para”, Vakit, 24 Kânunuevvel 1932, nr. 5374, s. 3.
• Hüseyin Rahmi, (1933), “Şimdiki San’at ve San’atkâr”, 9 Kânunusani 1933, Vakit, nr. 5390, s. 6.
• [İmzasız], (1933), “San’atı Himaye”, Vakit, 3 Mart 1933, nr. 5441, s. 8.
• Ertem, S. (1935),” İşaretler: Sanatkârın Derdi”, Kurun [Vakit], 1 Mayıs 1935, nr. 6216, s. 3.
• Gezgin, H. S. (1935), “Gezintiler: Satılık Sanat!”, Kurun [Vakit], 17 Birincikânun 1935, nr. 6443, s. 3.
• Ertem, S. (1936), “İşaretler: Muharririn Hürriyeti”, Kurun [Vakit], 3 İkincikânun 1936, nr. 6458, s. 3.
• Ertem, S. (1936), “İşaretler: San’at Nasıl Himaye Edilir?”, Kurun [Vakit], 13 Birinciteşrin 1936, nr. 6739, s. 5.
• İmzasız, (1937), “Genç Muharrirler ve Şairler de Himaye İsteyecekler”, Kurun [Vakit], 12 Nisan 1937, nr. 6913, s. 1-4.
• [İmzasız], (1937), “San’atkârın Himayesi İçin Ediblerimiz Ne Düşünüyorlar?”, Kurun [Vakit], 13 Nisan 1937, nr. 6914, s. 7.
• Ataç, N. (1937), “Fikirler ve İnsanlar: Sanatkârları Himaye Meselesi”, Kurun [Vakit], 15 Nisan 1937, nr. 6916, s. 3.
• Gezgin, H. S. (1937), “Sanat İmaretanelerine Doğru”, Kurun [Vakit], 17 Nisan 1937, nr. 6918, s. 3.
• Ataç, N. (1937), “Fikirler ve İnsanlar: Himaye Meselesi (II)”, Kurun [Vakit], 23 Nisan 1937, nr. 6924, s. 3.
• Gezgin, H. S. (1937), “Edebiyat Bahisleri: Sanat ve Refah”, Kurun [Vakit], 17 Haziran 1937, nr. 6979, s. 3.
• Ertem, S. (1937), “Fikir ve Edebiyat: Sanat ve Hürriyet”, Kurun [Vakit], 25 Haziran 1937, nr. 6987, s. 2.
• [İmzasız], (1937), “Dikkate Lâyık Bir Münakaşa: Bizde Himayeye Lâyık San’atkâr Yoktur! İddiası Karşısında”, Kurun [Vakit], 4 Temmuz 1937, nr. 6996, s. 8.
• Gezgin, H. S. (1937), “Edebiyat Devletçi Olabilir mi?”, Kurun [Vakit], 23 1.Kânun 1937, nr. 7166, s. 3.
• Ertem, S. (1938), “İşaretler: San’atin Himayesi”, Kurun [Vakit], 20 Teşrinievvel 1938, nr. 7464, s. 3.
• Yücel, H. A. (1938), “Pazartesi Konuşmaları: Başıboş Edebiyatımız”, Akşam, 19 Kânunuevvel 1938, nr. 7247, s. 6.
• Adil, F. (1938), “Tahlil ve Tenkit: Edebiyatımız Nasıl Dirilebilir?”, Kurun [Vakit], 22 Birincikânun 1938, nr. 7525, s. 2.
• Akbayar, N.; Koloğlu, O. (1996), Gazeteci Bir Aile: Mehmet Asım, Hakkı Tarık, Hasan Rasim Us’lar, Ankara: ÇGD Yayınları.
• Akçay, E. (2022), 1917-1938 Yılları Arasında Vakit Gazetesindeki Edebî Faaliyetler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Manisa.
• Bileydi Koç, M. (2023), “Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Sanat Politikaları Bağlamında İnkılâp Sergileri ve Yurt Gezileri (1923-1943)”, MUTAD, Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı, s. 40-58.
• Çıkla, S. (2007, Yaz-Güz), “Türk Edebiyatında Kanon ve İnkilâp Kanonu”, Muhafazakâr Düşünce, 4 (13-14), s. 47-68.
• Çıkla, S. (2009), “Tanzimat’tan Günümüze Gazete-Edebiyat İlişkisi”, Türkbilig, 2009/18, s. 34-63.
• Demir, S. (1994), Refik Ahmet Sevengil’in Kurun-Vakit-Büyük Gazetelerindeki Tiyatroya Dair Eski Harfli Yazıları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya.
• Ersoy, T. (2011), Vakit Gazetesindeki Edebî ve Kültürel Hareketlilik (23 Nisan 1920 – 29 Ekim 1923), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Gerçek, S. N. (2019), “Türk Gazeteciliği”, Matbuat Tarihi, haz. Kirenci M., İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları
• Gezer, Ö. (2017), “Sanat Siyaset İlişkisi: Propaganda ve Protesto”, idil, C. 6, S. 39, s. 3091-3110.
• Güldürmez, S. (2016), Sabiha ve Zekeriya Sertel’in Vakit Gazetesinde Yayınlanan Amerika Mektupları Üzerine Tematik Bir İnceleme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• İnalcık, H. (2005), Şair ve Patron -Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme-, İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Koloğlu, O. (2020), Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, İstanbul: Pozitif Yayınevi.
• Oflaz, E. (2021), Vakit Gazetesinde Edebî ve Kültürel Hareketlilik (5 Ekim 1926 – 30 Kasım 1928), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Tokat.
• Sarı, S. (2019), Gazeteci Us Ailesi ve Modernleşme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya.
• Sunar, L. (2004), “Kadro Dergisi/Hareketi ve Etkileri: Türk Devlet İdeolojisi ve Sol Kemalizmin Oluşumu Bağlamında Bir Analiz”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 2, S. 1, s. 511-526.
• Temel, B. (2023), Vakit Gazetesindeki Edebiyat, Sanat ve Kültür Yazılarının İncelenmesi ve Sistematik İndeksi (1 Ocak 1929 – 1 Ocak 1931), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Iğdır Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Iğdır.
• Türkarslan, H. (2011), Vakit Gazetesindeki Edebî Kültürel Hareketlilik, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Uysal, Z. (1991), Us Kardeşler ve Vakit Gazetesi, İstanbul: Basın Kurumu Tesisi Yayınları.
• Us, A. (2012), Gördüklerim/Duyduklarım/Duygularım, haz. Dervişoğlu, İ., İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Varlık, B. (1985), “Mütareke ve Millî Mücadele Basını”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, C. 5, s.1200 – 1210.
• Yavuz, E. (2021), “1929 Dünya Ekonomik Buhranının Türkiye’ye ve Diğer Ülkelere Olan Etkisinin İstatistik Analizi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Erzincan, 14 (2), s. 377-390.
• Yücel, Ö. F. (2022), Türk Matbuatında Vakit Gazetesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Ankara.