Refik Halid Karay’s “Acıklı Komedi”: An Encounter Constructed by Tragicomedy, Irony, Satire and Humor

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 502 - 515, 22.10.2024

Mecnun Kandemir , Ayşe Nur Özdemir

https://doi.org/10.31465/eeder.1510191

Öz

In his fictional text titled “Acıklı Komedi”, Refik Halid Karay ironically criticizes the war, which is a kind of “human condition”, the endless conflict motivated by the obsession of power, and the myth of “civilization”. Karay, who configured his text with references to some events, particularly around the World Wars I-II and the conventions of theatrical genres, modelled Daniel Defoe’s Robinson Crusoe (1719), which is considered one of the classics of the novel genre, as a source of inspiration for his text’s plot. “Acıklı Komedi”, whose primary motivation is satire for its early period, holds an ironic style and ambivalence in many ways, and places a comic character in a tragic scene while trying to direct the reader to a universal phenomenon, war and its destructive consequences. The aforementioned text, which also has relations with genres based on dramatic representation such as tragicomedy, not only exposes contradictions, inconsistencies and seemingly irreconcilable opposite poles through ambivalent literary devices such as irony, satire, at the same time, it questions war, a human condition that is a collective state of hysteria and whose participants face nothing but destruction. Therefore, the aim of this study, after giving the necessary theoretical and introductory information, is to try to analyze the text in question, whose boundaries have spanned considerably around the theme of war, in terms of both the important works it is related to and its “genre” and literary categories such as tragicomedy, irony, humor, incongruity, and satire.

Anahtar Kelimeler

Refik Halid Karay, “Acıklı Komedi”, Tragicomedy, Irony, Satire

Refik Halid Karay’ın “Acıklı Komedi”si: Trajikomedi, İroni, Hiciv ve Mizahın İnşa Ettiği Bir Karşılaşma

Öz

Refik Halid Karay, “Acıklı Komedi” başlıklı kurmaca metninde bir tür “insanlık durumu” olan savaşı, güç saplantısının güdülediği bitimsiz çekişmeyi ve “medeniyet” mitini ironik bir şekilde eleştirir. Özellikle I ve II. Dünya Savaşları etrafındaki kimi olaylara yaptığı göndermelerle ve tiyatro türünün uzlaşımlarından hareketle metnini biçimlendiren Karay, olay örgüsü için model olarak ise Daniel Defoe’nun roman türünün klasiklerinden biri sayılan Robinson Crusoe (1719) adlı eserinden ilham almıştır. Dönemi açısından başat niyeti hiciv olan “Acıklı Komedi”, ironik bir üslubu, çift değerliliği birçok düzeyde içermekle birlikte evrensel bir olguya, savaşa ve onun yıkıcı sonuçlarına okurunu yönlendirirken trajik bir tabloya komik bir karakteri yerleştirir. Trajikomedi gibi gösterime dayalı türlerle de ilişkileri bulunan söz konusu metin, sadece ironi, hiciv gibi çift değerli edebî yöntemlerle çelişkileri, tutarsızlıkları ve uzlaşmaz gibi görünen zıt uçları teşhir etmekle kalmaz; aynı zamanda ortak bir cinnet hâli olan ve katılımcılarının yıkımlar dışında bir şeyle yüzleşmediği bir insanlık durumunu, savaşı sorgular. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, gerekli tanıtıcı ve kuramsal bilgileri verdikten sonra savaş teması etrafında sınırları oldukça genişleyen söz konusu metni hem bağlantılı olduğu önemli eserler ve “türsel konumu” hem de trajikomedi, ironi, mizah, uyumsuzluk, hiciv gibi edebî kategoriler açısından irdelemeyi denemektir.

Anahtar Kelimeler

Refik Halid Karay, “Acıklı Komedi”, Trajikomedi, İroni, Hiciv

Kaynakça

• “Bir Meydan Muharebesi Başladı”. (1940, 15 Mayıs). Tan, s. 1.
• “Sedan ve Dinant’ta Müthiş Bir Harp Devam Ediyor”; “Italyada Nümayişler”. (1940, 16 Mayıs). Tan, s. 1.
• [Karay], R. H. (19.05.1940). “Şchliefen Plânı Meselesi”, Tan, s. 5.
• [Karay], R. H. (20.05.1940). “Acıklı Komedi, [İ]ki Tablo”, Tan, s. 5.
• Abdülhak Hâmid Tarhan Bütün Şiirleri 1. (1991). haz. Enginün İ., İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Aktaş, Ş. (1986). Refik Hâlid Karay, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aristoteles. (1987). Poetika, çev. Tunalı, İ., İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bergson, H. (1996). Gülme Komiğin Anlamı Üstüne Deneme, çev. Avunç, Y., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Booth, W. C. (1975). A Rhetoric of Irony, Chicago: The University of Chicago Press.
• Buckroyd, P.; Ogborn, J. (2001). Satire, Cambridge: Cambridge University Press.
• Bullitt, J. M. (1953). Jonathan Swift and the Anatomy of Satire, London: Oxford University Press.
• Cebeci, O. (2008). Komik Edebi Türler, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Cohn, R. (1962). Samuel Beckett: The Comic Gamut, New York: Rutgers University Press.
• Colebrook, C. (2004). Irony, London ve New York: Routledge.
• Currie, G. (2024). “Kinds of Irony: A General Theory”, The Cambridge Handbook of Irony and Thought, ed. Gibbs, R. W., Jr.,- Colston, H. L., Cambridge: Cambridge University Press.
• Daniel Defoe (2016). Robinson Crusoe, çev. Kâhya F., İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dewar-Watson, S. (2007). “Aristotle and Tragicomedy”, Early Modern Tragicomedy, ed. Mukherji, S.-Lyne, R., Cambridge: D. S. Brewer.
• Dynel, M. (2024). “Irony and Humor”, The Cambridge Handbook of Irony and Thought, ed. Gibbs, R. W., Jr.,- Colston, H. L., Cambridge: Cambridge University Press.
• Foster, V. A. (2016). The Name and Nature of Tragicomedy, New York: Routledge.
• Gariper, C.; Küçükcoşkun, Y. (2006). “Refik Halid Karay'ın Tanrıya Şikâyet Adlı Eserinde İronik Dil: İnsan, Savaş ve Tanrı İronisi”, Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları, 8(15), s. 1-20.
• Gatch, K. H. (1970). “The Last Plays of Bernard Shaw: Dialectic and Despair”, Bernard Shaw’s Plays, ed. Smith, W. S., New York: W. W. Norton & Company.
• Glicksberg, C. I. (1969). The Ironic Vision in Modern Literature, New York: The Hague, Martinus Nijhoff.
• Güçbilmez, B. (2005). İroni ve Dram Sanatı, Ankara: Deniz Kitabevi.
• Harpham, G. G.; Abrams, M. H. (2012). A Glossary of Literary Terms, USA: Wadsworth Cengage Learning.
• Karay, R. H. (2009). Tanrı’ya Şikâyet, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Knox, N. D. (1973). “Irony”, Dictionary of the History of Ideas: Studies of Selected Pivotal Ideas Vol. II, ed. Wiener, P. P., New York: Charles Scribner’s Sons.
• Knox, N. (1961). The Word Irony and Its Context, 1500-1755, Durham, North Carolina: Duke University Press.
• Kotthoff, H. (2007). “Responding to Irony in Different Contexts: On Cognition in Conversation”, Irony in Language and Thought: A Cognitive Science Reader, ed. Colston, H. L.-Gibbs, R. W., Jr., New York: Taylor & Francis Group.
• Lucariello, J. (2007). “Situational Irony: A Concept of Events Gone Awry”, Irony in Language and Thought: A Cognitive Science Reader, ed. Colston, H. L.-Gibbs, R. W., Jr., New York: Taylor & Francis Group.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak, çev. Aysevener K.-Soyer, Ş., İstanbul: İris Yayıncılık.
• Muecke, D. C. (1986). Irony and the Ironic, New York: Methuen.
• Nutku, Ö. (1983). Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sheinberg, E. (2016). Irony, Satire, Parody and the Grotesque in the Music of Shostakovich: A Theory of Musical Incongruities, New York: Routledge.
• Taşdelen, V. (2007). “İroni”, Hece, Edebiyatta Paradoksun Biçimi: İroni-1, 124, s. 53-66.
• Worcester, D. (1940). The Art of Satire, Cambridge: Harvard University Press.