Evrensel Hukuk İlkeleri Bağlamında Franz Kafka’nın Dava’sı

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 516 - 536, 22.10.2024

Can Şahin

https://doi.org/10.31465/eeder.1516410

Öz

Modern karşılaştırmalı edebiyat biliminin çalışma alanlarından birisi de edebiyatın diğer bilimlerle etkileşimi, alışverişi ve ortaklığıdır. Bu çalışmada edebiyat hukuk ilişkisine örnek olarak Alman edebiyatçısı Franz Kafka’nın Dava (Der prozess) adlı romanı, hukuk perspektifinden incelenmiştir. Franz Kafka, “bilinen gerçeklikten uzaklaşma” anlamına gelen “Kafkaesk” tarzı ile Dünya edebiyatında yazma stili yazarın kendi adıyla anılarak edebî bir kavrama dönüşen tek yazardır. Hukukçu kimliği olan Kafka, hukuk birikimini edebî eserlerine konu edinmiştir. Kafka’nın, üzerinde en çok durduğu konular; yargı sisteminin aksayan yönleri, kanunların uygulanması esnasında yaşanan hukuksuzluklar, hakkını arayan insanların çırpınışlarıdır. Dava romanında, ulaşılamayan ve sorgulanamayan bir otorite tarafından hukuka aykırı bir eylemi olmaksızın müphem bir suçlamayla karşı karşıya kalan, tutuklanan ve özgürlüğü elinden alınan Josef K.’nın hukuk adına alt üst edilen hayatı ve hukuksuzluk karşısındaki hukuk mücadelesi anlatılır. Dava romanında suçun niyetle ilişkilendirildiği, suçtan çok suçluya odaklanan, suçu belirtilmeyen sanığın suçsuzluğunun ispatını talep eden yani sanığın suçu kovaladığı absürt bir hukuk sistemi yürürlüktedir. Dava romanında hukuk, görünmezlik ağıyla çevrilmiştir: Suç, iddianame, duruşma, hâkim, savcı, avukat görünmez. Bu yönüyle Dava romanı, hukukun rafa kaldırıldığı, keyfi, otoriter, totaliter rejimlere dair bir öngörü ve eleştiri olarak okunabilir. Bu çalışmada, Kafka’nın Dava’sında yer alan hukuksuzluklar evrensel hukuk ilkeleri bağlamında tespit edilip hukuksuzluğa dönük eleştiriler ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Karşılaştırmalı edebiyat, edebiyat ve hukuk ilişkisi, hukuk eleştirisi, Franz Kafka, Dava

Karşılaştırmalı edebiyat, edebiyat ve hukuk ilişkisi, hukuk eleştirisi, Franz Kafka, Dava

Öz

One of the fields of study of modern comparative literature is the interaction, exchange and partnership of literature with other sciences. In this study, as an example of the relationship and exchange of literature with the discipline of law, German novelist Franz Kafka’s novel The Trial (Der prozess) is analysed from a legal perspective. Franz Kafka is known in the world of literature with the concept of “Kafkaesque”, which means “distancing from known reality”. In world literature, Franz Kafka is the only author whose writing style has become a literary concept by being called by the author’s own name. Kafka, who is a legal writer, has made his legal background the subject of his literary works. The failing aspects of the judicial system, the unlawfulness experienced during the implementation of laws, the desperate struggles of people seeking justice are the issues Kafka dwells on the most. In the novel The Trial, the life of Josef K., who is confronted with a vague accusation, arrested and deprived of his freedom by an unreachable and unquestionable authority without any unlawful act, and his legal struggle against lawlessness are told. In the novel The Trial, there is an absurd legal system in which crime is associated with intention, which focuses on the criminal rather than the crime, which demands proof of the innocence of the defendant whose guilt is not stated, and where the defendant chases the crime. In the novel The Trial, the law is surrounded by a web of invisibility: the crime, the indictment, the trial, the judge are invisible. In this respect, the novel The Trial can be read as a prediction and criticism of arbitrary, authoritarian, totalitarian regimes where legal rights are shelved. In this study, the unlawfulness in Kafka’s novel The Trial is identified in the context of universal legal principles and criticisms towards unlawfulness are put forward.

Anahtar Kelimeler

Comparative literature, literature and law relationship, legal criticism, Franz Kafka, The Trial

Kaynakça

• Aybay, A. ve Aybay R. (2008). Hukuka Giriş, 5. bs., İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Brod, M. (1968). Kafka’da İnanç ve Umutsuzluk, çev: Kamuran Şipal, İstanbul: Yankı Yayınları.
• Buch, W. (1994). “Aydınlık Kafka: Dava Adlı Roman Üzerine”, çev: Nihat Ülner, Gündoğan Edebiyat Dergisi, cilt 3, sayı 9, s. 43-48.
• Coşan, L. ve Verimli E. (2016). “Hukukun Kırılma Noktaları Franz Kafka’nın Dava ve Melih Cevdet Anday’ın İsa’nın Güncesi Romanlarında Bireysellik, Kimlik ve Aidiyet Sorunsalı”, Diyalog, S. 2, s. 20-30.
• Çataloluk, G. (2011). “Hukukçunun Hukuk Karşıtı Tutumunun Edebi Dışavurumu: Dr. Franz Kafka ve “Dava”sı, MÜHF-HAD, C. 17, S. 1-2, s. 235-264.
• Çiçek, N. (2015). “Franz Kafka’nın Eserlerinde Yabancılaşma Problemi”, Beytulhikme 5 (1), s. 141-162.
• Deleuze G. ve Guattari F. (2015). Kafka: Minör Bir Edebiyat İçin, çev: Işık Ergüden, İstanbul: Dedalus Kitap.
• Erdoğan, M. (2009). Anayasa Hukuku, 5.bs., Ankara: Orion Kitabevi.
• Fischer, E. (1985). Franz Kafka, çev. Ahmet Cemal, İstanbul: Bilim/Felsefe/Sanat Yayınları.
• Garaudy, R. (1965). Gerçeklik Açısından Kafka, çev. Mehmet Doğan, İstanbul: Hür Yayınları.
• Garaudy, Roger (2007). Kafka, çev. Mehmet Sert, İstanbul: Yirmidört Yayınevi.
• Glicksberg, C. I. (2004). Avrupa Edebiyatında Trajik Görünüm, Ankara: Hece Yayınları.
• Gözler, K. (2017). Hukuka Giriş, 14. bs., Bursa: Ekin Yayınları.
• İlhan, A. (2020). “Kafka ve Hukukun Açık Kapısında Bekleyen Josef K.’lar”, Birikim Dergisi, 9 Ağustos 2020, https://birikimdergisi.com/guncel/10232/kafka-ve-hukukun-acik-kapisinda-bekleyen-josef-k-lar Erişim Tarihi: 10.07.2024
• Löwy, M. (2008). Boyun Eğmeyen Hayalperest Franz Kafka, çev. Iflık Ergüden, İstanbul: Versus Kitap.
• Kafka, F. (2011). Ceza Sömürgesi ve Hukuk Öyküleri, çev. Yekta Majiskül, İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
• Kafka, F. (2017). Babaya Mektup, çev. Regaip Minareci, 13. bs., İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kafka, F. (2020). Dava, çev. Gülperi Sert, 13. bs., İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kostopoulou, I. (2020) “Bureaucracy and Desire: Franz Kafka’s Accident Report”. Open Library of Humanities, 6 (1), 5, s. 1-28.
• Özbudun, E. (2008). Türk Anayasa Hukuku, 9. bs., Ankara: Yetkin Yayınları.
• Pulver, M. “Promenade avec Franz Kafka”, in Hans-Gerd Koch, J’ai connu Kafka. Témoignages.
• Sarı, A. (2019). Edebiyat ve Utanç Franz Kafka’nın “Dava”sından Hareketle Edebiyatta Utancın Arkeolojisi, İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Sontag, S. (2001). Yoruma Karşı, çev. O. Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Sözeri, C. (2019). “Epik Tiyatronun Y(Yabancılaştırma) Efekti Üzerinden Franz Kafka'nın Dava Adlı Romanı'nın Tiyatro Oyununa Uyarlanma Sürecinin İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü: İstanbul.
• Şener, H. E. (2020). “Aklın Trajedisi ve Bir Suçlama Olarak Bürokrasi: Kafka’nın Dava’sı ve Şato’su”, Memleket Siyaset Yönetim (Msy), 15 (33), s. 1-34.
• Thompson, N. (2012). Follow the Reader Literature’s Influence on the Law and Legal Actors, A dissertation Bachelor of Laws, University of Otago.
• Toroslu, N. ve Feyzioğlu, M. (2012). Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. bs., Ankara: Savaş Yayınları.
• Tunçay, O. (2006). Kafka’yı Kullanma Kılavuzu, Bir Fenomen Olarak Kafka, İstanbul: Nokta Kitap.
• Wagenbach, K. (1997). Franz Kafka Yaşamöyküsü, çev: Kamuran Şipal, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Yeter Şahin, G. B. (2019). Türk Postmodern Anlatılarında Modernizm Eleştirisi, İstanbul: Bilge Sanat Kültür Yayınları.