Nergisî’nin Bosna’da Bulunan Aynî Dede ve Şemsî Dede Türbeleri İçin Yazdığı Bilinmeyen Kasidesi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 400 - 408, 27.10.2025

Kadri Hüsnü Yılmaz

Öz

17. yüzyılın önemli edebî şahsiyetlerinden biri olan Saraybosna doğumlu Nergisî, Türk edebiyatındaki tek mensur hamse sahibi olarak bilinmektedir. Biyografik kaynaklar, daha çok nesir alanındaki mahareti ile bilinen Nergisî’nin bir divanının ya da bir şiir mecmuasının olduğunu kaydetmiş olsalar da söz konusu eserleri henüz bulunamamıştır. Ancak yine de gerek mensur eserlerinde gerekse çeşitli şiir mecmualarında farklı nazım şekilleriyle yazılmış şiirlerine rastlanabilmektedir. Tespit edilen bu şiirler arasında Farsça ve Türkçe gazeller, bir mersiye, doğduğu şehir olan Saraybosna övgüsü için yazdığı bir kaside bulunmaktadır. Mecmualarda, biyografik kaynaklarda kendisine yer bulabilmiş şairlerin bilinen şiirlerinin yanında bilinmeyen şiirlerine de rastlamak mümkündür. Ayrıca, çeşitli nedenlerle biyografik kaynaklarda yer almayan şairler ve onların şiirleri de mecmualar sayesinde gün yüzüne çıkabilir. Bu çalışmada Nergisî’nin bir mecmuada bulunan 21 beyitlik bir kasidesi incelenecektir. Kasidenin konusunu, Bosna’nın fethi sırasında Fatih Sultan Mehmet’in ordusunda bulunan ve bu sırada şehit düşen Aynî Dede ile Şemsî Dede’nin mezarlarının bulunduğu ancak zarar gören türbeleri oluşturmaktadır. Nergisî’nin bu kasideyi yazmaktaki amacı, bu duruma dikkat çekmek ve söz konusu türbenin bir hayır sahibi ya da dönemin yöneticisi tarafında tamir edilmesini istemektedir.

Anahtar Kelimeler

Nergisî , Saraybosna , Ayni Dede ve Şemsi Dede , mecmua

Nergisî’s Unknown Ode for The Tombs of Aynî Dede and Şemsî Dede in Bosnia

Öz

One of the 17th century's most important literary figures, Sarajevo-born Nargisî is known as the only author of five prose works in Turkish literature. Although biographical sources record that Nergisî, who was mostly known for his prose prowess, had a divan or a poetry collection, these works have not yet been found. However, his poems written in different forms of verse can be found both in his prose works and in various poetry collections. Among these identified poems are Persian and Turkish ghazals, a mersiye, and an ode in praise of Sarajevo, the city of his birth. It is possible to find known poems as well as unknown poems of poets who were able to find a place for themselves in biographical sources. In addition, poets and their poems, which are not included in biographical sources for various reasons, can also come to light thanks to the mecmuas. In this study, a 21 couplet ode by Nargisî, found in a poetry collection, will be analyzed. The subject of the ode is the tombs of Aynî Dede and Şemsî Dede, who were in the army of Sultan Mehmet the Conqueror during the conquest of Bosnia and who were martyred during the conquest, but were damaged. Nargisî's purpose in writing this ode is to draw attention to this situation and to request that the tomb in question be repaired by a benefactor or the ruler of the period.

Anahtar Kelimeler

Nergisî , Sarajevo , Aynî Dede and Şemsî Dede , poetry collection

Kaynakça

• Akkuş M. (2006). Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası, Edebi Türler ve Tarzlar, Ankara: Fenomen Yayınları.
• Boşdurmaz, N. (2009). Bosna Hersek’te Osmanlı Dönemi Müslüman Mezar Taşları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Çaldak, S. (2006). “Nergisî”. DİA, C. 32, s. 560-562.
• Çaldak, S. (2014). “Nergisî’nin Farsça Gazelleri”. UTEK’ 14 Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi.
• Engin R, (2014). Balkanlardaki Yatır, Türbe, Tekke ve Zaviyelerimiz, İstanbul: Akademik Kitaplar.
• İzeti, M. (2014). Balkanlarda Tasavvuf, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Mujezinoviç, M. (1974). İslamska Epigrafika Bosne i Hercegovine, Sarajevo: Takvim
• Selçuk, B. (2013). “Nergisî, Mehmed”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nergisi-mehmed. Erişim tarihi: 24.04.2025
• Selçuk B. (2014a) Şiir Mecmûalarında Nergisî’nin Türkçe Gazelleri ve Bu Gazeller Üzerine Bir Değerlendirme. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 6(12), s. 1-20.
• Selçuk, B. (2014b). Bir Şehir Medhiyesi: Nergisî’nin Saray Kasidesi. International Journal of Language Academy, C. 2(3), s. 27-39.
• Selçuk, B. (2015). Nergisî’nin Kâfzâde Fâizî Mersiyesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 25(1), s. 9-22.
• Selçuk, B. (2016). Nergisî’nin Yeni Bir Gazeli Üzerine. Littera Turca, Journal Of Languege and Literature, C2(1), s. 405-412.
• Tuğluk İ. H., Dokumacı N. (2024). Nergisî’nin Tespit Edilen Dört Yeni Gazeli. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 21(2), s. 530–538.