Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde Sosyal Meselelere Yöneltilen Dikkat

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 276 - 289, 27.12.2019

Murat Turna

Öz

Ömer Seyfettin 1884 – 1920 seneleri arasında yaşamıştır. Bu seneler Osmanlı Devleti’nin siyasi, askerî, iktisadi, sosyal buhranlarla çalkalandığı; gücünü büyük oranda yitirdiği ancak halen hüküm sürdüğü bir döneme tekabül eder. Ömer Seyfettin, asli mesleği askerlik olan bir sanatçıdır. Faal askerlik hayatı sona erdiğinde ise vefatına kadar öğretmenlik yapmıştır. Toplum hayatıyla yakından ilgili bu iki vazifeyi icra ederken yaptığı gözlemlerin hikâyelerine aksetmesi, onun eserlerini daha nitelikli ve çarpıcı kılar. Sanatçının hikâyeleri edebî ve estetik yönü kadar sosyolojik ve psikolojik cepheleri ile de değer taşır. Bu hikâyelerden, Cumhuriyet’in ilanından evvelki mevcut yapının mahiyeti, meseleleri hakkında bilgi edinmek mümkündür.
Tarihî bir dönemeç noktasında yaşamış olan sanatçının fikirlerinin olgunlaşmasında Trablusgarp’ın işgali, Balkan bozgunları, Cihan Harbi tesirli olmuştur. Türk insanına yönelen tehditlerin farkındadır. Vatan müdafaasında esir düşmüş, memleket evlatlarını okutup eğitmiş bir aydın olarak toplumun meselelerine vakıftır. Sosyal hayatın nabzını çok iyi tutar. O, Kurtuluş Mücadelesi için kenetlenerek topyekûn harekete geçen milleti görmüş, yaşanan acı hadiselere çare olacak yollar aramıştır. Millî hassasiyetler taşıyan biri olarak eserlerinde toplumu, onun nüvesi olan insanı ele almış ve boğuşulan sorunlar için fikirler ileri sürmüştür. Bu bakımdan Ömer Seyfettin’in hikâyeleri, Türk toplumunun tarihî önemi haiz bir devrine ışık tutmayı sağlar.
Makalede, yazarın hikâyelerinde işlediği sosyal meselelerin neler olduğu tespit edilerek, kısmen sunulmuş olan çözüm önerilerine dikkat çekilecektir. Hikâyelerin büyük oranda gerçeklerle kurgulandığı bilinirse, toplumun tam bir asır öncesinde çektiği sıkıntıları, bunların kaynaklandığı sebepleri; kısacası o dönemin şartlarını aksettirmedeki muvaffakiyeti anlaşılır. Böyle bir çalışmanın geçmiş ile bugün arasında bağ kurma, meseleleri muhakeme etme, insanı ve toplumu kavrama yolunda sağladığı fayda ise edebiyat araştırmalarıyla elde edilen kazancın sadece bu sahaya hasredilemeyeceğini; taşıdığı boyut zenginliğini gösterir.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, Hikâye, Toplum, Kimlik

Kaynakça

• Enginün, İ. (2004), Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Moran, B. (1988), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul, Cem Yayınevi.
• Ömer Seyfettin, (2015), Bütün Hikâyeleri. (N. H. Polat, Haz.). İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Ömer Seyfettin, (1989), Dil Konusunda Yazılar. (M. Uyguner, Haz.). Ankara, Bilgi Yayınevi.
• Tanpınar, A. H. (2003), 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul, Çağlayan Kitabevi.
• Türk Tarih Kurumu, (1992), Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin. Ankara, TTK.