Yeni Türk Edebiyatında Ölüm Acısını Yaşayanlar

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 34 - 54, 12.06.2020

Bahar Sayım

Öz

Yaşamın sona erdiği, başka bir âlemin kapılarının aralandığı ölüm, insan hayatının önemli meselelerindendir. Anlaşılması güç olan bu kavram, pek çok edebî türün öncelikli konuları arasında yer almaktadır. Özellikle şiir sanatında bu konunun yoğun bir şekilde ele alındığı ve oldukça duygulu bir ifadeyle dile getirildiği görülmektedir. İnsan yaşamında en çok merak edilen ve anlamlandırılmaya çalışılan ölüm kavramı, insanlık kadar eskidir. Bu kavram üzerine çeşitli görüşler ve fikirler ileri sürülmüş, her görüş ölümü kendi bakış açısına göre değerlendirmiş ve anlamaya çalışmıştır. Ölüm üzerine felsefi fikirler ileri sürenlerin yanı sıra bu kavrama, yakınlarını kaybetmenin verdiği acıyla yaklaşanlar da vardır. Klasik edebiyattan modern edebiyata kadar ölüm temasını ele alan pek çok eser kaleme alınmıştır. Romantizmin etkisiyle ferdi duygularını ön plana çıkaran şairler, ölüm temini de ele almışlar ve tarih manzumelerinden mezar taşı kitabelere, oradan mezar başında murakabeye kadar genişleyen çok çeşitli şiirler kaleme almışlardır. Son dönemde modernizmin de etkisiyle ölüm; korkuya sebep olan, dehşet veren ve kaygı duyulması gereken bir kavram olarak ele alınmış ve yapı söküme uğramıştır. İslami akidede ölümü arzulamak vuslata ermek olarak görülürken modern hayatta ölüme atfedilen anlam değişmiştir. Bu durumun nedeni, asırlardan beri sonsuz olma duygusunun cezbettiği insanoğlunda var olan yaşama sıkı sıkıya tutunma eğilimidir. Bu çalışma, ölümle yakınlarının kaybı sonucu karşılaşan sanatkârların ölüm hakkındaki duygu ve düşüncelerini eserlerine nasıl yansıttıkları üzerine odaklanmıştır. Bu şair ve yazarlar Tanzimat ve sonrasındaki dönemde yetişenlerle sınırlandırılmıştır. Bunlar arasında Türk edebiyatında derin izler bırakmış, ekol sahibi şahsiyetler de vardır. Yaşantılardan izler bulacağımız bu eserler, samimi ve içten olmaları yönüyle okunmaya değerdir. Bu çalışmada başka bir âlem olarak görülen ölüm hakkında giriş mahiyetinde verilen bilgilerden sonra diğer bölümde ölüme, yakınlarını kaybetmenin verdiği acıyla yaklaşan bazı kalem sahiplerinin bu acıyı eserlerinde nasıl ele aldıkları ile ilgili değerlendirme yapılmıştır. Çalışmanın sonunda kısa bir değerlendirme yapılmış ve yararlanılan kaynaklar “Kaynakça” bölümünde sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, kayıp, acı, yaşantı

Kaynakça

• Acehan, A. (2012). Yeni Türk Edebiyatı’nda Mersiyeyi Yaşayanlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(5), 7-23. Acehan, A. (1998). Halit Fahri Ozansoy Hayatı-Eserleri-Sanatı (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. Akçay, M. (2005). Gazzâlî Düşüncesinde Ölüm ve Kabir Hayatı. EKEV Akademi Dergisi, 23(9), 85-102. Akyüz, K. (2017). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. Akyüz, A. K. (2006). Hâmid ve Makber. İ. Sâfi, (Haz.), Hâmidnâme içinde (s. 231-234). İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları. Akyüz, K. (1958). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi (2. Baskı). Ankara: Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası. Andı, F. (1997). Halid Ziya’nın Mensur Şiirleri II “Mezardan Sesler”. İlmî Araştırmalar, 4, 7-16. Arslan, H. (2009). Maturîdî’ye Göre Evren ve İnsanın Yaratılış Hikmeti. Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 4(2), 71-90. Ateş, İ. (1985). Ölüm Ya da Ölümsüzlüğe Göç. Vakıflar Dergisi, 19, 11-24. Ayvazoğlu, B. (1998). Peyami Hayatı Sanatı Felsefesi Dramı. İstanbul: Ötüken Yayınları. Ayvazoğlu, B. (1996). Yahya Kemal Eve Dönen Adam (2. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları. Bauman, Z. (2012). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri (Çev. N. Demirdöven). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Bayrak, Ö. (2013). İsmail Safâ Mensiyyât Hayatı-Edebi Kişiliği-İnceleme-Tıpkıbasım, İstanbul: Kesit Yayınları. Berki, A. H. (1977). 250 Hadis Terceme ve İzâhı (4. Baskı). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Beyatlı, Y. K. (2018). Çocukluğum Gençliğim Siyâsî ve Edebî Hatıralarım (9. Baskı). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti İktisadi İşletmesi. Beyatlı, Y. K. (2011). Kendi Gök Kubbemiz (34. Baskı). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti İktisadi İşletmesi. Bolayır, A. E. (2007). Hâtıralar (Haz. M. K. Özgül). Ankara: Hece Yayınları. Burdurlu, İ. Z. (1955). Yahya Kemal ve Sonsuzluk Teması. H. Yücebaş, (Ed.), Bütün Cepheleriyle Yahya Kemal içinde (s. 149-152). İstanbul: Dizerkonca Matbaası. Celepoğlu, A. (2017). Samih Rifat. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Çankaya, A. (1968). Yeni Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler. C.5. Ankara: Mars Matbaası. Çıkla, S. (2001). Halit Ziya ve Mehmet Rauf’un Hayatları ile Romanları. Dergâh Edebiyat Sanat Kültür Dergisi, 12, 14-17. Dastur, F. (2019). Ölümle Yüzleşmek Felsefi Bir Soruşturma (Çev. S. Oruç). İstanbul: Pinhan Yayınları. Doğan, Â. (2003). Ümit Yaşar Oğuzcan’ın Şiir Dünyası. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(20), 71-84. Enginün, İ. (2013). Abdülhak Hâmid’in Hatıraları (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Enginün, İ-Kerman, Z. (2010). Ahmet Haşim Bütün Şiirleri (10. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Enginün, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923) (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Enginün, İ. (1997). Abdülhak Hâmid Tarhan Bütün Şiirleri 2 (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Enginün, İ. (1988). Ömer Bedrettin Uşaklı Bütün Eserleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Eralp, H. V. (1955). Yahya Kemal’in Şiirinde Deniz. H. Yücebaş, (Ed.), Bütün Cepheleriyle Yahya Kemal içinde (s. 154-157). İstanbul: Dizerkonca Matbaası. Erol, K. (2010). Modern Türk Şiirinde Aşk, Ölüm ve İntihar, (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları. Erol, K. (2005). Abdülhâk Hâmid’in Şiirlerinde Ölüm Tefekkürü ve Mezar Tasavvuru. Milli Eğitim Dergisi, 168, 18-21. Ertaylan, İ. H. (2005). Fikret ve Hayatı. S. Şahin, (Haz.), Tevfik Fikret Düşünce Dergisi, Nüsha-i Mahsûsa, 1918 içinde (s. 105-189). İstanbul: Kitap Yayınevi. Erzen, M. (2016). Yahyâ Kemâl ve Ahmet Hâşim’de “Anne İmajı”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 55-79. Genç, İ. (2018). Ölüme Karşı Tavır Almanın Estetiği. E. Gürsoy Naskali-G. Sağol Yüksekkaya, (Ed.), Uçmağa Varmak Kitabı içinde (s. 119-136). İstanbul: Kitabevi Yayınları. Göze, E. (1987). Peyami Safa (1. Baskı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Hayber, A. (1988). Ebûbekir Hâzım Tepeyran (1. Baskı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Hisar, A. Ş. (1963). Ahmet Haşim Şiiri ve Hayatı. İstanbul: Hilmi Kitabevi. Huyugüzel, Ö. F. (2011). Halit Ziya Uşaklıgil. İ. Parlatır-İ. Enginün-Ö. F. Huyugüzel-B. Ercilasun-M. Özbalcı-A. Karaca, (Ed.), Servet-i Fünûn Edebiyatı içinde (s. 312-392). Ankara: Akçağ Yayınları. İlhan, N. (2011). Cemal Süreya’nın Şiirinde Ölüm Teması. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 6(2), 473-484. İnal, M. K. (1999). Son Asır Türk Şairleri (Haz. M. Cunbur). C.1. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. İsen, M. (1994). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları. İstanbul Şehir Üniversitesi e-Arşiv Sistemi. http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/ adresinden 24.12.2019 tarihinde edinilmiştir. Kaplan, M. (2018). Tanpınar’ın Şiir Dünyası (7. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Kaplan, M. (2012). Şiir Tahlilleri I Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (30. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Kaplan, M. (2010). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2 (8. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Kaplan, M. (1999). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I (5. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Kaplan, M. (1999). Şiir Tahlilleri II Cumhuriyet Devri Türk Şiiri (8. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Karaca, F. (2018). Mezar Taşı Metinleri. E. Gürsoy Naskali-G. Sağol Yüksekkaya, (Ed.), Uçmağa Varmak Kitabı içinde (s. 75-92). İstanbul: Kitabevi Yayınları. Karaca, A. (1990). İsmail Safa (1. Baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kolcu, A. İ. (2008). Türk Şiirinde Yokluk Fikri ve Âkif Paşa’nın Adem Kasidesi (2. Baskı). Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları. Oğuzcan, Ü. Y. (2004). Rübailer Dörtlükler (1. Baskı). İstanbul: Özgür Yayınları. Oğuzcan, Ü. Y. (2004). Anılar Düşünceler (1. Baskı). İstanbul: Özgür Yayınları. Oğuzcan, Ü. Y. (2002). Acılar Denizi (13. Baskı). İstanbul: Özgür Yayınları. Okay, O. (2010). Bir Hülya Adamının Romanı Ahmet Hamdi Tanpınar, (2. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Özcan, T. (2003). Şiir Sanatında İmajın Yeri-Önemi ve Bunun Cemal Süreya’nın Şiir Dünyasına Uygulanması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(13), 115-136. Özgül, M. K. (1986). Halit Fahri Ozansoy. (1. Baskı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Parlatır, İ. (2012). Recaîzâde Mahmud Ekrem (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları. Parlatır, İ. (2011). Tevfik Fikret. İ. Parlatır-İ. Enginün-Ö. F. Huyugüzel-B. Ercilasun-M. Özbalcı-A. Karaca, (Ed.), Servet-i Fünûn Edebiyatı içinde (23-101). Ankara: Akçağ Yayınları. Perinçek, F-Duruel, N. (2017). Cemal Süreya Şairin Hayatı Şiire Dahil (3. Baskı). İstanbul: Can Sanat Yayınları. Recaizâde Mahmut Ekrem (2014). Nijad Ekrem ve Tefekkür (Haz. H. Sazyek-T. Bayındır-E. Sazyek). Kocaeli: Umuttepe Yayınları. Rıza Tevfik (1984). Abdülhak Hâmid ve Mülâhazât-ı Felsefiyyesi (Haz. A. Uçman). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Sâfi, İ. (2016). Abdülhak Hâmid Tarhan Makber Günümüz Türkçesiyle. İstanbul: Akademik Kitaplar. Sedef, G. (1955). Son Günlerdeki Neşriyata Göre Yahya Kemal Sessiz Gemi. H. Yücebaş, (Ed.), Bütün Cepheleriyle Yahya Kemal içinde (s. 225-229). İstanbul: Dizerkonca Matbaası. Sevim, A. (2006). Yazarlar ve Aşkları. İstanbul: Şûle Yayınları. Subhi Edhem. (2014). Hayât ve Mevt (Haz. R. Demir-T. Uymaz-A. Utku). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları. Süreya, C. (2019). Günler (7. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Süreya, C. (2015). Sevda Sözleri (60. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Tanpınar, A. H. (2019). Yaşadığım Gibi (Haz. B. Emil). İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2018). Edebiyat Üzerine Makaleler (Haz. Z. Kerman). İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2018). Yahya Kemal (12. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları. Tanpınar, A. H. (2012). On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi (Haz. A. Uçman). İstanbul: Dergâh Yayınları. Tevfik Fikret (2019). Rübâb-ı Şikeste (Haz. İ. Tüzer-S. Atay). Ankara: Akçağ Yayınları. Tunaboylu-İkiz, T. (2018). Psikanalitik Bakış Açısından Ölüm Dürtüsü ve Kültüre Olan Yansımaları. E. Gürsoy Naskali-G. Sağol Yüksekkaya, (Ed.), Uçmağa Varmak Kitabı içinde (s. 347-356). İstanbul: Kitabevi Yayınları. Uçman, A. (1989). Âkif Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (s. 261-262). C.2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Uşaklıgil, H. Z. (2017). Kırk Yıl (Haz. A. Uçman). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Uşaklıgil, H. Z. (2017). Mensur Şiirler Mezardan Sesler (Haz. F. Aslan). İstanbul: Özgür Yayınları. Uşaklıgil, H. Z. (2012). Bir Acı Hikâye (Haz. R. Tarım). İstanbul: Özgür Yayınları. Ünver, S. (1980). Yahya Kemal’in Dünyası (1. Baskı). İstanbul: Tercüman Tarih ve Kültür Yayınları. Yardım, M. N. (2009). Edebiyatımızda Hüzün (1. Baskı). İstanbul: Yağmur Yayınevi. Yücel, M. (2003). Edebiyatta Ölüm ve İntihar. (1. Baskı). İstanbul: Elma Yayınları. Yüksel, S. (2011). Şairlerimizde Anne Hasretinin Sembolü Olarak Mezar. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(35), 1-17.