Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 73 - 80, 12.06.2020

Öz

Türk tarihine bakıldığında okçuluğun her zaman özel bir yerinin olduğu görülür. Türkler, ok ve yayı ustalıkla kullanarak savaşlar kazanıp büyük zaferler elde ettikleri gibi okçulukla ilgili çok sayıda eser de kaleme almışlardır. Bu eserlerden biri de 18. yüzyılda Osmanlı sahasında Seyyid Halîl Hasîb Efendi tarafından yazılmış olan Tuhfetü’l-Hasîb adlı eserdir. Bu yüzyılda, ateşli silahların savaşlarda kullanımının yaygınlaşmasıyla ok ve yayın savaş aracı olarak kullanımı neredeyse sona ermiştir. Ancak Türkler, sportif amaçlı olarak okçuluk yarışmaları düzenlemeye devam etmişlerdir. Tuhfetü’l-Hasîb’de de esas olarak İstanbul Okmeydanı’nda yapılan bu ok atma yarışmaları anlatılır. Kendisi de bir okçu olan Halîl Hasîb Efendi, bu yarışmalara ilişkin gözlem ve tecrübelerini eserine doğrudan aktarmıştır. Halîl Hasîb Efendi, bunun yanı sıra, kendi döneminden önceki dönemlerde yazılmış olan bazı Osmanlı tarih ve okçuluk risalelerinden de yararlandığını ifade etmektedir. Dolayısıyla eser, hem Türk okçuluk tarihine ışık tutmakta hem Osmanlı dönemi okçuları hakkında kısa kısa bilgiler vermekte hem de dönemin Osmanlı okçuluk terminolojisini önemli ölçüde yansıtmaktadır. Bu yüzden eser, Osmanlı döneminde yazılmış en değerli okçuluk risalelerinden birisi olarak kabul edilebilir. Bu makalede, öncelikle Tuhfetü’l-Hasîb ve Halîl Hasîb Efendi hakkında kısa bir bilgi verilecek ve eserin tespit edilen nüshaları kısaca tanıtılacaktır. Daha sonra, eserde geçen okçuluk terimleri, kökenleri de belirtilerek alfabetik olarak listelenecek ve bunlar hakkında gerekli açıklamalar yapılacaktır. Açıklama yapılırken sözcüğün metin içerisinde kazanmış olduğu anlam baz alınacak ve metinde geçtiği yer açıklama sonunda gösterilecektir. Sonuç bölümünde ise, bu terimlerle ilgili olarak yaptığımız birtakım değerlendirmelere yer verilecek ve Türkçenin okçuluk alanında kendi söz varlığını büyük ölçüde oluşturmuş bir dil olduğu ortaya konacaktır.

Kaynakça

  • Abdullah el-Kâtip, (2019), Tezkire-i Rumât (Atıcılar Tezkiresi), İ. A. Yüksel ve A. T. Betin (Haz.), İstanbul, Fetih Cemiyeti Yayınları.
  • Devellioğlu, F., (2004), Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları.
  • Gülensoy, T., (2011), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II, Ankara, TDK Yayınları.
  • Kunter, H. B., (1942), “Atıcılar Kanunnamesi”, Tarih Vesikaları, II/10, 253-274.
  • Mustafa Kânî Bey, (2010), Telhîs-i Resâilât-ı Rumât-Okçuluk Kitabı, K. Yavuz ve M. Canatar (Haz.), İstanbul, Fetih Cemiyeti Yayınları.
  • Ölçücü, H. Ç., (2014), Tuhfetü’l-Hasîb (İnceleme-Metin-Dizin), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şemseddin Sami, (2010), Kamus-ı Türkî, P. Yavuzarslan (Haz.), Ankara, TDK Yayınları.
  • Temizkan, A. ve Sunar, R. E. (2015). “Dedem Korkut Kitabındaki Silah Terminolojisi Üzerine Bir İnceleme”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15/2, 15-28.
  • Türk Dil Kurumu, (2011), Türkçe Sözlük, Ankara, TDK Yayınları.
  • Uçar, İ., (2013), Kavâidü’r-Remy (Ok Atıcılığının Kuralları), Ankara, Mucize Yayınları.
  • Uçar, İ., (2015), “Divânu Lugâti’t-Türk’te Yer Alan Okçuluk Terimleri ve “yük-yüŋ” Sözcüklerinin Kullanımı Üzerine, The Journal of Academic Social Science Studies, 38, 85-90.
  • Yastı, M., (2016), Umdetü’l-Mütenâzilîn (Okçuluğun İlkeleri), Konya, Palet Yayınları.
  • Yücel, Ü., (2015), Türk Okçuluğu, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Toplam 13 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Dil Çalışmaları
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Hasan Çağrı Ölçücü 0000-0002-1302-8999

Yayımlanma Tarihi 12 Haziran 2020
Gönderilme Tarihi 2 Mayıs 2020
Kabul Tarihi 8 Mayıs 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Cilt: 3 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Ölçücü, H. Ç. (2020). Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 73-80.
AMA Ölçücü HÇ. Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine. KMÜ EFAD. Haziran 2020;3(1):73-80.
Chicago Ölçücü, Hasan Çağrı. “Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 3, sy. 1 (Haziran 2020): 73-80.
EndNote Ölçücü HÇ (01 Haziran 2020) Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 3 1 73–80.
IEEE H. Ç. Ölçücü, “Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine”, KMÜ EFAD, c. 3, sy. 1, ss. 73–80, 2020.
ISNAD Ölçücü, Hasan Çağrı. “Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (Haziran 2020), 73-80.
JAMA Ölçücü HÇ. Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine. KMÜ EFAD. 2020;3:73–80.
MLA Ölçücü, Hasan Çağrı. “Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c. 3, sy. 1, 2020, ss. 73-80.
Vancouver Ölçücü HÇ. Tuhfetü’l-Hasîb’de Geçen Okçuluk Terimleri Üzerine. KMÜ EFAD. 2020;3(1):73-80.

20525   20522     20540       Creative Commons Lisansı

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. 

Karamanoglu Mehmetbey University Journal of the Faculty of Letters is lisensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative 4.0 International License.