Sosyal Medyada Bedensel Dış Görünüm Söyleminin Kadın Bedenini İnşası: Sosyolojik Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 261 - 272, 15.12.2020

Hülya Çakır

https://doi.org/10.47948/efad.791652

Öz

Beden, sosyal ve kültürel olarak inşa edilmesi, ekonomi ve teknoloji gibi dinamikleri içinde barındırması dolayısıyla sosyal bilimlerin diğer alanları gibi sosyolojik açıdan da ele alınıp değerlendirilmesi gereken önemli bir konu olmuştur. Toplumsal yapının temel karakteristik örüntüleri kültürel, geleneksel, ekonomik ve dini olgular tarafından oluşturulmakta ve kuşaklar boyunca devam ettirilebilmektedir. Toplumsal yapılardaki değişimler kadının konumunu doğrudan etkilemektedir, bu açıdan kadın bedeni de bu süreçten bağımsız değildir. Gündelik hayatta belirleyici olan medyanın etkisi birçok kuramcı tarafından da toplumsal yapı analizleriyle ele alınmış, bedene ve özelde kadın bedenine ilişkin analizler geleneksel toplumun karakteristik özellikleri ve modernleşme sürecindeki iletişim teknolojilerindeki değişmeler ışığında değerlendirilmiştir. Günümüzde gerçek ve sanal dünya ayrımını ortadan kaldıran yeni medya aracılığıyla iletişim sürecinde geçmişe ek ve yeni değişimler yaşanmaktadır. Sanal dünyanın sunduklarını gerçek dünyaya aktarmak (görsel, yaşam tarzı, algı, inanç vb.) çok daha büyük önem taşır hale gelmiştir. Yeni medyanın etki alanının eski medyaya göre daha geniş ve hedef kitlesinin çok daha çeşitli olması dolayısıyla etkileme ve etkilenmenin boyutu da değişmiştir. Yeni medyada da fiziksel bakım, görsele önem verme, moda ve ürün takibini daha çok kadınların yapıyor olma gerçekliği medyanın etki alanını daha çok kadınlar üzerinden inşa etmesine neden olmuştur. Kadın temsilleri konusunda geleneksel medyanın çalışılma oranı yüksek iken geleneksel medyaya göre daha yoğun medya tüketiminin gerçekleştirildiği sosyal medyaya ilişkin araştırmalar henüz yeterli düzeye ulaşamamıştır. Bu çalışmada geleneksel yapı ve modernleşme süreciyle kitle iletişim araçları düzeyinde oluşturulan sosyolojik analizlerden de yararlanılarak, çağımızın yeni iletişim teknolojilerinden sosyal medyanın özellikle bedensel dış görünüm söylemi üzerinden kadın bedenini inşası sosyolojik açıdan değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beden, Kadın Bedeni, Sosyal Medya

Kaynakça

• Akçay, A. (2004). Beden (Felsefe Ansiklopedisi). İstanbul, Etik Yayınları.
• Aslan, S. H. (2001). “Beden İmgesi ve Yeme Davranışı Bozuklukları ile Medya İlişkisi”, Düşünen Adam, 14 (1), 41-47.
• Batı, U. (2010). “Reklamcılıkta Retorik Bir Unsur Olarak Kadın Bedeni Temsilleri”, Kültür ve İletişim Dergisi, 13 (1),103-134.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim Toplumu. (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. & Raud, R. (2018). Benlik Pratikleri. (M. Ekinci, Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Bilgin, R. (2016). “Geleneksel ve Modern Toplumda Kadın Bedeni ve Cinselliği”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (26), 219-243.
• Bilişli, Y. & İşler, L. (2019). “Medyada Kadın Temsilleri”, H. Çiftçi (Ed.), Yeni Medya Halkla İlişkiler ve İletişim içinde (ss. 37-64), Ankara, İKSAD Yayınları.
• Bingöl, O. (2017). “Bedenin Sosyolojisi: Nasıl? Niçin?”, Mavi Atlas Dergisi, 5 (1), 86-96.
• Bourdieu P. & Wacquant, L. (2003). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. (N. Ökten, Çev.). İstanbul, İletişim Yayınları.
• Butler, J. (2008). Cinsiyet Belası. İstanbul, Metis Yayınları. Cirhinlioğlu, Z. (2001). Sağlık Sosyolojisi. Ankara, Nobel Basın Yayın.
• Çabuklu, Y. (2004a). Postmodern Toplumda Kriz ve Siyaset. İstanbul, Kanat Yayınları.
• Çabuklu, Y. (2004b). Toplumsalın Sınırında Beden. İstanbul, Kanat Yayınları.
• Çil, H. (2017). “Toplumsal Dünyanın Bedensel Temelleri: Durkheim, Simmel ve Weber Sosyolojisinde Bedenin Yeri”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (37), 449-464.
• Dedoğlu, Ö. A. & Savaşçı, İ. (2005). “Tüketim Kültüründe Beden Güzelliği ve Yemek Yeme Arzuları: Kadınların Tüketim Pratiklerine Yansıması”, Ege Akademik Bakış, 5 (2), 77-87.
• Doğan, Ş.S. (2005). Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumlar Kapsamında Kadınların Beden Algılarının Psikososyal Uyumları ve Kendilik Saygıları Üzerine Etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Dowmunt, T., Coyer, K. & Fountain, A. (2007). The Alternative Media Handbook. New York, Routledge.
• Durkheim, E. (2005). “The Dualism of Human Nature and its Social Condition”, Durkheimean Studies, (11), 35-45.
• Er Himam, D. F. (2009). “Modanın Yaratım Nesnesi Olarak “Tasarı Bedenler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, (2), 17-24.
• Er, Y. (2015). Aerobik Antrenmanların Beden Algısı Üzerine Etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Ersöz, G. A. (2010). “Tüketim Toplumunda “Sıfır Beden” Söylemi: Neden ve Sonuçları Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27 (2), 37-53.
• Foucault, M. (1980). Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972-1977. New York, Pantheon Books.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul, İmge Kitabevi Yayınları.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi. (H. U. Tanrıöver, Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2012). İktidarın Gözü. Seçme Yazılar 4. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Gill, R. (2008). “Empowerment/Sexism: Figuring Female Sexual Agency in Contemporary Advertising”, Feminism and Psychology, 18 (1), 35-60.
• Gül, D. (2017). İlişkisel Sosyoloji Perspektifinden Beden ve Bedene Yönelik Yaklaşımlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Güzel, E. (2013a). “Güzellik Dayatması Altında Tüketim Nesnesine Dönüşen Kadın”, Global Media Journal Turkish Edition, 4 (7),81-96.
• Güzel, E. (2013b). Kültürel Bağlamda Kadın ve Güzellik: Türkiye’de Bir İktidar Alanı Olarak Elitler Üzerinden Güzellik Anlayışına ve Bir Tüketim Nesnesine Dönüşen Kadın Sorununa Bakış. Yayımlanmamış doktora tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Hamzaoğlu, M. & Konuralp, E. (2019). “Geleneksel Toplumlarda Namus Olgusu ve Namus Cinayeti: Türkiye Örneği”, İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 1 (18), 51-65.
• Hasekioğlu, S. (2008). Reklam ve İdeoloji: Yazılı Basında Yer Alan Reklamlara Göstergebilimsel Bir İnceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Hollenbeck, C. R. & Kaikati, A. M. (2012). “Consumers’ Use of Brands to Reflect Their Actual and Ideal Selves on Facebook”, International Journal of Research in Marketing, 29 (4), 395-405.
• İnceoğlu, Y. & Kar, A. (2010). “Yeni Güzellik İkonları: İnsan Bedeninin Özgürlüğü mü, Mahkumiyeti mi?” Y. İnceoğlu & A. Kar (Ed.), Dişilik, Güzellik ve Şiddet Sarmalında Kadın ve Bedeni içinde (ss. 65-90), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Kalav, A. (2015). Değişen ve Dönüşen Sosyal bir Olgu Olarak Namus ve Toplumsal Cinsiyet. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Kavasoğlu, İ. & Macit, A. (2018). “Denetimdeki Bedenler: Bikini Fitnessta Üretilen Kadınlık Kimliği”, Ulusal Spor Bilimleri, 2 (1), 42-67.
• Kaylı, Ş. D. (2011). Kadın Bedeni ve Özgürleşme. İzmir, İlya Yayıncılık.
• Köse, H. (2011). “Tüketim Toplumunda Bir ‘Sosyal Beden’ Kurgusu Olarak Kadın”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (6), 76-89.
• Küntay, E. (2010). “Bedene Şiddet-Özbenlik Değerlendirmeleri Toplumbilimsel Bir Analiz” Y. İnceoğlu & A. Kar (Ed.), Kadın ve Bedeni içinde (ss. 21-42), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Loiseau, E. ve Nowacka, K. (2015). “Can Social Media Effectively Include Women’s Voices in Decision-making Processes?”, OECD Development Center, 1-5. 25 Ağustos 2020 tarihinde https://www.oecd.org/development/gender-development/DEV_socialmedia-issuespaper-.March2015.pdf adresinden erişildi.
• Marcuse, H. (1990). Tek Boyutlu İnsan. (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul, İdea Yayınları.
• Nazlı, A. (2004). “Beden ve Tüketim: Tüketim Kültürü İçinde Kadın Bedenine Bir Bakış”, Sivil Toplum Dergisi, 2 (8), 25-34.
• Nazlı, A. (2009). “Sosyolojik Bakışın Eşiğindeki Beden”, Toplumbilim Beden Özel Sayısı, (24), 61-68.
• Nazlı, A. (2015). “Kadın Bedeni ve Toplumsal İzdüşümleri: Sosyolojik Bir Bakış”, F. Z. Fidan & D. Alptekin (Ed.), Kadın Bedeni ve İstismarı içinde (ss. 33-55), İstanbul, Opsiyon Yayınları.
• Oktan, V. & Şahin, M. (2010). “Kız Ergenlerde Beden İmajı ile Benlik Saygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (2), 543-556.
• Okumuş, E. (2011). “Bedene Müdahalenin Sosyolojisi”, K. Canatan (Ed.), Beden Sosyolojisi içinde (ss. 45-66), İstanbul, Açılım Yayınları.
• Olgundeniz, S. S. & Çatalcalı, A. (2012). “Dergi Kapaklarında Kullanılan Haber Başlıklarının Dili ve Söylemi: Diyet ve Moda Haberleri Aracılığıyla Oluşturulan Kadın Kimlikleri”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7 (2), 174-191.
• Orbach, S. (1993). Hunger Strike: The Anorectic’s Struggle as a Metaphor for Our Age. London, Penguin Press.
• Osmanoğlu, E. D. (2019). “Görsel Medyanın Beden Algısı Üzerine Etkisi”, H. Çiftçi (Ed.), Yeni Medya Halkla İlişkiler ve İletişim içinde (ss. 93-116), Ankara, İKSAD Yayınları.
• Özgen, İ. (2017). “Tüketim Kültürü ve Medyada Güzellik Söylemi: Bir Alımlama Çalışması”, Global Media Journal, 8 (15), 1-28.
• Özkan, Ö. (2016). “Soyut Değerlerin Meta Üzerinden İnşası (Kozmetik Reklamları Örneğinde)”, Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (10), 84-103.
• Parsons, T. (1951). Social System. London, Routledge & Kegan Paul. Ray, Ç. P., Demirkol, E. M. & Tamam, L. (2012). Beden Dismorfik Bozukluğu”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4 (4), 547-565.
• Rudofsky, B. (1971). The Unfashionable Human Body. Washington, Van Nostrand Reinhold Company Inc.
• Saktanber, A. (2010). “Türkiye’de Medyada Kadın: Serbest, Müsait Kadın veya İyi Eş, Fedakar Anne” Ş. Tekeli (Ed.), Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiye’sinde Kadınlar içinde (ss. 187-206), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Schilling, C. (2000). The Body and Social Theory. London, Sage Pub.
• Sohn, A. M. (2013). “Cinsiyetli Beden” S. Özen (Ed.), Bedenin Tarihi 3-Bakıştaki Değişim 20. Yüzyıl içinde (ss. 75-103), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Soykan Ö. N. (1996). Beden Fenomenolojisi İçin Düşünceler Beden Politikasının Bir Yüzü: Spor. İstanbul, Varlık Yayınları.
• Şarbak, Z. (2012). Bedenin Metalaşması: İnternet Gazeteciliği Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Şişman, N. (2013) Emanetten Mülke: Kadın-Beden-Siyaset. İstanbul, İz Yayıncılık.
• Taşdelen, B. (2020), “İdeal Yaşam Örneği: Sosyal Medyanın Mükemmel Bedenleri”, The Journal of Social Science, 7 (4), 175-190.
• Topateş, K. A. (2015). “Tüketim Toplumunda Tüketen Bedenler: Kozmetik Reyonu Çalışanları ve Estetik Emek”, Çalışma İlişkileri Dergisi, 2 (6), 32-54.
• Tosun, B. N. & Ülker, Y. (2016). “Kadınların, Televizyon Reklamlarında Erkek İmgesi Kullanımına Yönelik Tutumlarında Demografik Özelliklerinin Rolü”, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (25), 225-244.
• Turner, B. S. (2011). Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi. (Ü. Tatlıcan, Çev.). Bursa, Sentez Yayıncılık.
• Türk, D. G. & Bayrakcı, S. (2019). “Sosyal Medya ve Toplumda Değişen Estetik İşlem Yaptırma Algısı”, AJIT-e:Online Academic Journal of Information Technology, 39 (10), 118-135.
• User, İ. (2010). “Biyoteknolojiler ve Kadın Bedeni”, Y. İnceoğlu & A. Kar (Ed.), Dişilik, güzellik ve şiddet sarmalında kadın ve bedeni içinde (ss. 133-169), İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Waskul D. & Vannini P. (Ed.), (2006). Body-Embodiment: Symbolic Interaction and the Sociology of the Body. London, Routledge Ashgate Publishing.
• Weber, M. (1983). Protestan Ahlakı ve Kapitalizrnin Ruhu. İstanbul, Hil Yayınları.
• Yılmaz, M. (2019). Popüler Kültür ve Sosyal Ağlar Aracılığıyla Kadın İkonlarda Beden ve Kendilik Sunumuna Yönelik Bir İnstagram Analizi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.