Evaluations on Updated or Invented Ramadan Traditions

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 122 - 132, 15.06.2022

Selçuk Peker Ayşe Uysal

https://doi.org/10.47948/efad.1115284

Cited By: 2

Öz

Ramadan, which is a holy month for the Islamic world and lived by Muslim societies with their interpretations, is not only a religious period, but also a period of great social importance. Turks, who are spread over wide geography around the world, perform Ramadan with their unique practices. Traditions have vitality features like people and languages. Due to these features, they sometimes disappear and they sometimes are updated by changing, depending on the developments in sociology and technology. Sometimes a new practice is presented as part of a tradition and actually, a new tradition is invented. Some of the rituals performed in Ramadan in our country have a history dating back centuries. Some of the practices that were shaped in Turkish society life before the foundation of the Republic were giving money to guests who come for iftars, the meetings which the Sultan attends to talk about the Quran, collecting items for Islamic service, the holy visit to the Prophet Mohammed’s beard and cardigan, the celebrations of the Qadr Night, and the meetings in open areas and reading rooms. Some of these practices were abandoned over time, and some of them continued to live by undergoing some changes. Some practices emerged later in parallel with the changes in social life and technology. In other words, tradition has updated itself or been invented as a result of its vitality. It is seen that these updates or inventions mainly taking place in four areas (at iftars, in the house, outside of the house, on screens). In this study, the updates of the Ramadan practices, especially after the 2000s, and the invented traditions that emerged in the last quarter-century were determined and evaluations were made on them.

Anahtar Kelimeler

Ramadan, rebuilding of tradition, invented traditions, updated traditions.

Güncellenmiş ya da İcat Edilmiş Ramazan Gelenekleri Üzerine Değerlendirmeler

Öz

İslam dünyası için kutsal bir ay olan ramazan, Müslüman milletlerin kendilerine has yorumları ile yaşadıkları; yalnız dinî değil aynı zamanda büyük sosyal önem taşıyan bir zaman dilimidir. Dünya üzerinde geniş bir coğrafyaya yayılmış olan Türkler ramazanı kendilerine has birtakım geleneksel uygulamalarla icra ederler. Tıpkı insanlar ve diller gibi gelenekler de canlılık özelliğine sahiptir. Bu özellikleri dolayısıyla sosyolojideki ve teknolojideki gelişmelere bağlı olarak kimi zaman yok olur, kimi zaman değişim göstererek güncellenirler. Bazen de yeni bir uygulama, geleneğin bir parçasıymışçasına sunulur ve aslında yeni bir gelenek icat edilir. Ülkemizde ramazan ayında gerçekleştirilen ritüellerin bazılarının asırlar öncesine dayanan bir geçmişi vardır. Türk toplum hayatında “diş kirası”, “huzur dersleri”, “cerre çıkmak”, hırka-i saadet ziyareti, sakal-ı şerif ziyareti, Kadir Gecesi padişahın camiye gideceği yollarda kadir alayları düzenlenmesi, ramazan ayına özel seyir alanları oluşturulması, kıraathanelerde toplanılması gibi uygulamalar Cumhuriyet öncesinde şekillenen sosyal merasimlerden bazılarıdır. Söz konusu uygulamaların bir kısmı zaman içerisinde terk edilmiş, bir kısmı da bazı değişikliklere uğrayarak yaşamaya devam etmiştir. Sosyal hayattaki değişikliklere ve teknolojiye paralel olarak sonradan ortaya çıkan uygulamalar da olmuştur. Bir başka ifadeyle gelenek, canlılık özelliğinin bir sonucu olarak kendini güncellemiş veya icat edilmiştir. Bu güncelleme veya icatların ağırlıklı olarak dört ortamda (iftar sofralarında, ev içinde, ev dışında, ekranlarda) gerçekleştiği görülür. Bu çalışmada, günümüze kadar gelen ramazan ayı uygulamalarının özellikle 2000’ler sonrasında yaşadığı güncellenmeler ve son çeyrek asırda ortaya çıkan icat edilmiş gelenekler tespit edilmiş ve bunlar üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ramazan ayı, geleneğin yeniden inşası, icat edilmiş gelenek, güncellenmiş gelenek

Kaynakça

• Ayverdi, S. (2007). İbrâhim Efendi Konağı. İstanbul, Kubbealtı Yayınları.
• Bascom, W. R. (2010). “Folklorun Dört İşlevi”. M. Ö. Oğuz & S. Gürçayır (Ed.), & F. Çalış (Çev.), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar (C. 2). Ankara, Geleneksel Yayınları.
• Bezci, G. (2018). Osmanlı Toplumunda Ramazan Kültürü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme. Milli Folklor, 80.
• Georgeon, F. (2018). Osmanlıdan Cumhuriyete İstanbul’da Ramazan. İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları.
• Günay, H. M. (2007). “Ramazan”, TDV İslam Ansiklopedisi (C. 34). İstanbul, TDV Yayınları.
• Gürlek, Dursun. (2018). Dersaadet’te Ramazan Akşamları. İstanbul, Timaş Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2013). “Giriş: Gelenekleri İcat Etmek”. M. M. Şahin (Çev.), Geleneğin İcadı. İstanbul, Mesele Kitapçısı.
• İşpirli, M. (1993). “Cer”. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 7, ss. 388-389). İstanbul, TDV Yayınları.
• Kara, Ö. (2011). “Osmanlı’da Huzur Dersleri Geleneği ve Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18, 519-539.
• Örnek, S. V. (2000). Türk Halkbilimi (2. bs). Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özay, D. (2019). Geleneğin İcadı Bağlamında Ramazan Sohbet Programlarının Kültürel Belleğin İnşasındaki Rolü ve Araçsallaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Kocaeli.
• Özden, H. Ö. (2010). “Türk Ramazan Kültürü”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 12(30), 83-109.
• Sakaoğlu, N. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tarih Sözlüğü (Deyimler-Terimler), İstanbul, İletişim Yayınları.
• Tarım Ertuğ, Z. (1998). “Osmanlı Devlet Teşrifâtında Hırka-i Şerîf Ziyareti”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 16, 37-45.
• Toparslan, M. (2018). XIX. Yüzyıl İstanbul Kültüründe Ramazan Eğlenceleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Türkçe Sözlük I (1998), TDK Yayınları, TTK Basımevi, Ankara.
• Uzun, M. İ. (2001). “Kadir Gecesi” TDV İslam Ansiklopedisi (C. 24, ss. 125-127). İstanbul, TDV Yayınları.
• https://portakalagaci.com/2022/03/portakal-agaci-iftar-menuleri.html/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)
• https://tdv.org/tr-TR/kitap-ve-kultur-fuari-9-27-nisanda-ankara-ve-istanbulda-39-kez-kitapseverleri-agirlayacak/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)
• https://tr.pinterest.com/bediayaren/ramazan-s%C3%BCslemeleri/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)
• https://www.annum-munir.com/art/diy-ramadan-decor/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)
• https://www.konya.bel.tr/haberayrinti.php?haberID=6834/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)
• https://www.nefisyemektarifleri.com/iftar-menusu/30-gun-iftar-menusu/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)
• https://www.youtube.com/watch?v=pw7F7jUAApQ/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)
• https://ye-mek.net/liste/30-gunluk-ramazan-iftar-menusu/, (26.05.2022 tarihinde erişildi)