Diplomatik Münasebetler Açısından Hz. Muhammed’e Gelen Elçilerin Geliş Nedenleri ve Görüşmeler Esnasındaki Tutumları

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 156 - 168, 30.12.2022

Mehmet Ali Kapar

https://doi.org/10.47948/efad.1123943

Öz

İslam devletleri dış politikalarını belirlerken Hz. Muhammed’in temellerini atmış olduğu İslam devletini oluştururken izlemiş olduğu temel siyasetini ve diplomatik ilişkilerini iyi anlamaları gerekmektedir. Hz. Muhammed’in Hicret’inin akabinde şekillenmeye başlayan İslam devleti, siyasî, askerî ve içtimaî başarılar elde etmiştir. Bu başarıların sonucunda da Resulullah, daha rahat hareket ederek Arabistan yarımadasının en uç noktalarına kadar irtibata geçebilmiş, hatta Doğu Roma İmparatorluğu başta olmak üzere diğer büyük devletlerle de diplomatik temaslarda bulunabilmiştir. Bu temaslar kısa süre sonra meyvelerini vermeye başlamış ve başta Arabistan geneli olmak üzere pek çok coğrafyadan kabile ya da devlet temsilcileri Hz. Peygamber’i ziyarete gelmişlerdir. Böylelikle İslam Diplomasi geleneğinin de temelleri atılmıştır. Fakat bu gelen heyetlerin Resulullah’ı ziyaret amaçları farklılıklar göstermektedir ve geliş amaçlarını tek bir nedene bağlamak mümkün değildir. Temel nedenler; Resulullah’ı tanımak, İslam’a girmek, daha önceden Müslüman olanlar için İslam’a girişlerini bildirerek tabiiyetlerini sunmak ve antlaşmalar imzalamaktır. Bunların yanı sıra iktisadî nedenlerle gelenler bulunduğu gibi, siyasî münasebet kurmak, esirlerini kurtarmak, suikast tertip etmek gibi amaçlarla gelenler de mevcuttur. Ehl-i Kitap ise genel olarak antlaşma yapmak ve tabiiyet bildirmek amaçlı heyet göndermiştir. Fakat bu genellemelerin yanı sıra heyetlerin gelişlerini tetikleyen diğer etkenler de bulunmaktadır. Çalışmada Hz. Peygamber’in kendisine gelen heyetlerle görüşmeleri ekseninde heyetlerin talepleri, onlarla görüşmeler esnasındaki hem Hz. Peygamber’in üslubu hem de heyetlerin tutumları ve yaşanan gelişmeler ortaya konulacaktır. Ayrıca çalışmada Hz. Peygamber’e gelen heyetlerin geliş amaçları ve görüşmeler esnasındaki tutumları dönem kaynakları çerçevesinde ele alınarak geliş amaçları kategorilere ayrılıp karşılaştırmalar yapılarak ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Diplomasi, İslâm Devleti, Heyetler, Hz. Muhammed.

The Reasons for the Ambassadors Come to the Prophet Muhammad in Terms of Diplomatic Relations and Their Attitudes during the Meetings

Öz

In order for Islamic States to determine their foreign policies, they need to understand the basic policy and diplomatic relations that they followed while forming the Islamic State, on which the Prophet of Islam Muhammad laid the foundations. The Islamic state, which started to take shape after the Migration of Hz. Muhammad achieved political, military and social successes. As a result of these successes, the prophet was able to move more easily to the extremes of the Arabian Peninsula and even to have diplomatic contacts with other major states, especially the Eastern Roman Empire. These contacts soon began to bear fruit and representatives of tribes or states from many geographies, especially in Arabia, came to visit the Prophet. Thus, the foundations of the Islamic Diplomacy tradition were laid. However, the purpose of these delegations to visit the Prophet differs and it is not possible to attribute their purpose of visit to a single reason. The main reasons are; To know the Prophet, to enter Islam, to declare their entry into Islam for those who were previously Muslims, to present their naturality and to sign treaties. In addition to these, there are those who come for economic reasons, as well as for the purposes of establishing political relations, rescuing their captives, and plotting an assassination. The People of the Book, on the other hand, sent a delegation for making a collective agreement and nationality. However, in addition to these generalizations, there are other factors that trigger the arrival of delegations. In the study, on the axis of the Prophet's meetings with the delegations that came to him, the demands of the delegations, both the Prophet's style during the meetings with them, the style of the delegations, and the solution methods will be revealed. In the study, in the axis of the Prophet's meetings with the delegations that came to him, the demands of the delegations, both during the meetings with them and the style of the Prophet, as well as the attitudes of the delegations and the developments, will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Diplomacy, Islamic State, Delegations, Prophet Mohammed

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. (1969). Müsned (C. 1-6). Matbaat’u İslamî.
• Algül, H. (1996). Ficâr. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 13, s. 52). TDV Yayınları.
• Algül, H. (1997). Has‘am (Benî Has‘am). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, ss. 281-282). TDV Yayınları.
• Algül, H. (2006). Mürre Seriyyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, s. 52). TDV Yayınları.
• Barlak, Y. (2022). Cerîr b. Abdullah el-Becelî: Kabilesi, Hz. Peygamber İle İlişkileri ve İrtidâd Olaylarındaki Rolü. Dergiabant, 10 (1), 95-115. https://doi.org/10.33931/dergiabant.1069717.
• Belâzurî. (ö. 279/892-93). (1417/1996). Ensâbu’l-eşrâf (C. 1-13). Dâru’l-Fikr.
• Belâzurî. (ö. 279/892-93). (2013). Fütûhu’l-büldân (Ülkelerin Fetihleri) (M. Fayda, Çev.). Siyer Yayınları.
• Beyhakî. (1405). Delâ’ilü’n-nübüvve (C. 1-7). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Bolelli, N. (1997). Hadramî b. Âmir. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 15, ss. 64-65). TDV Yayınları.
• Brockelmann, C. (1964). İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi (N. Çağatay, Çev.). Türk Tarih Kurumu.
• Buhârî. (1422/2001). El-Câmiʿu’s-sahîh (2. bs, C. 1-8). Dâru Tavki’n-Necât.
• Demircan, A. (2015). Cahiliye Arapları. Beyan Yayınları.
• Diyârbekrî. (ö. 990/1582). (t.y.). Târîḫu’l-hamîs fî aḥvâli enfesi’n-nefîs (C. 1-2). Dâru Ṣâdır.
• Ebû Dâvûd. (ö. 275/889). (t.y.). Sünenü Ebî Dâvûd (C. 1-4). el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye.
• Ebû Nuaym el-İsfahâni. (ö. 430/1038). (1406/1986). Delâʾilu’n-nübüvve (C. 1-2). Dâru’n-Nefâʾis.
• Ezrakî. (ö. 250/864 [?]). (1403/1983). Ahbâru Mekke ve mâ câe fîhâ mine’l-âsâr (C. 1-2). Dâru’l-Endelus.
• Fayda, M. (1982). İslamiyet’in Güney Arabistan’a Yayılışı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Fayda, M. (2009). Seyf b. Zûyezen. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 37, ss. 29-30). TDV Yayınları.
• Fetlavi, S. H. (2014). Hz. Muhammed’in Diplomasi Anlayışı, Nebi Muhammed’in Diplomasisi ve Uluslar Arası Çağdaş Hukukla Mukayesesi (M. Işık, Çev.). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Halebî. (ö. 1044/1635). (1964). Es-Sîretü’l-halebiyye (İnsânü’l-ʿuyûn fî Sîreti’l-emîni’l-meʾmûn) (C. 1-3). y.y.
• Hamidullah, M. (1997). el-Vesaiku’s-siyasîyye “Hz. Peygamber Döneminin Siyasî-İdari Belgeleri” (V. Akyüz, Çev.). Kitabevi.
• Hamidullah, M. (2007). İslam’da Devlet İdaresi (H. Aktaş, Çev.). Beyan Yayınları.
• Hamidullah, M. (2011). İslam Peygamberi (M. Yazgan, Çev.). Beyan Yayıncılık.
• Hüner, T. (1995). Eski ve Yeni Diplomasi. Ümit Yayınevi.
• İbn Abdülber en-Nemerî. (ö. 463/1071). (1413/1992). el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ashâb (C. 1-4). Dâru’l-Cîl.
• İbn Abdürabbih. (ö. 328/940). (1404). El-İkdü’l-ferîd (C. 1-8). Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Hacer. (ö. 852/1449). (2010). el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe (Sahabe-i Kiram Ansiklopedisi) (N. Erdoğan, Çev.; C. 1-5). İz Yayıncılık.
• İbn Hişâm (ö. 218/833). (t.s.). es-Sîretü’n-nebeviyye (C. 1-2). y.y.
• İbn İshâk. (2012). Sîretu İbn İshâk (M. Yassıkaya, Çev.). Düşün Yayıncılık.
• İbn Kayyım el-Cevziyye (ö. 751/1350). (1988). Zâdü’l-meʿâd (Ş. Özen, Çev.; C. 1-6). İklim Yayınları.
• İbn Kesîr (ö. 774/1373). (1995). El-Bidâye Ve’n-Nihâye (M. Keskin, Çev.; C. 1-15). Çağrı Yayınları.
• İbn Sa’d, (ö. 230/845). (2015). Kitâbu’t-tabaḳāti’l-kebîr (A. Demircan, Çev.; 2. bs, C. 1-11). Siyer Yayınları.
• İbn Seyyidi’n-Nâs. (ö. 734/1334). (1414/1993). ʿUyûnu’l-Eser fî funûni’l-meğâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer (C. 1-2). Dâru’l-Kalem.
• İbnü’l-Esîr (ö. 630/1233). (t.s). Üsdü’l-gābe fî maʿrifeti’s-sahâbe (C. 1-5). y.y.
• İbnü’l-Kelbî (ö. 204/819 [?]). (1968). Kitâbu’l-esnâm (B. Düşüngen, Çev.). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Kapar, M. A. (2017). Heyetler Hz. Peygamber Dönemi Diplomasi. Endülüs.
• Kastallânî (ö. 923/1517). (t.s.). el-Mevâhibü’l-ledünniyye (C. 1-3). Mektebetü’t-Tevfîkiyye.
• Küçükaşcı, M. S. (2002a). Kilâb b. Rebîa (Benî Kilâb b. Rebîa). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 25, ss. 567-568). TDV Yayınları.
• Küçükaşcı, M. S. (2002b). Kinde (Benî Kinde). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 26, ss. 37-38). TDV Yayınları.
• Mes’ûdî (ö. 345/956). (1408). Mürûcü’z-zeheb ve meʿâdinü’l-cevher (C. 1-4). Dâru’l-Hicre.
• Müslim (ö. 261/875). (1374-75/1955-56). el-Câmiʿu’s-sahîh. y.y.
• Nicolson, H. G. (1954). The Evolution of diplomatic method, by Harold Nicolson. Constable.
• Nuveyrî (ö. 733/1333). (1423). Nihâyetu’l-ereb fî funûni’l-edeb (C. 1-33). Dâru’l-Kütüb ve’l-Vessâîku’l-Ḳavmiyye.
• Sarıçam, İ. (1999). İslam’ın Doğuşunun Tarihi Şartları 9. İslam ve Demokrasi Sempozyumu.
• Seraḫsî (ö. 483/1090 [?]). (1414/1993). el-Mebsût (C. 1-30). Dâru’l-Maʿrife.
• Sönmez, A. (2007). Rasulullah’ın Diplomatik Münasebetleri. İnkılab Yayınları.
• Şâmî (ö. 942/1536). (1414/1993). Subulu’l-hüdâ ve’r-reşâd fî Sîreti hayri’l-ibâd (C. 1-12). Dâru’l-kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Şimşir, M. (2011). İlk Dönem İslam Tarihinde Haberleşme Yöntemleri-Başlangıcından Râşid Halifeler Dönemi Sonuna Kadar-. Hüner Yayıncılık.
• Şimşir, M. (2018). Hz. Peygamber Döneminde Suikastler, Kitap Dünyası. Yayınları.
• Şulul, K. (2016). Ficâr Savaşları’na Dair Bir Tetkik. Hadis ve Siyer Araştırmaları Dergisi, 2(1), 111-132.
• Taberî (ö. 310/923). (1326). Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk-târîhu’t Taberî (Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Ed.; C. 1-10). Daru’l-Meʿârif.
• Tirmizî (Yezîd). (ö. 279/892). (t.y.). Sünenü’t-Tirmizî. Mektebetü’l- Meârif.
• Tuncer, H. (1984). Tari̇hte ve Günümüzde Ad Hoc Di̇plomasi̇. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 4(1), 50-57.
• Uğur, M. (1991). Amr b. Sâlim. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 3, s. 91). TDV Yayınları.
• Vâkıdî (ö. 207/823). (2014). Kitâbu’l-meğâzî (Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Savaşları) (M. K. Yılmaz, Çev.; C. 1-3). İlk Harf Yayınevi.
• Yardım, A. (1994). Dımâm b. Sa‘lebe. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 9, s. 273). TDV Yayınları.
• Yekeler, M. (2014). Cahiliye Döneminden Hz. Peygamber Dönemi Sonuna Kadar Temîm Kabilesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Zehebî (ö. 748/1348). (1974). Târîhu’l-İslam megâzî vefâyâtü’l-meşâhîr ve’l-a’lam, el-megâzî, (Târîhu’l İslam megâzî) (H. Ülkü, Çev.). Cantaş Yayınları.
• Zurkânî (ö. 1099/1688). (1417/1996). Şerhuz-Zürkânî alâ’l-mevâhibi’l-ledünniye bi’l-menhi’l-Muhammediyye (C. 1-12). Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye.