Vladimir Propp’un Masal Çözümleme Metodu Bağlamında “Sarı Öküz” Masalı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 251 - 266, 30.12.2022

Vahdi Özer

https://doi.org/10.47948/efad.1182617

Öz

Folklor araştırmaları içerisinde anonim halk edebiyatı ürünlerinden olan masallar önemli bir yer tutar. Masallar, evrensel ürünler olmakla birlikte her milletin kendi kültürü içerisinde duygu, düşünce ve hislerini de barındıran ürünlerdir. Bu bağlamda masallar bir milletin yaşayışını, karakterini, ahlakını, zekâsını, sosyokültürel yapısını, kendine has özelliklerini en güzel şekilde ortaya koyar. Masal anası tarafından anlatılan masallar yer, kişi ve zaman bakımından belirsizdir. Olağanüstü ögeleri içerisinde barındırır. İnandırıcılık özellikleri yoktur. Masallar üzerine farklı inceleme yöntemleri geliştirilmiştir. Metin merkezli halk bilimi kuramlarından, tarihi-coğrafi fin yöntemi, Claude Lévi-Strauss’un yapısal çözümleme kuramı ve kahramanın biyografisinin yapısal olarak çözümleme gibi yöntemler vardır. Biz de Karaman bölgesinden derlenen “Sarı Öküz” masalını Vladimir Propp’un “Masalın Biçimbilimi” adlı kitabında anlattığı biçimbilimsel bakış biçimi sınırları içerisinde incelenecektir. Propp yöntemiyle ilgili olarak; masal içerisinde değişen kişi, olay ve tiplere karşın olay akışı içerisindeki işlevlerin devamlı bulunduğunu ifade eder. Çalışmada ilk olarak giriş kısmında masal türünün genel özelliklerinden bahsedilecek. Daha sonra Vladimir Propp’un kuramından ve olağanüstü masalların özellikleri ifade edilecek. Son bölümde ise “Sarı Öküz” masalının Vladimir Propp metoduna uygun bir yapıda olduğu belirlenerek masalın yapısal çözümlemesi işlevlerine göre şematik olarak ifade edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Masal, Vladimir Propp, İşlev, Kuram, Karaman., Tale, Function, Theory

A Review of the “Sarı Öküz” Tale in the Context of Vladimir Propp's Tale Analysis Method

Öz

Tales, which are anonymous folk literature products, have an essential place in folklore studies. While fairy tales are universal products, they are products that contain the feelings, thoughts and feelings of each nation within their own culture. In this context, tales reveal the life, character, morality, intelligence, socio-cultural structure and unique features of a nation in the best way. The tales told by the fairy tale mother are uncertain in terms of place, person and time. It contains extraordinary elements and has no credibility. Different analysis methods have been developed on fairy tales. Among the text-centred folklore theories, there are methods such as the historical-geographical method, the structural analysis theory of Claude Lévi-Strauss and the structural analysis of the hero's biography. We will also examine the "Sarı Öküz" tale compiled from the Karaman region within the boundaries of the morphological viewpoint told by Vladimir Propp in his book "Masalın Biçimbilimi". The Propp method; states that the functions in the event flow are continuous despite the changing people, events and types in the tale. First of all, in the study, the general characteristics of the fairy tale genre will be addressed in the introduction. Afterwards, the theory of Vladimir Propp and the features of extraordinary fairy tales will be expressed. In the last part, the structural analys of the tale will be stated schematically according to its functions, based on the determining that the "Sarı Öküz" tale has a structure in accordance with Vladimir Propp's method.

Anahtar Kelimeler

Tale, Function, Theory

Kaynakça

• Aarne, A. (1964). The Types of the Folktale: A Classification and Bibliography (S. Thompson, Çev. ve Gen.). Helsinki, Suomalainen Tiedeakatemia.
• Akarslan, T. (2015). Vladimir Propp’un Biçimbilimsel Yaklaşımı Çerçevesinde ‘El Bilmez Alelacaip Oyunu Masalı’ Üzerine Bir İnceleme. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10 (1), 283-297.
• Aksakal, E. (2019), Morfolojik Yöntemle Erzurum Halk Masalı Çözümlemesi: Ölü Yiyen Derviş. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 62, 255-265.
• Albayrak, N. (2004). Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimler Sözlüğü. İstanbul, L&M Yayıncılık.
• Baysan, M. (2019). Vladimir Propp Yöntemi Çerçevesinde ‘Nâmert İle Cömert’ Masalı’nın İncelenmesi. Karadeniz Araştırmaları, XVI (62), 274-283.
• Boratav, P. N. (2015). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara, Bilgesu Yayıncılık.
• Çobanoğlu, Ö. (2018). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara, Akçağ Yayınları.
• Eberhard, W. & Boratav, P. N. (1953). Typen Türkischer Wolksmärchen. Wiesbaden, Franz Steiner Verlag.
• Ekici, M. (2013). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara, Geleneksel Yayıncılık.
• Elçin, Ş. (2005). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara, Akçağ Yayınları.
• Grimm Kardeşler. (2011). Grimm Masalları I. (S. Günersel, Çev.). İstanbul, Pinhan Yayıncılık.
• Günay, U. (1975). Elazığ Masalları (İnceleme). Erzurum, Atatürk Basımevi.
• Güneş, A. (2019). Yeraltı Diyarının Kartalı Adlı Masalın Vladimir Propp’un Biçimbilimsel Yaklaşımı Çerçevesinde Çözümlenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 6 (1), 513-526.
• Kılıç, G. N. (2021), Vladimir Propp’un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemi Çerçevesinde ‘Mehmed-Eşkıya’ Masalı’nın İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14 (77), 56-62.
• Oğuz, M. Ö. vd. (2016). Türk Halk Edebiyatı: El Kitabı. Ankara, Grafiker Yayınları.
• Ölmez, E. (2015). Vladimir Propp’un Masal Çözümleme Metodu Çerçevesinde ‘Padişahın Evlatlığı’ Masalı Üzerine Bir İnceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), 533-541.
• Propp, V. (2001). Masalın Biçimbilimi-Olağanüstü Masalların Yapısı. (M. Rıfat & S. Rıfat, Çev.). İstanbul, Om Yayınevi.
• Sakaoğlu, S. (1973). Gümüşhane Masalları: Metin Toplama ve Tahlil. Ankara, Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2012). Masal Araştırmaları. Ankara, Akçağ Yayınları.
• Savaş, H. (2019). Anadolu Sahası Türk Masallarında Tabuların Tespiti ve Tahlili: Karaman Örneği. H. Muşmal, E. Yüksel, M. A. Kapar (Ed.). Karaman Araştırmaları-II içinde (ss. 191-195). Konya, Palet Yayınları.
• Sebzecioğlu, T. (2004), Rus Biçimciliği ve Vladimir Propp’un Kuramına Göre Bir Halk Masalı İncelmesi. Folklor/Edebiyat, X (XXXVII), 81-90.
• Seyidoğlu, B. (1975). Erzurum Halk Masalları Üzerinde Araştırmalar Metinler ve Açıklamalar. Ankara, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• TDK, (2011). Türkçe Sözlük. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tezel, N. (2019). Türk Masalları. İstanbul, Alfa Yayınları.
• Türkel, A. & Çetinkaya, M. (2021), V. Propp’un Masalın Biçimbilimi Yaklaşımı Bağlamında ‘Kara-Tavuk’ Adlı Masal’ın Çözümlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 59, 158-178.