Some Verbs Thought to be of Arabic Origin in the Dialects of Karaman and Konya

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 362 - 372, 30.12.2022

Yunus İnanç

https://doi.org/10.47948/efad.1197127

Öz

It is a requirement of their natural structure that languages are affected by each other. Languages borrow words or phrases from each other. This interaction between languages is inevitable. Turkish and Arabic are also languages that are influenced by each other and exchange words between them. This study will examine the verbs that have been transferred from Arabic to Turkish and that differ from region to region because they are used in the mouth of the people and their origin analysis will be made. The study will be limited to forty-one verbs in the dialects of Karaman and Konya region and thought to be Arabic in origin. Words that have been transferred from Arabic to Turkish and are included in current Turkish dictionaries will be excluded from the scope. In the process of compiling the words for the study, a literature review was made and the interview method was applied. Semi-structured interview rather than structured interview was used as the interview method. A large number of words were identified and only the verb ones were included in this study, and nouns and adjectives are left out of the subject. It has been stated in which region and in what sense the determined verbs are used, and it has been tried to convey the first-hand example usages as much as possible. Thanks to this study, it has been possible to see that some words in the language of the people of Karaman and Konya are directly related to Arabic, regardless of the center or the villages.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Arabic, Origin Analysis, Konya Dialect, Karaman Dialect, Verbs.

Karaman ve Konya Ağızlarındaki Arapça Kökenli Olduğu Düşünülen Bazı Fiiller

Öz

Dillerin birbirlerinden etkilenmeleri doğal yapılarının bir gereğidir. Diller birbirlerinden kelime ya da kelime grupları alırlar. Diller arasındaki bu etkileşim kaçınılmaz bir durumdur. Türkçe ve Arapça da birbirinden etkilenen ve aralarında kelime alışverişi bulunan dillerdendir. Bu çalışmada Arapçadan Türkçeye geçen ve halk ağzında kullanıldığı için yöreden yöreye farklılık gösteren fiiller incelenecek ve bunların köken analizi yapılacaktır. Çalışma Karaman ve Konya yöresine özgü ağızlarda yer alan ve Arapça kökenli olduğu düşünülen kırk bir adet fiille sınırlı kalacaktır. Arapçadan Türkçeye geçmiş ve güncel Türkçe sözlüklerde yer alan Türkçeleşmiş kelimeler kapsam dışı tutulacaktır. Çalışma için kelimelerin derlenmesi sürecinde literatür taraması yapılmış ve görüşme yöntemi uygulanmıştır. Görüşme yöntemi olarak yapılandırılmış görüşmeden ziyade yarı yapılandırılmış görüşmeye başvurulmuştur. Çok sayıda kelime tespit edilmiş ve bu kelimelerden sadece fiil olanları bu çalışmaya dâhil edilmiş, isim ve sıfatlar konu dışında bırakılmıştır. Tespit edilen fiillerin hangi yörede, hangi anlamda kullanıldığı belirtilmiş, olabildiğince birinci ağızdan örnek kullanımlar aktarılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma sayesinde merkezi veya köyleri fark etmeksizin Karaman ve Konya halkının dilinde yer alan bazı kelimelerin Arapça ile doğrudan irtibatlı olduğunu görmek mümkün olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Arapça, Köken Analizi, Konya Ağzı, Karaman Ağzı, Fiiller, Türkçe, Arapça, Köken Analizi, Konya Ağzı, Karaman Ağzı, Fiiller, Turkish, Arabic, Origin Analysis, Konya Dialect, Karaman Dialect, Verbs.

Kaynakça

• Alp, M. & Yusuf, Ö. (2018). Musannaf Arabi-Türki Müşterek İfadeler. İstanbul, Mektep Yayınları.
• Alzubaidy, A. (2020). Kökende Çoğul Olarak Kullanılan Arapça Kelimelerin Türkçe’ye Geçmesi ve Türkiye Türkçesinde Kullanım Şekilleri. Journal of the College of Languages, 42, 266-258.
• Anıl, Z. A. (2002). Aslı Arapça Olup Türkçe’ye Anlam Kaymasına Uğrayarak Geçmiş Kelimeler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Arı, M. (17 Haziran 2021). Bozkır Sözlüğü-Bozkır Dedikleri. 28 Eylül 2022 tarihinde https://bilgi.bozkir.org.tr/2021/06/bozkr-sozlugu-bozkr-dedikleri-mithat-ar.html adresinden erişildi.
• Ayva, A. (2006). Konya Dağ Köyleri Ağızlarından Derlenen Fiiller. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 97-106.
• Ayva, A. (2006). Mehmet Ali Köyü Ağzında Kullanılan Fiillere Ekler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 51 (2003/2), 39-56.
• Büke, H. (2020). Denizli Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Sdü Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 50, 131-48.
• Çavga, U. (2020). Konya Ereğli İlçesi Belkaya Ağzı (Ses Bilgisi-Şekil Bilgisi-Metinler-Sözlük). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Çeker, M. (2015). Çumra Havalisi Yörükleri Ağzı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Çıracı, K. (2019). Konya İli Karapınar İlçesi Ağızları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Divaz Sözlüğü. (15 Kasım 2017). Divaz Sözlüğü. 10 Ağustos 2022 tarihinde https://sungursun.blogspot.com/2017/11/divaz-sozlugu.html adresinden erişildi.
• Doğan, M. (2009). Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar-1. Turkish Studies, 4, 236-249.
• Doğan, M. (2012). Aksaray ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Dursunoğlu, H. (2014). Türkiye Türkçesindeki Arapça Sözcükler ve Bu Sözcüklerdeki Ses Olayları. Turkish Studies, 9, 145-155.
• el-Ferâhîdî, H. b. A. (2003). Kitâbu’l-‘ayn. Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-’Ilmiyye.
• Erdem, G. (2014). Anamur Yöresi ve Ağızları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Ermiş, H. (2012). Türkçeleşmiş Arapça Kelimelerin Tasnifi ve Kök Analizi. İstanbul, Cantaş Yayıncılık.
• Ermiş, H. 2014. Arapça’dan Türkçeleşmiş Kelimeler Sözlüğü. (2. Bs). İstanbul, Ensar Neşriyat.
• Gürsoy, A. (2020). Gencek (Konya-Derebucak) Mahallesi Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2) 288-29.
• Haşimi, A. (2021). Türkiye Türkçesinde Kullanılan Arapça Kelime Grupları ve Cümleler Hakkında Bazı Değerlendirmeler. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5 (1), 591-618.
• Isfahânî, E. F. A. b. H. (2008). Kitâbu’l-egânî. Beyrut, Dâru Sâdir.
• İbn Abdurabbih, A. b. M. b. A. R. E. (1983). el-Ikdu’l-ferîd. Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-’Ilmiyye.
• İbn Manzûr. (1984). Lisânü’l-Arab. Kahire, Dâru’l-maârif.
• İşler, E. (1997). Türkçe’de Anlam Kaymasına Uğrayan Arapça Kelime ve Kelime Grupları. İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Karaman Yöresel Sözler. (29 Eylül 2009). Karaman Yöresel Sözler. 16 Ağustos 2022 tarihinde https://www.turkish-media.com/forum/topic/176025-karaman-yoresel-sozler/ adresinden erişildi.
• Kocamaz, İ. (2013). Konya İli, Taşkent İlçesi ve Köyleri Ağzı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Köğçe, A. N. (2013). Gölyaka Kasabası Ağzı Söz Dizimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Küçükballı, F. N. (2016). Bozkır (Konya) Ağzından ‘Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır: 06-08 Mayıs 2016: Bildiriler içinde (ss. 643-658), Konya, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: 9.
• Mes’ûd, C. (1992). er-Râid. Beyrut, Dâru’l-ilm li’l-melâyîn.
• Mızraklı İlmihal. (2001). İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Mutçalı, S. (1995). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul, Dağarcık Yayınları.
• Orhan, A. (24 Ağustos 2006). Ihbala. 05 Ekim 2022 tarihinde https://www.birgun.net/haber/ihbala-1193 adresinden erişildi.
• Tek, A. (01 Nisan 2019). Sen Onları Yüzlerinden Tanırsın. 16 Ağustos 2022 tarihinde https://www.karamandauyanis.com/yazarlar/ahmet-tek/sen-onlari-yuzlerinden-tanirsin/1499/ adresinden erişildi.
• Tursun, A. (2020). Akören Ağzı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Türk Dil Kurumu Derleme Sözlüğü (Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü). 09 Ağustos 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. 11 Ağustos 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Uysal, İ. N. (2009). Karaman İli Ağızları ve Anadolu Ağızları Arasındaki Yeri. Yayımlanmamış Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Uysal, İ. N. (2017). Kuzören (Konya-Bozkır) Köyü Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 79-85.
• Yalçın, C. (2022). Karapınar. (2. Bs.) Ankara, Gülnar Yayınları.
• Yöresel Kelimelerimiz. (t.y.) Yöresel Kelimelerimiz. 08 Ekim 2022 tarihinde https://hadimkulder.org/kelimelerimiz/ adresinden erişildi.
• معجم المعاني. (t.y.). 11 Eylül 2022 tarihinde https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/%D8%AD%D9%88%D9%82%D9%84/ adresinden erişildi.