Arşiv Belgelerine Göre XIX. Yüzyılda Maraş Sancağı’nda Sürgün Olayları

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 218 - 237, 30.12.2022

Yeliz Kantar

https://doi.org/10.47948/efad.1206206

Öz

Osmanlı Hukuku içerisinde başvurulan cezalardan birisi olan sürgün ağır suçlara verilen idam ya da hapis gibi cezalara nispeten daha hafif bir müeyyide olmakla birlikte suçun engellenmesi açısından mühim bir önlemdir. Problemli kişi ve grupların kontrollü olarak suç mahallerinden uzaklaştırılmasını içeren sürgün, suça iştirakin en asgari düzeye indirilebilmesini hedeflerken devleti kısmen de olsa rahatlatmıştır.
Toplumsal yapı içerisindeki bazı özellikli grupların karşılaşabileceği gibi herhangi bir vatandaşın da suçuna istinaden karşılaşacağı sürgün, mazlumun korunması ve zalimin cezalandırılması açısından adaleti temin etmeyi hedeflemektedir. Bununla beraber sürgün cezası alan bilhassa devlet personelinin görev ihlallerinin engellenmesi sağlanırken, zorunlu yer değiştirmeleri ile kurumsal yozlaşmanın önüne geçilmeye çalışılmıştır. Toplu olarak yapılan sürgünler ise sorunlu kitlelerin ikametlerinin değiştirilmesi yolu ile bazen genel asayişin temini, bazen iskân siyasetinin bir gereği, bazen de göçebe aşiretlerin tarım faaliyetine dahil edilmesi suretiyle tahrir defterlerine kaydını sağlamak gibi sonuçlar yaratmıştır.
Halep Vilayetine bağlı Maraş Sancağı özelinde irdelenen sürgün cezalarının ayrıntılarına yer verilen bu çalışmada, arşiv belgelerinin desteği ile genişletilmeye çalışılan bilgiler ışığında sürgünün Osmanlı Devleti’ndeki işleyişi tetkik edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Maraş Sancağı, Ceza, Sürgün.

Kaynakça

• Acehan, A. (2008). Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), 1 (5), 12-29.
• Akgündüz, A. (2011). İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı- Kamu Hukuku. İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları,
• Akman, M. (2004). Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması. İstanbul, Eren Yayıncılık.
• Arslan, H. (2001). 16. YY. Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskân ve Sürgün. İstanbul, Kaktüs Yayınları.
• Babuş, F. (2006). Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskân. İstanbul, Ozan Yayıncılık.
• Barkan, Ö. L. (1953). Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler. İstanbul İktisat Dergisi, 15, 1-4.
• Beydilli, K. (2011). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 40, ss. 319-323). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Buzpınar, Ş.T. (2006). Nakibüleşraf. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, ss. 322-324). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Daşcıoğlu, K. (2010). Sürgün. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 38, ss. 167-169). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirtaş, M. (2010). Osmanlı Esnafında Suç ve Ceza (İstanbul Örneği (H. 1100-1200/ M. 1688/1786). Ankara, Birleşik Yayınevi.
• Deringil, S. (2014). İktidarın Sembolleri ve İdeoloji (II. Abdulhamid Dönemi 1876-1909). (G. Ç. Güven, Çev.). İstanbul Yapı Kredi Yayınları. https://muharrembalci.com/kitaplika/3.pdf adresinden erişildi.
• Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara, Aydın Kitabevi.
• Ersöz, İ. (1991). Ashâb-ı Kehf. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 3, ss. 465-467). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (2003). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (2012). Osmanlı Kimliği ve Aşiretler. İstanbul, Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Halaçoğlu, Y. (2014). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi I. İstanbul, Eren Yayıncılık.
• İnalcık, H. (2010). Osmanlı Fetih Yöntemleri-Osmanlılar. İstanbul, Timaş Yayınları.
• İnalcık, H. (2011). Osmanlı İdare ve Ekonomi Tarihi. İstanbul, İsam Yayınları.
• İnalcık, H. (2015). Adalet Kitabı. B. Arı, S. Aslantaş (Eds.). Osmanlı Hukuk Sisteminde Adaletin Üstünlüğü içinde (ss. 155-216). İstanbul, Yeditepe Yayınları.
• İnalcık, H. (2017). Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet. İstanbul, Kronik Kitap.
• İşbilir, Ö. (2006). Zindanlar ve Mahkûmlar. E. Gürsoy Naskali & H. O. Altun (Ed.). XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nde Limni Kalebentleri içinde (ss. 48-56). İstanbul, Babil Yayınları.
• Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. (2006-2009). Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Masters, B. (1997). Halep- Osmanlılar Dönemi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 15. ss. 244-247). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, M. (2007). Osmanlılar- Sosyal Hayat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 33, ss. 532-538). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, II, III. İstanbul, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Söylemez, F. (2007). XVIII. YY Başlarından XIX. Yy Ortalarına Kadar Maraş ve Çevresinde Eşkıyalık Hareketleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (1), 69-85.
• Taşbaş, E. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet Görevlilerinin Sürgün Edilmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 2 (1), 193-204.
• Türcan, T. (2010). Sürgün. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 38, ss. 164-166). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
• Yakut, E. (2015). Osmanlı Hukukunda Tazir Cezaları. Ankara, Seçkin Yayıncılık.