İran Sinemasında Minimalizm Örneği

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı (100th Year of the Republic Special Issue), 39 - 45, 29.10.2023

Aysel Yıldız Erol

https://doi.org/10.47948/efad.1331947

Öz

Kökenleri 1960’lara dayanan ve ilk olarak Amerika’da yaygınlaşan minimalizm sanatta resim ve heykel alanında ortaya çıkmıştır. Minimalizm, çeşitli sanat dallarında kendine özgü kullanımlar göstermiş ve genel itibari ile mevcut akımlara tepki olarak ortaya çıkmış bir sanat akımıdır. Minimalizm, sadelik ve nesnelliğin ön planda olduğu bir akımdır. Minimalizm ya da minimal sanat teriminin sanat tarihi literatüründeki ilk kullanımı üzerinde çeşitli bilgilere rastlamak mümkündür. Bu terimi günümüzde karşımıza çıkan anlamında ilk olarak kullanan isim Richard Wollheim olmuş ve Minimal Sanat kavramını 1961 yılında içeriği en aza indirgenmiş sanat anlamını karşılamak üzere üretmiştir. Barbara Rose’un ABC Art başlıklı yazısında yeni bir sanat eğiliminden söz ederken kullanmış olduğu minimum sözcüğü, minimalizm kavramına hayat verdiği kabul edilen ilk adlandırmalardan biridir. Minimalizmin doğmasına gerçekçilik, nesnelcilik, işlevselcilik ve sadecilik gibi akımlar öncülük etmiştir. Dünyada ve ülkemizde bu kavrama ait ilk sinema örnekleri Robert Bresson, Yasujiro Ozu, Semih Kaplanoğlu, Nuri Bilge Ceylan gibi yönetmenlerin filmlerinde görülmüştür. Bu filmler; minimal anlatı yapısına sahip filmler olarak daha sonradan geçmişe yönelik inceleme yapılarak minimalizm ile ilişkilendirilmiştir. İran’da Abbâs Kiyârustemî ve Sohrâb Şehîd-i Ṣâliṣ bu akımın iki önemli öncüsüdür. Bu çalışmada genel olarak minimalizmin tanımı verilecek, sinemada minimalizm ve İran’daki izdüşümlerinden sonra niteliksel içerik analizi yöntemiyle İran’ın önde gelen yönetmenlerinden Sohrâb Şehîd-i Ṣâliṣ’in içinde minimalizmi barındırdığı için, Yek İttifâḳ-i Sâde (Basit Bir Olay) ile ‘Abbâs Kiyârustemî’ye ait Ḫâne-yi Dûst Kocast? (Arkadaşımın Evi Nerede?) filmleri minimalist sinema bağlamında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

İran Sineması, Minimalizm, Abbâs Kiyârustemî, Sohrâb Şehîd-i Ṣâliṣ, Yek İttifâḳ-i Sâde, Ḫâne-yi Dûst Kocast?

Minimalism Sample In Iranian Cinema

Öz

Minimalism, which has its origins in the 1960s and first became widespread in America, emerged in the field of painting and sculpture in art. Minimalism is an art movement that has shown unique uses in various branches of art and has generally emerged as a reaction to current trends. Minimalism is a trend where simplicity and objectivity are at the forefront. It is possible to come across various information on the first use of the term minimalism or minimal art in the art history literature. Richard Wollheim was the first to use this term in the sense that we encounter today, and he produced the concept of Minimal Art in 1961 to meet the meaning of art with reduced content. The word minimum, which Barbara Rose used while talking about a new art trend in her article titled ABC Art, is one of the first names accepted to give life to the concept of minimalism. The birth of minimalism was pioneered by movements such as realism, objectivism, functionalism and simplicity. The first cinema examples of this concept in the world and in our country were seen in the films of directors such as Robert Bresson, Yasujiro Ozu, Semih Kaplanoğlu, Nuri Bilge Ceylan. These movies are films with a minimal narrative structure. They were later analyzed retrospectively and associated with minimalism. There are two pioneers of this trend in Iran. Abbas Kiarostami and Sohrab Shaheed Salles. In this study, the definition of minimalism will be given, in general, minimalism in cinema, and after its projections in Iran, films Yek Ittifâḳ-I Sâde (A Simple Event) and Ḫâne-yi Dûst Kocast? (Where is My Friend's House?) will be evaluated in the context of minimalist cinema, as it contains minimalism by Sohrab Shaheed Salles and Abbas Kiarostami, who are the leading directors of Iran, with the qualitative content analysis method.

Anahtar Kelimeler

Iranian cinema, Minimalism, Abbas Kiarostami, Sohrab Shaheed Salles, A Simple Event, Where is My Friend

Kaynakça

• Awla, H. K. & Kasap, F. (2015) İran Sineması’nın Gelişimi ve İran Sinemasında Abbas Kiyarüstemi Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (41), 1419-1427. DOI: http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20154115123
• Eslami, M. (2020). 4 A Simple Event from a Historical Perspective: What Do We Talk About When We Talk About Realism?. In ReFocus: The Films of Sohrab Shahid Saless: Exile, Displacement and the Stateless Moving Image (ss. 64-76). Edinburgh, Edinburgh University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9781474456418-009
• Ġaffârî, F. (1996). Sînemâ-yi Îrân ez Dîrûz tâ İmrûz. Îrânnâme, 14 (3), 343-352.
• Hamid, D. (2013). İran Sineması: Geçmişi, Bugünü ve Geleceği (B. Aladağ, B. Kovulmaz, Çev.). İstanbul, Agora Kitaplığı.
• Laleh, A. (2015). Modern İran Sinemasında İran Edebiyatının İzleri. İstanbul, Dört Mevsim Yayınları.
• Omîd, C. (1995). Târîḫ-i Sînemâ-yi Îrân 1279-1357 (hş.), Rûzene.
• Oylum, R. (2019). İran Sineması. İstanbul, Seyyah Kitap.
• Özcan, O. (2018). Minimalizm ve “Sil Gözyaşlarını Artık Hiçbir Şey Eskisi Gibi Olmayacak” Adlı Oyunda Minimalizmin İzdüşümleri, Görünüm, 3 (4), 28-34.
• Özdoğru, P. (2004). Minimalizm ve Sinema. İstanbul, Es Yayınları.
• Shirin Pour, M. (2007). Tarihsel Gelişimin Işığında İran Sineması. İstanbul, Es Yayınları.
• Sözen, S. (2009). Minimal Sinema Anlatısı ve Bunun Türk Sinemasındaki İzdüşümleri, Akdeniz Sanat Dergisi, 2(3), 79-92.
• Yek Ettefaghe Sade (2022, 8 Aralık). فیلم قدیمی ایرانی - Yek Ettefaghe Sade - فیلم یک اتفاق ساده [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=vmqcbD0JLEM&t=2576s
• Yıldız Erol, A. (2022). Göstergelerarası Çeviri: İran Sinemasına Uyarlanan Edebî Eserler Üzerine Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.