Tokat Müzesi Cam Örneklerinden Bir Grup: Unguentariumlar

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 153 - 174, 30.12.2023

Kasım Eker

https://doi.org/10.47948/efad.1400488

Öz

Cam unguentariumlar MÖ 1. yüzyılın ikinci yarısından itibaren karşımıza çıkan, serbest üfleme tekniğinde üretilen ve üretildiği dönemlerde hem kozmetik hem de tıp alanında yaygın olarak kullanılan bir form olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmanın konusunu Tokat Müzesi Cam Koleksiyonu içerisinde yer alan 27 adet unguentarium oluşturmaktadır.
Unguentariumlar kendi içlerinde formlarına göre 7 farklı tipe ayrılmıştır. Tipler de benzer örnekleri ile karşılaştırılarak tarihlendirilmiştir. Teknik ve formlarına göre incelenen unguentariumların tamamı serbest üfleme ve tüp üfleme tekniğinde yapılmış ve aletle şekillendirilmiştir. Çalışma içerisinde eserlerin 3D modelleme çalışmaları yapılarak renk ve formları daha anlaşılır hâle getirilmiştir. Toplamda 27 unguentarium arasında 1 tüp biçimli, 6 soğan gövdeli, 5 konik gövdeli, 2 oval gövdeli, 4 çan (şamdan) gövdeli, 6 makara tipli ve 3 iğ gövdeli unguentarium yer almaktadır. Niksar-Leylekler Çeşmesi mevkii kurtarma kazısı ve satın alma yolu ile müzeye kazandırılan bu eserlerin bilgisayar ortamında çizimleri ve modellemeleri yapılmış, benzer örnekleri ile karşılaştırılarak MS 1.-4. yüzyıllar arasına tarihlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tokat Müzesi, Antik, Cam, Unguentarium, Fusiform, 3D Modelleme

A Group of Tokat Museum Glass Samples: Unguentariums

Öz

Glass unguentaria are a form that has been used in both cosmetic and medical fields since the second half of the 1st century BC, produced in the free blowing technique. 27 unguentariums in the Glass Collection of Tokat Museum, which constitute the subject of this study, were analyzed.
Unguentaria are divided into 7 different types according to their forms.. The types were also dated by comparing them with similar examples. All of the unguentaria examined according to their techniques and forms were made using free blowing and tube blowing techniques and were shaped with tools.During the study, 3D modeling studies were carried out to make the colors and forms of the works more understandable. Among 27 unguentaria in total, there are 1 tube-shaped, 6 onion-bodied, 5 conical-bodied, 2 oval-bodied, 4 bell (candlestick) bodied, 6 spool-type and 3 spindle-bodied unguentariums. These vessels, were acquired by the museum through the Niksar-Leylekler Çeşmesi Rescue Excavation and purchase, were drawn and modeled in the computer environment and dated between the 1st-4th centuries AD by comparing them with similar examples.

Anahtar Kelimeler

Tokat Museum, Ancient, glass, Unguentaria, Fusiform, 3D Modeling

Kaynakça

• Akkurnaz, F. B. (2016). Eski Yunan ve Roma Kaplar-İşlevler. İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Atila, C. ve Gürler, B. (2009). Bergama Müzesi Cam Eserleri. İzmir, Berksav.
• Aydın Tavukçu, Z. (2007a). Parion Nekropolü 2005 Yılı Buluntuları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Aydın Tavukçu, Z. ve Avli, A. (2022). Neapolis Nekropolü’nden Cam Eserler. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12 (2), 569-592.
• Aydın Tavukçu, Z. ve Coşkun, S. (2021). Tralleis Güney Nekropolü’nden Minyatür Cam Şişeler. Mehmet, A. Y., Can, B. ve Işıklı, M. (Yay. haz.), Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan içinde (s. 91-106), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Barag, D. (1985). Catalogue of Western Asiatic Glass in the British Museum. Vol. I. London, Trustees of the British Museum.
• Barkoczi, L. (1988). Pannosiche Glasfunde in Ungarn. Budapest, Akademiai Kiado.
• Baybo, S., (2003). Patara Kazılarından (1989-2001) Ele Geçen Cam Eserler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Canav Özgümüş, Ü. (2013). Çağlar Boyu Cam Tasarımı N. Başgelen (Ed.), İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Canav, Ü. (1985). Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Cam Eserler Koleksiyonu. Ancient Glass Collection. İstanbul, Çağdaş Yayıncılık.
• Demir, A. (2013). Giresun Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Cam Eser. Atatürk Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Drăghici, C. (2012). Glassware From Tomıs: Chronologıcal And Typologıcal Aspects Annales du 18e Congrès (Ed. Despina Ignatiadou, Anastassios Antonaras), Thessaloniki.
• Eker, F. (2010). Camın Tarihi Serüveni. CAMGERAN 2010 Uluslararası Katılımlı Uygulamalı Cam Sempozyumu 11-21 Ekim 2010, (ss. 147-151).
• Eker, F. (2014). Kahramanmaraş Müzesi’ndeki Cam Eserler. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Eker, F. (2017). Kumdan Sızan Kültürler. Kahramanmaraş Müzesindeki Cam Kaplar. Kahramanmaraş.
• Eker, F. (2018). Antikçağ’da Cam Kap Formlarının Kullanımı Üzerine Bir Deneme. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, (4), 1241-1261.
• Eker, F. Ve Özdemir, V. P. (2022). Fatsa-Kurtuluş Mahallesi 2021 Yılı Kurtarma Kazısı Cam Buluntuları. Fatsa ve Yöresi Tarihi II, (Ed. S. Gülten, M. Özkan, M. Karakulak, K. Yavuz ve C. Erbil), Fenomen Yayınları, Samsun.
• Eker, K. ve Eker, F. (2016). Antik Çağ Cam Yapım Tekniklerinin 3D Modelleme Çalışması ile Yeniden Ele Alınması. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15, 198-214.
• Eker, K. ve Eker, F. (2016). Tokat Müzesi’ndeki Cam Kaplar. A. Y. Tavukçu (Yay. Haz). Norderstedt: Lambert Academic Publishing.
• Er, Y. (2004). Klasik Arkeoloji Sözlüğü. Ankara.
• Erten, E. (1990). Hatay Müzesindeki Bir grup Cam Eser, I. Uluslararası Anadolu Cam Sempozyumu, 31-34. Gökbilgin, M. T. (1979). Tokat. İslam Ansiklopedisi, (C. 12/1). İstanbul.
• Gündoğdu, H., Bayhan, A. A., Aktemur, A. M., Kukaracı, İ. U., Çelik, A., Güneş, B. (2006). Tarihi Yaşatan İl Tokat. Ankara, 2006.
• Gürler, B. (2000). Tire Müzesi Cam Eserleri, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara: T. C. Kültür Turizm Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Harden, D. B., (1936). Roman Glass from Karanis, University of Michigan Studies, Humanistic Series 41, An Arbor.
• Hellström, P. (1965). Glass, Labraunda: Swedish Excavationss and Researches. Vol. II, Part 1, Lund: 53-54.
• Isings, C., (1957). Roman Glass From Dated Finds, Archaelogia Traiectina II, Groningen/Djakarta.
• Israeli, Y. (2003). Ancient Glass in İsrael Museum. The Eliahu Dobkin Collection and Other Gifts, Jaruselam. Kaya, B. ve Temür, A. (2021). Amisos’tan Bir Grup Mezar Buluntusu: Unguentarium. TÜBA-KED, 23, 141-160.
• Kunina, N. (1997). Ancient Glass in the Hermitage Museum. ARS Publiser, St.Petersburg.
• Laflı, E. Ve Patacı, S. (2012). Roma Dönemi’nde Tokat İli’nin Arkeolojisi ve Tarihi: Neocaesarea (Niksar) ve Zela (Zile) Kentleri. Tokat Sempozyumu Bildiriler (C. I), Tokat, 2012.
• Lightfoot, C., S. ve Arslan, M. (1992). Anadolu Antik Camları: Yüksel Erimtan Koleksiyonu. Ankara.
• Lightfoot, Ch. (1987). A Group of Early Roman Mold-Blown Flask From the West. JGS 29, 11-29.
• Morin-Jean. (1922-23). La Verrerie en Gaule Sous L’empire Romain. Paris.
• Oliver, A. Jr. (1980). Ancient Glass in the Carnegie Museum of Natural History. Pittshburg: Carnegie Institute.
• Özbilgin, Ö. ve Temür, A. (2022). Aydın Müzesi’nden Bir Grup Cam Eser. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12 (3), 2515-2550.
• Özgüç, T. (1978). Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar (Excavations at Maşat Höyük and Investigations in its Vicinity). Ankara.
• Öztürk, N. (2012). Erzurum Müzesi Cam Eserleri. Erzurum, Mega Ofset.
• Öztürk, N. (2012). Kars Müzesi Cam Eserleri. Erzurum, Mega Ofset.
• Rohde, E., (1980). Antikes Glas: Eine Vorlage aus den Beständen der Berliner Antiken-Sammlung. Forschungen und Berichte, Bd. 20, 150 Jahre Staatliche Museen zu Berlin.
• Shalikadze, T. ve Kakhidze, E. (2009). Early Byzantine Glass Vessels from the Southwestern Littoral of Georgia. Late Antique/Early Byzantıne Glass in The Eastern Mediterranean (Ed. Laflı.E.,), İzmir.
• Smith, J. C. (1982). A Roman Chamber Tomb on the South-East Slopes of Monasteriaki Kephala. Knossos. The Annual of the British School at Athens, Vol. 77.
• Şahin, N. (1996). Beyaz Lekythoslar Işığında Klasik Devirde Atina’da Ölüm İkonografisi ve Ölü Kültü. Arkeoloji Dergisi IV, 143-167.
• Taştemür, E. ve Gürler, B. (2019). Doğu Trakya Müzeleri cam Eserleri. Ankara, Gazi Kitabevi Yayıncılık.
• Tavukçu, A. Y. (2020). Elazığ Müzesi Cam Eserleri. Z. Aydın Tavukçu (Ed.), Ertual Akademi Yayıncılık, Erzurum.
• Tekin, M. (2012). Hititler Dönemi’nde Tokat ve Çevresi. Tokat Sempozyumu Bildirileri (C. 1), Tokat.
• Temür, A. ve Eker, F. (2019). Sinop Müzesi Cam Eserler Kataloğu. Ankara, Akademisyen Kitabevi.
• Temür, A. ve Özbilgin, Ö, (2023). Aydın Müzesi Cam Unguentariumları. A. Aykurt- H. Tekin-Ş. Aydıngün- T. Zimmermann- H. Aydıngün ve S. Gedik-Zimmermann (Ed.), Halime Hüryılmaz’a Armağan Ege’nin Ruhunu Yaşamak içinde (ss. 359-382), Ankara, Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Temür, A. ve Özbilgin, Ö. (2023). Glass Unguentarıa From Samsun Museum. Journal of Ancient History and Archaeology, No. 10.1/2023, 163-181.
• Uzuner, B. (2004). Bulunuşundan Üflemeye Cam Teknikleri Akantaş. İstanbul.