Anamur’dan Tarihöncesi Bir Keşif: Alaköprü Mağarası Resimleri

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 213 - 228

Süleyman Ali Sol , Murat Karakoç , İsmail Akkaş

https://doi.org/10.47948/efad.1596774

Öz

Bu makale, Anamur ilçesinin kuzeydoğusundaki Sarıağaç Mevkii yakınlarında bulunan Alaköprü Mağarası'ndaki resimleri incelemektedir. Resimler 2024 yılında Anamur Müzesi tarafından bölgede yürütülen tescil çalışmaları sırasında tespit edilmiştir. Resimler geometrik şekil ve hayvan figürlerini içeren iki sahneden/panodan oluşmaktadır ve mağaranın gözlerinden birinin içindeki doğal niş benzeri yüzeylere yapılmıştır. Bazı resimlerin üzeri mağara tavanından aşağı akan kalsitle kaplanmış, bazıları zamanla silinmiştir. Ancak ana sahneyi oluşturan panodaki geyik benzeri figürler iyi korunmuştur. Benzer türden kırmızı boya ile yapılmış mağara resimleri yakın zamanda Mersin ili ve çevresinde keşfedilmiştir. Bu resimler genellikle Neolitik ve Kalkolitik gibi tarihöncesi dönemlere atfedilse de bunlarla ilgili en önemli sorun tarihlendirme çalışmalarının yapılamaması ya da yokluğudur. Bu yüzden Anamur Alaköprü Mağarası'ndaki resimler için bir tarih aralığı önermek bu çalışma kapsamında henüz mümkün olmasa da resimlerin üslupları onları tarihöncesi dönemlere atfetmemize izin vermektedir. Bu çalışma kapsamında Alaköprü Mağarası resimleri yüksek çözünürlüklü profesyonel bir kamera ve uçangöz kullanılarak belgelenmiş ve resimlerin bulunduğu duvar yüzeyleri iDstretch ve Scaniverse mobil uygulamaları ile taranmıştır. Belgeleme sürecinde elde edilen fotoğraflar kullanılarak resimlerin dijital çizimleri oluşturulmuştur. Ardından Alaköprü Mağarası resimleri Anadolu'daki çeşitli mağara ve kaya sanatı alanlarında belgelenen resimlerle karşılaştırıldı. Alaköprü Mağarası resimleri özellikle geyik benzeri figürlerin iki boyutlu olarak tasvir edilmesi ve görece büyük boyutlara sahip olması bakımından farklı bir geleneğe işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Güneybatı Anadolu, Mersin, Kaya Üstü Resim, Hayvan Tasvirleri

Teşekkür

Anamur Alaköprü Mağarası resimlerinin belgelenmesi ve yayınlanmasındaki değerli yardımlarından dolayı Anamur Müze Müdürü Suat ŞAHİN'e, müze çalışanları Barış ÖZDEMİR, Mehmet Akif AYTEN ve Haydar Ali YAZAR'a şükranlarımızı sunarız. Ayrıca Anamur Orman İşletme Müdürü İsmail GÜBEŞ'e mağara resimlerinin ortaya çıkarılmasındaki katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

A Prehistoric Discovery From Anamur: Alaköprü Cave Paintings

Öz

This study examines the cave paintings in Alaköprü Cave in the northeastern Anamur district. The paintings were discovered in 2024 during the National Cultural Heritage documentation program conducted by the Anamur Museum in the region. The paintings have two panels or scenes, with most elements depicting geometric shapes, while the remaining represent animal figures. The paintings were created within a cave chamber and on natural wall surfaces that resembled niches. Some paintings were obscured by calcite deposits that had descended from the cave ceiling, while others had faded over time. However, the deer-like figures depicted in the main panel are remarkably well-preserved. Recent archaeological investigations in the Mersin province and adjacent areas have discovered similar cave paintings created with red ochre. These paintings are typically associated with the prehistoric periods such as Neolithic and Chalcolithic. Yet, the most critical problem with these paintings is the lack or absence of dating evidence in Anatolia. Although it is impossible to propose a date range for the paintings in Anamur Alaköprü Cave within the scope of this study, the stylistic characteristics allow us to attribute them to prehistoric periods. The art in Alaköprü Cave was documented using a high-resolution professional camera and a drone. The wall surfaces with the paintings were scanned using the iDstretch and Scaniverse mobile applications. Digital illustrations of the paintings were created using the photographs taken during the documentation. The Alaköprü Cave paintings were then compared to those found in various cave and rock art sites in Anatolia. As a result, the paintings in Alaköprü Cave represent a diverse tradition, mainly because the deer-like figures are depicted in a two-dimensional form and are relatively large.

Anahtar Kelimeler

Southwest Anatolia Mersin province, Rock Paintings, Animal Depictions

Kaynakça

• Akdeniz, E. (2010). 2008 yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 27, 153-174.
• Akdeniz, E. (2011). Some Evidence on the First Known Residents of Katakekaumene (Burned Lands). Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 11(1), 69-74.
• Altınbilek-Algül, Ç., Kayci O. & Balcı, S. (2022). A New Epipalaeolithic Site in the Central Taurus Mountains: Eşek Deresi Cave (Mersin/Turkey). ArchéOrient - Le Blog, 18.02.2022, 1-9.
• Altınbilek-Algül, Ç., Kayci, O., Balcı, S., Tümer, H., Ünlü, Y., Ulaş, B., Şahin, F. & Özbudak, O. (2021). The Preliminary Report on the 2019-2020 Seasons of the Central Taurus Prehistoric Research Project (OTTA). Anatolia Antiqua, XXIX, 129-148.
• Anati, E. (1968). Anatolia’s Earliest Art. Archaeology, 21(1), 22-35.
• Belli, O. (1975). Doğu Anadolu’da Yeni Arkeolojik Keşifler: Van Yedisalkım (Put) Köyü Boyalı Mağara Resimleri. Tarih Dergisi, 28-29, 1-40.
• Belli, O. (2005a). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Yeni Keşifler: Sinek Çayı Kayaaltı Sığınağı Resimleri. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 120(1), 1-17.
• Belli, O. (2005b). Kağızman Çallı’da Tarihöncesi Döneme Ait Kayaüstü Resimleri. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 119, 1-11.
• Belli, O. (2006a). Kağızman Karaboncuk’da Tarihöncesi Döneme Ait Kayaüstü Resimleri. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 121, 1-10.
• Belli, O. (2006b). Kars – Borluk Vadisi Kayaüstü Resimleri. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 122 (1), 11-22.
• Belli, O. (2012). Kağızman Bölgesi’nde Keşfedilen Prehistorik Çağa Ait Kayaüstü Resimleri. Antalya Rehberler Odası Dergisi (ARO), 7, 42-63.
• Bingöl, A. (2016). Yüzey Araştırmaları Işığında Borluk Vadisi Kaya Üstü Resimleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 39, 347-355.
• Bostancı, E. Y. (1959). Researches on the Mediterranean Coast of Anatolia: A New Palaeolithic Site at Beldibi Near Antalya. Anadolu / Anatolia, IV, 129-178.
• Bostancı, E. Y. (1964). Beldibi kazılarında çıkan önemli sanat eserleri. Anthropology, (02) https://doi.org/10.1501/antro_0000000049.
• Brumm, A., Oktaviana, A. A., Burhan, B., Hakim, B., Lebe, R., Zhao, J. X., Sulistyarto, P. H., Ririmasse, M., Adhityatama, S., Sumantri, I. & Aubert, M. (2021). Oldest cave art found in Sulawesi. Science Advances, 7 (3), 1-12.
• Caneva, I. & Köroğlu, G. (2010). Yumuktepe Dokuz Bin Yıllık Yolculuk. İstanbul, Ege Yayınları.
• Ceylan, A. (2022). Doğu Anadolu’da Erken Dönem Türk İzleri. Ankara, TTK Yayınları.
• Çamurcuoğlu, D. S. (2015). The Wall Paintings of Çatalhöyük (Turkey): Materials, Technologies and Artists, University College London Institute of Archaeology Unpublished PhD thesis, London.
• Çetinkaplan, M. (2018). Anamur (Alanya Masifi, Mersin) Bölgesinde Yer Alan Prekambriyen Yaşlı Kayaçların Çok Evreli P-T-t Evrimi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 61(1), 90-130.
• Erdoğu, B. (2020). Capturing the Seen and Unseen in the Beldibi Rock Art. ADALYA, 23, 1-6.
• Erdoğu, B., Yücel N., Gürçal E., Demir K. & Izlie, I. N. (2023). A New Look at the Rock Art on the Island of Gökçeada, Northeast Aegean. Rock Art Research, 40(1), 107-109.
• Evans, L. & Mourad, A. L. (2018). DStretch® and Egyptian Tomb Paintings: A case Study from Beni Hassan. Journal of Archaeological Science: Reports, 18, 78-84.
• Girginer, S. & Durukan M. (2017). Mersin / Gülnar Akyapı Mağarası’nda Bulunan Prehistorik Mağara Resimleri. Olba, XXV, 1-16.
• Gunn, R. G., Douglas, L C. & Whear, R. L. (2014). Interpreting Polychrome Paintings Using DStretch. Rock Art Research, 31(1), 101-104.
• Gürbıyık, C. & Çilingiroğlu, Ç. (2019). İzmir de Yeni Keşfedilen Kaya Üstü Tasvirleri. Phaselis, V, 161-168.
• Harmankaya, S. (1997). Türkiye Paleolitik Araştırmaları Üzerine Bir Değerlendirme. O. Harmankaya & S. Tanındı (Ed.), Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri: Paleolitik/Epi-paleolitik (ss. 7-21). İstanbul.
• Hoppál, M. (2013). Shamans and Symbols: Prehistory of Semiotics in Rock Art. Budapest.
• Huisheng, T., Wangdui, X., Jie, Y., Anni, J., Ge, C., Lanying, S. & Bednarik, R. G. (2024). The hand and footprints at Qiusang in Tibet: Recommendations for dating rock art by U–Th. Journal of Archaeological Science, 161, 105899. https://doi.org/10.1016/j.jas.2023.105899.
• Karakoç, M. (2023). Karaman Akoluk Mağarası Resmi. TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 33 (9), 9-22.
• Kayci, O. (2019). Neolitik Dönem’de Çukurova ve Orta Toroslar: Yeni Araştırmalar ve Çevre Bölgelerle İlişkiler, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Kayci, O. H., Tümer, H., & Ünlü, Y. (2020). Prehistoric Rock Art Caves in the Middle Taurus Region: Mersin- Arslanlı and Doğu Sandal Caves. Ancient Near Eastern Studies, 57, 127-148.
• Kayci, O., Ünlü, Y. & Ateş, S. (2018). Mersin’in Mağara Resimleri: Anadolu’nun Elleri. Magma Dergisi, 35, 80-95.
• Korkut, T., Işın, G., Takaoğlu, T. & Özdemir, B. (2015). Tlos Antik Kenti Yakınlarındaki Tavabaşı Mağarası Kaya Resimleri. TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 18, 37-49.
• Kökten, İ. K. (1959). Tarsus-Antalya Arası Sahil Şeridi Üzerinde ve Antalya Bölgesi’nde Yapılan Tarih Öncesi Araştırmaları. Türk Arkeoloji Dergisi, 8(2), 10-16.
• Kökten, İ. K. (1975). Kars ve Çevresinde Dip Tarih Araştırmaları Yazılıkaya Resimleri. Atatürk Konferansları, V (1971-1972), 95-104.
• Le Quellec, J. L., Duquesnoy, F. & Defrasne, C. (2015). Digital Image Enhancement with DStretch®: Is Complexity Always Necessary for Efficiency?. Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage, 2(2-3), 55-67. Miklashevich, E. A. (2011). Rock Art Sites in the Minusinsk Basin. in J. Clottes (Ed.), Rock Art in Central Asia A Thematic Study (ss. 121-136). Paris, ICOMOS.
• Özgül, O. (2016). Erzurum / Şenkaya Petrogliflerindeki At / Geyik ve Güneş Kursu. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 39, 371-390.
• Özkaya, V., Coşkun A. & Soyukaya, N. (2013). Körtiktepe: Uygarlığın Diyarbakır’daki İlk Adımları. İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Peschlow-Bindokat, A. (2006). Tarihöncesi İnsan Resimleri: Latmos Dağları’ndaki Prehistorik Kaya Resimleri. I. Işıklıkaya (Ed.), İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Pittard, E. (1939). Gravures Rupestres en Anatolie. Archivessuisses d’anthropologie générale, VIII (2), 187-90.
• Quesada, E. & Harman, J. (2019). A step further in rock art digital enhancements. DStretch on Gigapixel imaging. Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage, 13, e00098. https://doi.org/10.1016/j.daach.2019.e00098
• Sevindi, C. & Tavukçu, A. Y. (2013). Şirvaz Kalesi Kayaüstü Resimleri (Şenkaya-Erzurum). Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 31, 155-173.
• Solecki, R. S. (1964). Cave Art in Kurtun Ini, a Taurus Mountain Site in Turkey. Man, 64, 87-88.
• Soydan, E. & Korkmaz, F. (2013). Batman’da Yeni Bir Keşif: Deraser (Arık) Mağara Resimleri. Turkish Studies, 8(6), 665-686.
• Şahin, M. (2018). Uludağ’ın Tarih Öncesi Resimli Mağaraları. M. Şahin (Ed.), Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri -IV: Olympos Araştırmaları II (ss. 170-180). Bursa, Ege Yayınları.
• Tiryaki, S. (2020). Bingöl Şerevdin Yaylası’nın Kaya Üstü Resimleri ve Kaya Altı Yerleşiminin Değerlendirilmesi. Seleucia, X, 251–268.
• Türkcan, A. U. (2005). Kayaların Dili: Sivrihisar Balkayası. Eskişehir Ticaret Odası Dergisi, 2005, 30-33. Ulusoy, İ., Sarıkaya, M. A., Schmitt, A. K., Şen, E., Danišík, M. & Gümüş, E. (2019). Volcanic eruption eye-witnessed and recorded by prehistoric humans. Quaternary Science Reviews, 212, 187-198. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2019.03.030
• Ülkekul, C. (2016). Çatalhöyük Haritası Üzerine Yeni Bir Yorum. İstanbul, Dönence Yayınları.
• Yalçıklı, D. (2018). Two Neolithic Ritual Centers in East Mysia (NW Turkey): The Baltalıin and İnkaya Caves. ADALYA, 21, 19-44.
• Yalçıklı, D. (2019). Anadolu’da Neolitik Çağ’da Şaman İnancı. İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Yaman, İ. D. (2019). Prehistoric Paintings in the Keçe Cave (Kahramanmaraş Elbistan). ADALYA, 22, 11-24.
• Yardımcıel, A. & Gizlenci, E. (2016). Kaya Resimleri Örneğinde Borluk Vadisi Ekolojisinin Yansıması: Bir Eski Çağ Kesiti. Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(2), 52-60.
• Zhang, D. D., Bennett, M. R., Cheng, H., Wang, L., Zhang, H., Reynolds, S. C., Zhang, S., Wang, X., Li, T., Urban, T., Pei, Q., Wu, Z., Zhang, P., Liu, C., Wang, Y., Wang, C., Zhang, D., & Lawrence Edwards, R. (2021). Earliest parietal art: hominin hand and foot traces from the middle Pleistocene of Tibet. Science bulletin, 66(24), 2506–2515. https://doi.org/10.1016/j.scib.2021.09.001