Deformed Bodies in Mehmet Güleryüz’s Works: Identity and Social Criticism

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 73 - 88, 30.06.2025

Emrullah Şekerci , Murat Karademir

https://doi.org/10.47948/efad.1672066

Öz

ABSTRACT
Works of art have been prominent forms of self-expression for centuries. Deformation as an artistic tool stands out as one of the essential tools of expression that renders societal and individual conflicts visible. Mehmet Güleryüz focuses on bodily deformation in his oeuvres to pursue political and social criticism in a striking manner. He does not limit his work to aesthetic concerns, but always presents social and political criticism of the period in his compositions. One of the reasons for Güleryüz's portrayal of deformed bodies is the political conditions of his period. The coups and memorandums in Turkey during Güleryüz's early period led to radical changes in the artists' approaches and caused a significant change, especially in figurative art. Güleryüz' emphasis on bodily deformation and his distinct modes of expression are tools to emphasize the impact of the political atmosphere on people. Distorted proportions, distorted faces, and exaggerated facial expressions reflect the fragility of the individual in the face of authoritarian regimes and their violence. On the other hand, deformation also partly serves as social criticism. Güleryüz’s grotesque art style reveals the individual struggle not only against political authority but also against social norms and value judgments. Caricaturized figures, exaggerated gestures, and conscious body distortion directly criticize the individual’s role in society. By making the norms disturbing, this language of expression aims to make the audience think, question, and confront reality. This study analyzes Güleryüz’s works in the context of deformation and the grotesque, examines the historical origins of deformation and Güleryüz's portrayal of deformation in the context of expressionism and grotesque, while using a visual analysis method within the framework of expressionist art. The study concludes with the messages conveyed through the deformed body, emphasizing how deformed figures are used as a means of political and social criticism in Güleryüz's art.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Güleryüz , deformation , grotesque , political criticism , Turkish Painting

Mehmet Güleryüz’ün Eserlerinde Deforme Bedenler: Kimlik ve Toplumsal Eleştiri

Öz

ÖZ
Sanat eserleri, yüzyıllardır bireylerin duygu ve düşüncelerini ifade etmenin en güçlü yollarından biri olmuştur. Sanatta deformasyon ise bireyin ve toplumun çatışmalarını görünür kılan önemli bir anlatım biçimi olarak öne çıkar. Mehmet Güleryüz, sanatsal pratiğinde bedensel deformasyonu merkeze alarak politik ve toplumsal eleştiriyi güçlü bir şekilde yansıtır. Onun eserleri, yalnızca estetik kaygılarla sınırlı kalmaz; dönemin politik ve sosyal meselelerine dair güçlü bir mesaj ve eleştiri sunar. Güleryüz’ün deforme beden pratiğindeki nedenlerinden biri dönemin siyasi koşullarıdır. Güleryüz’ün erken döneminde Türkiye’de meydana gelen darbeler ve muhtıralar, sanatçıların anlayışlarında radikal değişimlere yol açmış; özellikle figüratif sanatta önemli bir değişime neden olmuştur. Güleryüz'ün eserlerindeki ifade biçimi ve bedensel deformasyondaki vurgu da siyasi atmosferin insanlar üzerindeki etkisini açıkça göstermek için bir araç olarak kullanılmıştır. Bozulmuş oranlar, çarpıtılmış yüzler ve abartılı mimikler, bireyin otoriter rejimler karşısındaki kırılganlığını ve maruz kaldığı şiddeti yansıtmaktadır. Diğer taraftan deformasyon, toplumsal eleştirinin bir parçası olarak da karşımıza çıkmaktadır. Grotesk yaklaşım, bireyin yalnızca siyasi otoriteyle değil, aynı zamanda toplumsal normlar ve değer yargılarıyla mücadelesini de gözler önüne serer. Karikatürize edilmiş figürler, abartılı jestler ve bedenin bilinçli bir şekilde çarpıtılması, insanın toplum içindeki konumuna yönelik sert bir eleştiridir. Bu anlatım dili, sıradan olanı rahatsız edici hâle getirerek seyircinin düşünmesini, sorgulamasını ve yüzleşmesini amaçlar.Bu araştırma, deformasyonun tarihsel kökenlerini ele almakta ve Güleryüz’ün deformasyon anlayışını dışavurumculuk ve grotesk anlatım bağlamında incelemektedir. Ardından sanatçının eserleri deformasyon ve grotesk bağlamında incelenmiş, dışavurumcu sanat anlayışı çerçevesinde görsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Sonuç kısmında ise deforme beden anlayışı ile verilmek istenen mesajlar ele alınmış, Güleryüz’ün sanatında deforme figürlerin politik ve toplumsal eleştiri aracı olarak nasıl kullanıldığı vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Güleryüz , Deformasyon , Grotesk , Politik Eleştiri , Türk Resmi

Kaynakça

• Ahmad, F. (1994). Modern Türkiye'nin Oluşumu. İstanbul, Sarmal Yayınevi.
• Algın, E. (2021). 1960 Sonrası Türk Resminde Toplumsal Gerçekçi Resimlerin Sosyal ve Siyasi Değişimle İlintisi. Fine Arts, 16(1), 42-55. http://dx.doi.org/10.12739/NWSA.2021.16.1.D0271
• Ateş, A. E. (2021). Türkiye'de Resim ve Politika. Ankara, Gazi Kitapevi.
• Bacon, F. (1962). Study For Three Heads. 27 Mart 2025 tarihinde https://www.wikiart.org/en/francis-bacon/study-for-three-heads-1962 adresinden erişildi.
• Eroğlu, Ö. (2013). Resim Sanatı Sözlüğü. İstanbul, Öke Yayınları.
• Erzen, J. N. (1997). Biçimbozma. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi Cilt II içinde. İstanbul, Yem Yayınları.
• Giray, K. (2002). Sakıp Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonu. İstanbul.
• Güleryüz, M. (1971). Karnıyarık Adam. [Resim] 27 Mart 2025 tarihinde http://lebrizimages.net/imageHandler.ashx?iType=jpg&wType=1&wID=55398&iName=0593-006&iPath=/artst/0593&iSize=2&iResizeParam=0&isGrayscale=False&watermark=&transp=0 adresinden erişildi.
• Güleryüz, M. (1974). Fat man. [Resim] 27 Mart 2025 tarihinde http://lebrizimages.net/imageHandler.ashx?iType=jpg&wType=1&wID=55392&iName=0593-002&iPath=/artst/0593&iSize=2&iResizeParam=0&isGrayscale=False&watermark=&transp=0 adresinden erişildi.
• Güleryüz, M. (1982). İsimsiz. [Resim] 27 Mart 2025 tarihinde http://lebrizimages.net/imageHandler.ashx?iType=jpg&wType=1&wID=55594&iName=0593-188&iPath=/artst/0593&iSize=2&iResizeParam=0&isGrayscale=False&watermark=&transp=0 adresinden erişildi.
• Güleryüz, M. (1983). Kızgın. [Resim] 27 Mart 2025 tarihinde http://lebrizimages.net/imageHandler.ashx?iType=jpg&wType=1&wID=55471&iName=0593-066&iPath=/artst/0593&iSize=2&iResizeParam=0&isGrayscale=False&watermark=&transp=0 adresinden erişildi.
• Güleryüz, M. (1996). Çıplak. [Resim] 27 Mart 2025 tarihinde http://lebrizimages.net/imageHandler.ashx?iType=jpg&wType=1&wID=55585&iName=0593-179&iPath=/artst/0593&iSize=2&iResizeParam=0&isGrayscale=False&watermark=&transp=0 adresinden erişildi.
• Güleryüz, M. (1998). Nekahat. [Resim] 27 Mart 2025 tarihinde http://lebrizimages.net/imageHandler.ashx?iType=jpg&wType=1&wID=55397&iName=0593-005&iPath=/artst/0593&iSize=2&iResizeParam=0&isGrayscale=False&watermark=&transp=0 adresinden erişildi.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin Durumu. İstanbul, Metis Yayınları.
• Kayser, W. (1963). The grotesque in art and literature (U. Weisstein, Trans.). Bloomington, Indiana University Press
• Koçak, O. (2023). Modern ve Ötesi: Elli yılın sanatına kenar notları. İstanbul, Everest Yayınları.
• Nekahet. Kubbealtı Lugatı. (t.y.) 27 Mart 2025 tarihinde https://www.lugatim.com/s/nekahet adresinden erişildi.
• Özdoğan, A., & Yıldız İlden, S. (2023). Modern sanat akımlarında deformasyon. Lokum Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(1), 26-37.
• Sönmezay, A. (2015). Güldüğüme Bakma. İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sözen, M., & Tanyeli, U. (2016). Sanat Sözlüğü. İstanbul, Remzi Yayınları.
• Tunçay, M. (1983). Siyasal Gelişmenin Evreleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 7. İstanbul, İletişim Yayınları.
• Turani, A. (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü. Ankara, Toplum Yayınevi.
• Yaman, Z. Y. (Ed.). Ankara Resim ve Heykel Müzesi (2012). Ankara, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.