Single-Row Perforated Vessels Below The Rim Dating to The Late Chalcolithic 3 Perıod at Başur Höyük

Yıl 2024, , 45 - 63, 28.10.2024

Gözde Parlak , Ali Ozan

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1563815

Öz

Pots with a single row of holes a few centimeters below the rim are commonly referred to in the literature as “Cheese Pots”. This type of vessel is found in many regions. As in many other regions of Anatolia, these pots are also found in the Southeastern Anatolian region. On the other hand, the southeastern part of Turkey is an unknown area compared to other regions when it comes to Cheese Pots, which are vessels with a single row of holes below the rim. In this article, the samples from Başur Höyük are evaluated. The samples from Başur Höyük cover the Late Chalcolithic level of a deep trench (P7) of the settlement.

Anahtar Kelimeler

Başur Höyük, Cheese Pot, Late Chalcolithic Period, Uluçay (Botan) Valley.

Başur Höyük Geç Kalkolitik 3 Dönemine Tarihlenen Ağız Kenarının Altından Tek Sıra Delikli Kaplar

Öz

Ağız kenarının birkaç cm kadar altından tek sıra halinde devam eden deliklerin bulunduğu kaplar literatürde yaygın olarak Peynir Kabı (Cheese Pot) olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu kap türü birbirinden bağımsız birçok bölgede bulunmaktadır. Bu kaplar, Anadolu’nun diğer birçok bölgesinde olduğu üzere Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde de karşımıza çıkmaktadır. Diğer yandan Türkiye’nin güneydoğu kesimi, Peynir Kapları (Cheese Pot) olarak adlandırılan ağız kenarının altından tek sıra delikli kaplar kaplar söz konusu olduğunda diğer bölgelere kıyasla bilinmeyen bir alanı temsil etmektedir. Bu makalede Başur Höyük’te ortaya çıkartılmış örnekler değerlendirilmektedir. Başur Höyük’teki örnekler yerleşimin derin bir açmasının (P7) Geç Kalkolitik Dönem’e tarihlendirilen tabakasını kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Başur Höyük, Peynir Kapları, Geç Kalkolitik Dönem, Uluçay (Botan Vadisi)

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akkermans ve Schwartz 2003: P. Akkermans, G. Schwartz, “The Archaeology of Syria: From Complex Hunter Gatherers To Early Urban Societies (ca. 16,000-300 BC)” Cambridge University Press.
• Alram-Stern 2014: E. Alram Stern, “Times of Change: Greece and the Aegean during the 4th Millennium BC”, içinde: B. Horejs-M. Mehofer (ed.), Western Anatolia Before Troy. Proto-Urbanisation in the 4th Millennium BC? (Wien 2014), 305-327.
• Al-Quantar ve Jayyab 2014: S. Al-Quntar, K. Abu Jayyab, “The political economy of the upper Khabur in the Late Chalcolithic 1-2: Ceramic mass production, standardization and specialization.” In McMahon, A. & Crawford, H. (eds.) “Preludes to urbanism: The Late Chalcolithic of Mesopotamia”, McDonald Institute Monographs. Cambridge, 89-108.
• Aykurt 2023: A. Aykurt, “Karain Mağarası’nda Kalkolitik Çağ’da Literatürde Cheese-Pot! Olarak Bilinen Kap Geleneği”, Prehistorya’nın “Abi”Si Harun Taşkıran’a Armağan Kitabı, 19-42. Bahşaliyev vd. 2024: V. B. Bahşaliyev, N. Ceylan, E. Bahşaliyev, H. Hasanova, “Tumbul Tepe’de Yapılan Arkeolojik Kazılar Bağlamında Güney Kafkasya’da Sioni Tipi Çanak Çömleğin Değerlendirilmesi”, TÜBA-AR 34/2024, 9-23. Balossi-Restelli 2006: F. Balossi Restelli, The local Late Chalcolithic (LC3) occupation at Zeytinli Bahçe (Birecik, Şanli-Urfa): the ceramic production. Francesca Balossi Restelli Anatolian Studies, Volume 56, 17-46. Bernbeck ve Costello 2011: R. Bernbeck, S. Costello, Yenice Yanı: Bir Geç Kalkolitik-Demir Çağ Köyü’nde Sondaj Çalışmaları, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları, 653-686.
• Béquignon 1932: Y. Béquignon, “Etudes thessaliennes”, Bulletin Correspondance Hellenique 56, 1932, 89- 191. Camps ve Rostan 1982: G. Camps, E. Rostan, “Les poteries à perforations en ligne, à propos du faciès terrmien au Cnalcolitnique corse”, Bulletin de la Société préhistorique française 79.8, 1982, 240-249. Caymaz 2010: T. Caymaz, Yeni Buluntular Işığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Dönem Kültürü, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2010.
• Caymaz 2013: T. Caymaz, “Yeni Veriler Işığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Çağ Kültürü”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Dergisi 18, 39-112. Coleman 1977: J. E. Coleman, Keos 1. Kephala: A Late Neolithic Settlement and Cemetery. Princeton. Cavanagh 2007: W. Cavanagh, “Food preservation in Greece during the Late and Final Neolithic periods”, içinde: C. Mee-J. Renard (ed.), Cooking up the Past. Food and Culinary Practices in the Neolithic and Bronze Age Aegean, Oxford 2007, 109-122.
• Derin ve Caymaz 2018: Z. Derin, T. Caymaz, “The Chalcolithic Period at Yeşilova Höyük”, Communities in Transition: The Circum Aegean later Neolithic Stages (5000/4800-3200/3000 BC) International Conference, Atina.
• Derin vd. 2009: Z. Derin, F. Ay, T. Caymaz, İzmir’in Prehistorik Yerleşimi. Yeşilova Höyüğü 2005–2006 Yılı Çalışmaları, Arkeoloji Dergisi 13, 7–58. Emre 2017: E. Emre, “MÖ 5. ve 4. Bin Yıl Nahçıvan Mangaly Kapları”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Eslick 1992: C. Eslick, Elmalı-Karataş I. The Neolithic and Chalcolithic Periods: Bağbaşı and Other Sites. Frangipane 2012: M. Frangipane, “Transitions as an archaeological concept. Interpreting the final Ubaid-Late Chalcolithic transition in the northern periphery of Mesopotamia.” In Catherine Marro (ed.) “After the Ubaid: Interpreting Change from the Caucasus to Mesopotamia at the Dawn of Urban Civilization (4500-3500 BC)”, Varia Anatolica XXVII, 39-64.
• Gabriel vd. 2004: U. Gabriel, R. Aslan, S. W. E. Blum. “Alacalıgöl: Eine Neuentdecte Siedlung des Ç. Jahrtausends V. Chr. In der Troas'', Studia Troica, Band 14, Eberhard Karls Unıversıtat Tubingen, 124- 129. Gehres 2023: B. Gehres, Archaeology of Neolithic Island Networks: Diachronic and Paleo-Economic Approaches to Island Occupations through the Contribution of Ceramic Analysis, Séances de la Société préhistorique française, Anneé: 2023, 143-158. Georgiadis 2012: M. Georgiadis, Kos in the Neolithic and Early Bronze Age: The Halasarna Finds and the Aegean Settlement Pattern (Prehistory Monographs 38), Philadelphia.
• Gülçin ve Marro 2012: S. Gülçur, C. Marro, “The view from The North: Comparative Analysis of The Chalcolithic Pottery Assemblages From Norşuntepe and Ovçular Tepesi’”, içinde: C. Marro (ed.), Varia Anatolica XXVII: After The Ubaid: Interpreting Change From The Caucasus to Mesopotamia at The Dawn of Urban Civilization 4500-3500 BC, Paris, İstanbul, 2012, 305-352.
• Günel 2014: S. Günel, Çine-Tepecik 2013 Yılı Kazıları, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2.Cilt, 02-06 Haziran, 287-300.
• Günel 2018: S. Günel, Çine-Tepecik 2017 Yılı Kazıları, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3.Cilt, 07-11 Mayıs, 415-428.
• Heurtley 1939: W. A. Heurtley, Prehistoric Macedonia, Cambridge. Heurtley ve Radford 1928: W. A. Heurtley and C. A. R. Radford, Two Prehistoric Sites in Chalcidice. The Annual of the British School at Athens, 29,117-186. Jayyab 2012: K. A. Jayyab, A Ceramıc Chronology From Tell Hamoukar's Southern Extension, After the Ubaid. Interpreting change from the Caucasus to Mesopotamia at the dawn of urban civilization (4500-3500 BC), 87-127. Levi 1925: D. Levi, “La grotta di Aspripetra a Coo”, Annuario della Scuola Archeologica di Atene 8-9, 1925-26, 235-312. Marinescu-Bilcu 1981: M. S. Bilcu, Tirpesti: From Prehistory to History in Eastern Romania", BAR Int. Ser. 107.
• Marro 2012: C. Marro, “Is there a Post-Ubaid culture? Reflections on the transition from the Ubaid to the Uruk periods along the Fertile Crescent and beyond”, C. Marro (Ed.), After the Ubaid: interpreting change from the Caucasus to Mesopotamia at the dawn of urban civilization (4500-3500BC), papers from the Post-Ubaid Horizon in the Fertile Crescent and Beyond, International Workshop held at Fosseuse, 29th June-1st July 2009, Varia Anatolica XXVII, İstanbul/ Paris, IFEA/De Boccard, 14-38.
• Maziar 2010: S. Maziar, “Excavations at Köhné Pasgah Tepesi, the Araxes Valley, Northwest Iran: First Preliminary Report”, Ancient Near Eastern Studies 47, 165-193.
• Menelaou ve Kouka 2021: S. Menelaou, O. Kouka, “Cooking up” pottery recipes: a diachronic technological and provenance analysis of cooking ware ceramics from prehistoric Heraion on Samos, Greece (ca. 4500-1700 BC), JAS: Reports 35, 1-15.
• Menelaou ve Kouka 2022: S. Menelaou, O. Kouka, Tracing Interaction On Samos Island: Pottery Traditions and Connectivity At Kastro-Tıganı And The Heraion During The Aegean Late-Final Neolıthıc/Western Anatolian Middle-Late Chalcolithic, The Annual Of The British School At Athens, 117, 1-52.
• Nannucci 2016: S. Nannucci, Phase I-Late Chalcolithic period. Laneri, Nicola. Hirbemerdon Tepe Archaeological Project 2003-2013 Final Report: Chronology and Material Culture, 17-25.
• Nieuwenhuyse 2007: O. Nieuwenhuyse, Plain and Painted Pottery: The Rise of Late Neolithic Ceramic Styles on the Syrian Plains and the Northern Mesopotamian Plains, Papers on Archaeology of the Leiden Museum of Antiquities 3, Turnhout, Brepols Publishers.
• Nowicki 2002: K. Nowicki, The end of the Neolithic in Crete. Aegean Archaeology 6: 7–72.
• Özbal vd. 2012: H. Özbal, L. Thissen, T. Doğan, F. Gerritsen, R. Özbal, A. Türkekul-Bıyık, Neolitik Batı Anadolu ve Marmara Yerleşimleri Çanak Çömleklerinde Organik Kalıntı Analizleri, 28. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 105-114.
• Özfırat ve Marro 2007: A. Özfırat, C. Marro, “2004 Yılı Van, Ağrı ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırması”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 7, 1-20.
• Pearce 2000: J. Pearce, “The Late Chalcolithic sequence at Hacınebi Tepe, Turkey.” In Marro, C. & Hauptmann, H. (eds.) “From the Euphrates to the Caucasus: Cronologies for the IVth and Vth Millennium BC.” 115-143. Institut Francais D'Etudes Anatoliennes D'Istanbul.
• Peyronel ve Vacca 2015: L. Peyronel, A. Vacca, “Northern Ubaid And Late Chalcolithic 1-3 Periods In The Erbil Plain. New Insights From Recent Researches at Helawa”, Iraqı Kurdıstan, ORIGINI XXXVII, 2015-1: 89-127.
• Peyronel ve Vacca 2020: L. Peyronel, A. Vacca, Socio-economic complexity at the Late Chalcolithic site of Tell Helawa, Kurdistan Region of Iraq, Paléorient, 46 1-2, 83-108. Polles 1985: R. Polles, ''Les vases a bord perfore du Neolithique final Armoricain'', Bulletin de la Societe Prehistorique française, cilt 82, 1985, 216-224.
• Rothman 2001: M. Rothman, “The Local and the Regional: An Introduction.” In M.S. Rothman, ed. Uruk Mesopotamia and Its Neighbors: Cross-Cultural Interactions in the Era of State Formation, SAR Press: Santa Fe, 3-26.
• Sağlamtimur ve Ozan 2012: H. Sağlamtimur, A. Ozan, “Ege Gübre Neolitik Yerleşimi”, in A. Çilingiroğlu, Z. Mercangöz and G. Polat (eds.), Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları, 223-41.
• Sağlamtimur ve Ozan 2013: H. Sağlamtimur, A. Ozan, Siirt-Başur Höyük 2011 Yılı Çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 34 (1), 261-274.
• Sağlamtimur ve Ozan 2014: H. Sağlamtimur, A. Ozan, Başur Höyük 2012 Yılı Kazı Çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 35 (3), 514-529. Sampson 1984: A. Sampson,''The Neolithic of the Dodecanesse and Aegean Neolithic'', the Annual of the British School at Athens, 79, 242.
• Sampson 1988: A. Sampson, ''The Neolithic Settlement at Yali Nissirios'' Athens. Schachner 2020: A. Schachner, Die chalkolithische Siedlung von Giricano am Oberen Tigris Ausgrabungen in Giricano II, Brepols Publishers n.v., Turnhout, Belgium.
• Schwall 2018: C. Schwall, Çukuriçi Höyük 2, Das 5. und 4. Jahrtausend v. Chr. in Westanatolien und der Ostägäis.
• Schwartz 2001: G. M. Schwartz, Syria and the Uruk Expansion. In M. S. Rothman (Ed.), Uruk Mesopotamia and its Neighbors: Cross-cultural Interactions in the Era of State Formation, Santa Fe: School of American Research Press, 233-264.
• Stein 2012: G. Stein, “The development of indigenous social complexity in Late Chalcolithic Upper Mesopotamia in the 5th-4th millennia BC- an initial assessment.” Origini 34: 125-151.
• Sztáncsuj 2009: S. J. Sztáncsuj, “Contributii la cunoaşterea bronzului timpuriu din sud–estul Transilvaniei. Aşezarea culturii Scneckenberg de la Ariuşd”, içinde: S. Berecki – E.R. Németh – B. Rezi (ed.), Bronze Age Communities in the Carpathian Basin, Proceedings of the International Colloquium from Târgu Mureş, 24–26 October 2008, BMM, I (Cluj– Napoca 2009) 45-78.
• Şahoğlu ve Tuncel 2014: V. Şahoğlu, R. Tuncel, New Insights into the Late Chalcolithic of Coastal Western Anatolia: A View from Bakla Tepe, Barbara Horejs-Mathias Mehofer (Eds.) Western Anatolia before Troy Proto-Urbanisation in the 4 th Millennium BC? Proceedings of the International Symposium held at the Kunsthistorisches Museum Wien, 65-82.
• Tuncel 2009: R. Tuncel, Bakla Tepe Geç Kalkolitik Çağ Seramiğinin Batı Anadolu Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi (Ankara 2009).
• Ur 2010: J. Ur, Urbanism and Cultural Landscapes in Northeastern Syria, The Tell Hamoukar Survey 1999-2001, The Oriental Institute of the University of Chicago: Chicago. Oriental Institute Publications Vol. 137.
• Wallace 2018: S. Wallace, Travellers in Time Imagining Movement in the Ancient Aegean World, Routledge Studies in Archaeology.
• Wright ve Rupley 2001: H. T. Wright, H. T. E. S. A. Rupley, Calibrated Radiocarbon Age Determinations of Uruk-related Assemblages. In M. S. Rothman (Ed.), Uruk Mesopotamia and Its Neighbors: Cross-Cultural Interactions in the Era of State Formation, Santa Fe: School of American Research Press, 85-122.