A NEW EXCAVATION IN AFŞIN PLAIN: PRELIMINARY EVALUATION OF TANIR YASSIHÖYÜK EXCAVATION

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 32, 47 - 65, 30.04.2024

Elif Baştürk , Ahmet Türkan

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1422904

Öz

Tanır Yassıhöyük, located in the Afşin district of Kahramanmaraş, has been a subject of interest for researchers since the 19th century due to its archaeological potential. Archaeological excavations began on the mound in 2021 and have already yielded significant results regarding the settlement history of the area, despite being in the early stages. The archaeological evidence from Yassıhöyük, consisting of partly pottery and partly sterile architectural layers, indicates that the site was continuously inhabited for at least 7000 years prior to the present. The mound's uppermost stratum, Stratum I, features a basilica structure with column bases and associated rooms dating back to the Roman period (3rd century AD). Stratum II is characterised by Late Iron Age/Achaemenid public buildings (IIB) located just below Phase IIA, which is defined by Late Iron Age-Hellenistic architecture and pottery. In the north-eastern sector of the mound, two large rooms from the same period were uncovered, along with a significant quantity of painted Late Iron Age pottery fragments. These structures are associated with the terracing of the northeastern slope and directly overlay the Late Chalcolithic levels and architecture by scraping the underlying levels. The main data from these investigations, which also revealed Late Chalcolithic burials, consist of cultural practices such as rare underfloor skull burials and deliberate skull deformation. The period from the Late Chalcolithic to the Late Iron Age can be identified by the finds recovered from the mixed contexts in the northeastern sector of the mound due to destruction. However, according to current data, Tanır Yassıhöyük is expected to continue providing significant information for the region and Anatolian archaeology.

Anahtar Kelimeler

Roman Period, Late Iron Age, Achaemenid Period, Afşin – Elbistan Plain, Basilica.

AFŞİN OVASINDA YENİ BİR KAZI: TANIR YASSIHÖYÜK KAZISI ÖN DEĞERLENDİRME

Öz

Kahramanmaraş’ın Afşin İlçesi sınırlarında yer alan Tanır Yassıhöyük, 19.yüzyıldan bu yana birçok araştırmacı tarafından ziyaret edilerek, arkeolojik potansiyeline vurgu yapılmış bir höyüktür. 2021 yılı itibariyle höyükte başlattığımız arkeolojik kazı çalışmaları, henüz çok erken bir aşamada olmasına rağmen höyüğün yerleşim tarihine dair önemli sonuçları ortaya koymuştur. Bu çalışmalar, bir kısmı çanak çömlek buluntularıyla bir kısmı ise steril mimari tabakalarla temsil edilmek üzere, Tanır Yassıhöyük’ün günümüzden en az 7000 yıl öncesine dayanan yerleşim silsilesi boyunca kullanım gördüğünü ortaya koymaktadır. Höyüğün en üstteki I. Tabakası, Roma Dönemine tarihlediğimiz (MS 3. yüzyıl), içinde sütun altlıkları da bulunan bir bazilika yapısı ve bu yapıyla bağlantılı mekanlarla temsil edilmektedir. II. Tabaka ise Geç Demir Çağı Sonu – Hellenistik Dönem mimarisi ve seramikleri ile tanımlanan IIA evresinin hemen altındaki kamusal nitelikteki Geç Demir Çağı/Akhaemenid Dönem yapıları (IIB) ile tanımlanmaktadır. Höyüğün kuzeydoğu sektöründe ise aynı döneme ait büyük boyutlu iki mekân ve içerisinden ele geçen çok sayıda boyalı Geç Demir Çağı seramiği açığa çıkmıştır. Kuzeydoğu yamaçtaki bir teraslama uygulamasıyla bağlantılı olan bu yapılar alttaki tabakaları kazıyarak, doğrudan Geç Kalkolitik Dönem tabakaları ve mimarisi üzerine oturmaktadır. Geç Kalkolitik Döneme ait mezarların da tespit edildiği bu çalışmalardaki en önemli verileri, ender rastlanılan taban altı kafatası gömüsü ve bilinçli kafatası deformasyonu gibi kültürel uygulamalar oluşturmaktadır. Geç Kalkolitik Dönem ile Geç Demir Çağı arasındaki süreci höyüğün kuzeydoğu sektöründeki tahribat kaynaklı karışık kontekslerden ele geçen buluntular aracılığıyla tespit edebilmekteyiz. Ancak halihazırdaki veriler, Tanır Yassıhöyük’ün ilerleyen dönem çalışmalarında hem bölge hem de Anadolu arkeolojisi için oldukça önemli bilgileri ortaya koyacağını gösterir niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Roma Dönemi, Geç Demir Çağı, Akhaemenid Dönem, Afşin- Elbistan Ovası, Bazilika.

Kaynakça

• Ahrens et al 2008: A.Ahrens, E. Kozal, C. Kümmel, I. Laube, M. Kovak, “Sirkeli Höyük – Kulturkontakte in Kilikien Vorbericht über die Kampagnen 2006 und 2007 der deutsch-türkischen Mission”, İstMitt 58. Arslan ve Bulut 2020: M. Arslan, E. Bulut, “Eskiçağ’da Kappadokia Bölgesi’nin Sınırları”, Journal of History Studies 9/2, 49 – 65.
• Balkan 1957: K. Balkan, Letter of King Anum-Hirbi of Mama to King Warshama of Kanish, Ankara. Balderstone 2009: S. Balderstone, Early Church Architectural Forms: A Theologically Contextual Typology fort he Eastern Churches of the 4th – 6th Centuries, Melbourne.
• Butler 1969: H.C. Butler, Early Churces in Syria Fourth to Seventh Centuries: Edited and completed by E.Baldwin Smith 1929, Amsterdam.
• Barjamovic 2011: G. Barjamovic, A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period, Copenhagen.
• Brown 1967: G.H. Brown, “Prehistoric Pottery from the Antitaurus”, AS 17, 123 – 164.
• Burgersdijk 2018: D. Burgerdijk, “Rome and Palmyra in the Crisis of the Third Century CE”, Conference: International Symposium on Hellenistic Legacies on the Silk Road, Tianjin, 2018, 1 – 12.
• Çifçi ve Greaves 2010: A. Çifçi, A. M. Greaves, "Settlement Patterns in the Second and First Millennia BC Elbistan Plain”, Anatolica 36, 89-110.
• Çifçi 2013: A. Çifçi, “MÖ İkinci Binyılda Elbistan Ovası ve Çevresi”, O. Tekin, M.H. Sayar, E. Konyar (Ed.), Tarhan Armağanı M. Taner Tarhan’a Sunulan Makaleler, İstanbul, 143 – 157.
• Doğan Alparslan – Alparslan 2011: M. Doğan Alparslan, M. Alparslan, “Kahramanmaraş/Tanır’da Bulunan Luwi Hiyeroglifli Bir Yazıt: Önrapor”, TUBA-AR 14, 317 – 322.
• Dönmez 2010: Ş. Dönmez, “Yeni Arkeolojik Gelişmeler Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Demir Çağ Kültürüne Genel Bir Bakış”, Anadolu Araştırmaları 19/1 – 2006, 2010, 13 – 19.
• Dönmez 2014: Ş. Dönmez, “Byzantion’un (İstanbul) Kolonizasyonu Üzerine Yeni Değerlendirmeler”, Restorasyon Yıllığı 8, 47 – 54.
• Dönmez 2015: Ş. Dönmez, “Oluz Höyük Kazıları Işığında Kuzey-Orta Anadolu (Pontika Kappadokia) Akhaimenid Varlığına Güncel Bir Bakış”, TÜBA-AR 18, 2015, 71- 109.
• Forlanini 1988: M. Forlanini, “The Geography of Hittite Anatolia in the Light of the Recent Epigraphical Discoveries”, S. Alp, A. Süel (ed), III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri 1998, Ankara, 217 – 22. Garstang ve Gurney 1959: J. Garstang, O.R. Gurney, The Geography of the Hittite Empire, London.
• Genz 2007: H. Genz, ‘Late Iron Age occupation on the northwest slope at Boğazköy’ in Çilingiroğlu, A., Sagona, A. (Ed.), Anatolian Iron Ages 6: The Proceedings of the Sixth Anatolian Iron Ages Colloquium, 16–20 August 2004, Eskişehir. Leuven, 135–52.
• Genz 2011: H. Genz, “The Iron Age in Central Anatolia”, G. Tsetskhladze (ed.), The Black Sea, Greece, Anatolia and Europe in the First Millenium BC, Leuven, 331-369.
• Goetze 1940: A. Goetze, Kizzuwatna and the problem of Hittite Geography, New Haven.
• Gökçek 2005: “Kültepe Tabletlerinde Maraş Bölgesi”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu (6 – 8 Mayıs 2004, Kahramanmaraş), İstanbul, 309 – 318.
• Günbattı 2017: C. Günbattı, Kültepe – Kaniş Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler, Kayseri.
• Haevernick 1977: Th. E. Haevernick, “Gesichtsperlen”, Madrider Mitteilungen 18, 152 – 231.
• Hogart ve Munro 1893: D.G. Hohart, J.A.R. Munro, Modern and Ancient Roads in Eastern Asia Minor, London.
• Kealhofer ve Grave 2011: L. Kealhofer – P. Grave, “The Iron Age on the Central Anatolian Plateau”, Ed. S.R. Steadman – G. McMahon, The Oxford of Ancient Anatolia, New York, 415 – 442.
• Konyar 2008: E.Konyar, “Kahramanmaraş Yüzey Araştırması – 2007”, 26.Araştırma Sonuçları Toplantısı, İstanbul, 175 – 186. Konyar 2010a: E. Konyar, “İlk Tunç Çağı’ndan Orta Demir Çağı’na Kahramanmaraş”, Filiz Özdem (Ed.), Dağların Gazeli Maraş, İstanbul, 125 – 155.
• Konyar 2010b: E. Konyar, “Kahramanmaraş Yüzey Araştırması – 2009”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü – Haberler 30: 26 – 28.
• Konyar 2011: E. Konyar, "Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2010,” 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C.2, Ankara: 35 – 50.
• Kökten 1960: İ.K. Kökten, “Anadolu Maraş Vilâyetinde Tarihten Dip Tarihe Gidiş”, Türk Arkeoloji Dergisi 14, 42 – 52.
• Orlin 1970: L.L. Orlin, Assyrian Colonies in Cappadocia, Paris.
• Özgüç 1948: T. Özgüç, “Elbistan Ovası’ndaki Tetkik Gezileri ve Karahöyük Kazısı”, Belleten 12/45, 226 – 232.
• Özgüç ve Özgüç 1949: T. Özgüç, N.Özgüç, Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Karahöyük Hafriyatı Raporu 1947. Ausgrabungen in Karahöyük, Bericht über die im Auftrage der Türkischen Geschichts-Komission im 1947 durchgeführten Ausgrabungen. Ankara.
• Özman – Doğan 2021: R. Özman, E. Doğan, “Aurelianus ve Palmyra Krallığı’nın Çöküşü”, B. Çatma (Ed.), Tarih ve Toplum Yazıları: Prof. Dr. Mehmet Karagöz Armağanı, Ankara, 353 – 374.
• Ramsay 1890: W. M. Ramsay, The Historical Geography of Asia Minor, Cambridge.
• Robinson 1921: E. S. G. Robinson, “Coins of Aspeiasas Satrap of Susiana”, Numismatic Chronicle 5/1, 37 – 38. Seedfried 1979: M. Seefried, “Glass Core Pendants Found in The Mediterranean Area”, Journal of Glass Studies 21, 17 – 26.
• Sekunda 1988: N. Victor Sekunda, “Some Notes on the Life of Datames”, Iran 26, 35 – 53.
• Simon 2022: Z. Simon, “Pre-Achaemenid kingdom of Cappadocia and the Identification of Kerkenes Dağ”, J. Boardman, J. Hargrave, A. Avram, A.Podossinov (Ed.), Connecting the Ancient West and East, c.1, Bristol, 695 – 702.
• Speidel 2019: M. A. Speidel, “Hellenistic Kingdom of Cappadocia”, O.Tekin (Ed.), Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu, İstanbul, 118 – 131.
• Sterrett 1888: J.R.S. Sterrett, An Epigraphical Journey in Asia Minor, c.2, Boston. Thonemann 2013: P. Thonemann, “Phrygia: An Anarchist History, 950 BC – AD 100”, Roman Phrygia, Cambridge, 1- 40.
• Uysal ve Çifçi 2021: B. Uysal, A.Çifçi, “2015 – 2020 Excavations at Elbistan Karahöyük and Hamzatepe: A Hittite Settlement and its Cemetery in the Elbistan Plain”, S.R. Steadman, G. MacMahom, The Archaeology of Anatolia, vol.IV, Cambridge, 96 – 108.
• Von der Osten 1929: H.G. Von der Osten, Explorations in Central Anatolia Season of 1926, Chicago. Watson 1999: A. Watson, Aurelian and the Third Century Crisis, London.
• Wheatley ve Dunn 2020: P. Wheatley, C. Dunn, Demetrius the Besieger, Oxford. Yıldızturan 2020: D. Yıldızturan, “Hellenistik Dönem’den Geç Antik Çağ’a Kadar Kataonia Bölgesi”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 52, 216 – 229.
• Yiğit 1997: T. Yiğit, “Eski Anadolu Kentlerinden Luhuzatia/Lawazantiya’nın Tarihi ve Lokalizasyonu Üzerine”, Belleten 61/230, 1 – 14.