Vanderbilt Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Öğretmen Değerlendirme Ölçeği (V-DEHB-ÖDÖ) Türkçe Uyarlama Çalışması

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 2, 534 - 558, 29.12.2018

Avşar Ardıç , Tuba Küçük Doğaroğlu

https://doi.org/10.12984/egeefd.446543

Cited By: 1

Öz

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
Bozukluğu (DEHB) çocukluk döneminde sıklıkla karşılaşılan gelişimsel
bozukluklardan biridir (APA, 2013). Bu araştırmanın amacı, Vanderbilt Dikkat
Eksikliği ve Hiperkativite Bozukluğu Öğretmen Değerlendirme Ölçeği’nin (V-DEHB-ÖDÖ)
Türkçe’ye uyarlanmasıdır. Bu amaç doğrultusunda İzmir ilinde Milli Eğitim
Bakanlığına bağlı okullarda DEHB tanısı almış 101 öğrencinin öğretmeninden veri
toplanmıştır. Toplanan veriler ile V-DEHB-ÖDÖ’nin geçerlik ve güvenirlik
analizleri yapılmıştır. V-DEHB-ÖDÖ’nin açımlayıcı faktör analizi sonuçları
incelendiğinde ölçeğin orijinal faktör yapısını koruduğu görülmüştür.
V-DEHB-ÖDÖ’nin ölçüt bağımlı geçerlik analizi Conners Öğretmen Dereceleme
Ölçeği-Yenilenmiş Kısa Formu (CÖDÖ-YK) ile toplam puan üzerinden
gerçekleştirilmiştir ve V-DEHB-ÖDÖ’nin ölçüt bağımlı geçerliğe sahip olduğu
görülmüştür. Güvenirlik analizi sonuçları incelendiğinde ise V-DEHB-ÖDÖ’nün iç
tutarlılık açısından güvenilir olduğu bulunmuştur. Analiz sonuçları
değerlendirildiğinde, V-DEHB-ÖDÖ’nün DEHB’yi değerlendirmek amacıyla geliştirilmiş
olan Dikkatsizlik, Hiperaktivite/Dürtüsellik ve Karşıt Olma/Davranım Bozukluğu
alt ölçeklerinin psikometrik özelliklerinin DEHB’yi taramak amacıyla
öğretmenler tarafından kullanılabilir olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

DEHB, hiperaktivite, dikkatsizlik, dürtüsellik, karşıt olma, davranım bozukluğu, tarama

Kaynakça

• Aksu, E. ve Turan, F. (2005). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanı Ölçeği - Okul Derecelendirme Ölçeği Türkçe uyarlaması. Fizyoterapi Rehabilitasyon Dergisi, 16(1), 31-40.
• American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th ed. Washington, DC: APA.
• Ames, C. S. ve White, S. J. (2011). Brief report: Are ADHD traits dissociable from the autistic profile? Links between cognition and behaviour. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41, 357-363.
• Barkley, R. (1998). Attention deficit hyperactivity disorder: A Handbook for diagnosis and treatment. New York, Guildford Press.
• Barkley, R. (2003). Attention deficit / hyperactivity disorder. In Mash E. J., Barkley R. (Eds.), Child Psychopathology (2nd ed.). New York: Guilford.
• Biederman, J. (2005). Attention-deficit/hyperactiviy disorder: A Selective overview. Biological Psychiatry, 57(11), 1215-1220.
• Biederman, J. ve Faraone, S. V. (2005). Attention deficit and hyperactivity disorder. American Journal of Psychiatry, 201, 168 - 195.
• Bollen, K. A. (1989). Structural equations with latent variables. New York: Wiley.
• Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2013). LISREL 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• de Bruin E. I., Ferdinand, R. F., Meester, S., de Nijs, P. F. ve Verheij, F. (2007). High rates of psychiatric co-morbidity in PDD-NOS. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, 877-886.
• Faraone S. V., Sergeant, J., Gillberg, C. ve Biederman, J. (2003). The worldwide prevalence of ADHD: is it an American condition? World Psychiatry, 2, 104–13.
• Goldstein, S. ( 2002). Contunity of ADHD in Adulthood: Hypothesis and theory meet realty. In Goldstein, S., Ellison, A.T. (Ed.), Clinican’s to adult ADHD assesment and intervention. California, Academic Press.
• Greenhill, L. L., Pliszka, S., Dulcan, M. K., Bernet, W., Arnold, V., Beitchman, J., Benson, R. S., Bukstein, O., Kinlan, J., McClellan, J., Rue, D., Shaw, J.A. ve Stock, S. (2002). Practice parameter for the use of stimulant medications in the treatment of children, adolescents, and adults. American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41(2), 26 – 49.
• Gülbahar, Y., ve Büyüköztürk, Ş. (2008). Değerlendirme Tercihleri Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 148-161.
• Herreeias, C. T. (2001). The child with ADHD: Using the AAP clinical practice guideline. American Family Phsician, 63, 300 – 316.
• Hopkins, W. G. (2002). A scale of magnitude fort he effects statistics. http://sportsci.org/resource/stats/effectmag.html 20.08.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Joshua, M., Vaughn, A. J., Brinkman, W. B., Froehlich, T. ve Jeffery, N. (2010). Clinical Utility of the Vanderbilt ADHD Rating Scale for Ruling Out Comorbid Learning Disorder. Pediatrics, 126(5), 1033-1038.
• Kaner, S., Bayraklı, H., Diken, İ. H. ve Çelik, S. (2012). Türkiye’de özel eğitim alanında geliştirilen ve uyarlanan ölçme araçları. Ankara: Maya Akademi.
• Kaner, S., Büyüköztürk, Ş. ve İşeri, E. (2013). Conners Öğretmen Dereceleme Ölçeği Yenilenmiş Kısa: Türkiye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(167), 80-97.
• Kline, P. (2000). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.
• Koparan, C., Ardıç, A., Hünler, S. O. ve Akköse, M. C. (2016). Otizm spektrum bozukluğu ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu arasındaki ilişkinin regresyon analizi ile incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 547-561.
• Laurel, K. L., Weckerly, J., Plemmons, D., Landsverk, J. ve Eastman, S. (1 July , 2004). Implementing the American Academy of Pediatrics attention-deficit/hyperactivity disorder diagnostic guidelines in primary care settings. Pediatrics, 114(1), 129 -140.
• Lindgren, S. ve Koeppl, G. G. (1987). Assessing child behavior problems in a medical setting: Development of the pediatric behavior scale. In Prinz R.J., (Ed.) Advances in behavioral assessment of children and families. Greenwich, CT: JAI Press.
• McCraeken, A. (2000). Attention deficit disorder. In Sadock B., Sadock V. A., (Ed.), Comprehensive textbook of psychiatry. (7th. Edition). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
• Melekoğlu, M., ve Sak, U. (2017). Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Ankara: Pegem Akademi.
• Mugnainia, D., Masib, G., Brovedanib, P., Chelazzic, C., Matasc, M., Romagnolic, C. ve Zuddasd, A. (September, 2006). Teacher reports of ADHD symptoms in Italian children at the end of first grade. European Psychiatry, 21(6), 419 – 426.
• Öğülmüş, K. (2017). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. M. Melekoğlu ve U. Sak (ed.), Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Ankara: Pegem Akademi.
• Öktem, F. (2010). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite güçlüğü olan çocukların eğitimi. G. Akçamete (ed.), Genel Eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim (3.Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Öktem, F. (1993) Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. Türk Psikiyatri Dergisi, 4, 113-120.
• Özgüven, İ. E. (2000). Psikolojik testler (4. Baskı). Ankara; PDREM Yayınları.
• Pelham, J., Gregory, A. ve Massetti, G. M. (8 January, 2005) Evidence-based assessment of attention deficit hyperactivity disorder in children and adolescents. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 34(3), 449 -476.
• Polanczyk, G. ve Jensen, P. (2008). Epidemiologic considerations in attention deficit hyperactivity disorder: A review and update. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America ,17(2), 245-260.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Test of significance and descprictive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Shekim, W. O., Asarnow R. F. ve Hess E. (1990) A clinical and demographic profile of a sample of adults with attention deficit hyperactivity disorder residual state. Comparemant Psychiatry, 31, 416-442.
• Spencer, T. J., Biederman, J. ve Mick, E. (2007). Attention-deficit/hyperactivity disorder: Diagnosis, lifespan, comorbidities and neurobiology. Journal of Pediatric Psychology, 32, 631-42.
• Şener Ş., Dereboy Ç. ve Dereboy F. (1995). Conners Öğretmen Derecelendirme Ölçeği Türkçe uyarlaması-I. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 2, 131-141.
• Şenol, S. ve İşeri, E. (2004). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Güncel Psikoloji ve Psikiyatri Dergisi, 4, 37-38.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks Eğitim Yayınları.
• Tahiroğlu, A. ve Avcı, A. (2005). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tekin, H. (2004). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (16. Baskı). Ankara: Yargı Yayınları.
• Thaler, N. S., Allen, D.N. ve McMurray, J.C. (2010). Sensitivity of the test of memory and learning to attention and memory deficits in children with ADHD. Clinical Neuropsychology, 24, 246-264.
• Toros, F. ve Tataroğlu, C. (2002). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu: Sosyodemografik özellikler, depresyon ve anksiyete düzeyleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9(1), 23 – 32.
• Turgay, A. (1995). Çocuk ve ergenlerde davranım bozuklukları için DSM-IV’e dayalı tarama ve değerlendirme ölçeği (Yayınlanmamış Ölçek). Toronto: Integrative Therapy Instıtute.
• Wender P. H. (2000). Attention deficit hyperactivity disorder in adults. New York: Oxford University Press.
• Wolraich, M. L., Freurer, I. D., Hannah, J. N., Baumgaertel, A., ve Pinnock, T. Y. (1998). Obtaining systematic teacher reports of disruptive behaviour disorders utilizing DSM – IV. Journal of Abnormal Child Psychology, 26(2), 141 – 152.
• Wolraich, M. L., Bard, E. D., Neas, B., Doffing, M. ve Beck, L. (2013). The psychometric properties of the Vanderbilt Attention Deficit Hyperactivity Disorder Diagnostic Teacher Rating Scale in a community population. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics, 34(2), 83–93.