Diyabetli Bireylerin Sağlık Algısı ile Akılcı İlaç Kullanımları Arasındaki İlişki

Yıl 2025, Cilt: 41 Sayı: 2, 215 - 226, 22.08.2025

Şeyda Kazanç , Şerife Karagözoğlu

https://doi.org/10.53490/egehemsire.1320436

Öz

Amaç: Diyabetis mellitüs tanısı ile takip edilen hastaların sağlık algısı ve akılcı ilaç kullanımı düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir.
Yöntem: Kesitsel tipteki araştırma 30 Kasım 2021- 1 Şubat 2022 tarihleri arasında Orta Karadeniz Bölgesinde yer alan bir ilin eğitim ve araştırma hastanesinin Dahiliye ve Gastroentroloji Kliniğinde 219 hasta ile yapılmıştır. Veriler hasta onamı alındıktan sonra “Birey Tanıtım Formu”, “Sağlık Algısı Ölçeği” ve “Akılcı İlaç Kullanım Ölçeği” ile toplanmıştır.
Bulgular: Araştırma kapsamında alınan hastaların %50.7’si 61-74 yaş aralığında, %54.3’ünün kadın, %89.5’i evli, %68.9’u ilaçlarını düzenli kullanıyor, %84’ü reçetesiz ilaç kullanmıyor ve %56.2’ si kendini sağlıklı hissettiği belirlenmiştir. Sağlık Algısı Ölçeği toplam puan ortalaması 54.9±7.9 olup en yüksek kontrol merkezi alt boyutundan 14.5±2.7 en düşük ise öz farkındalık alt boyutundan 11±2 ortalama puan aldıkları saptanmıştır. Katılımcıların Akılcı İlaç Kullanım Ölçeği puan ortalamasının 32.7±3.4 olduğu belirlenmiştir.
Sonuç: Hastaların yeterli akılcı ilaç kullanım bilgisine sahip olmadığı, akılcı ilaç kullanım düzeylerinin demografik verilerden etkilenmediği, sağlık algısı puan ortalamalarının orta düzeyde olduğu, yaş, cinsiyet, medeni durum, çocuk sayısı, çalışma ve ekonomik durum, diyabet tanı süresi, ilaçları düzenli kullanma ve doktor kontrollerine düzenli gitme ile ilişkili olduğu saptanmıştır. Sağlık algısı ve akılcı ilaç kullanımı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Sözcükler: Diyabet, Akılcı ilaç kullanımı, Sağlık Algısı

Anahtar Kelimeler

Diyabet , Akılcı ilaç kullanımı , Sağlık Algısı

The Relationship Between Health Perception and Rational Drug Use of Individuals With Diabetes

Öz

Objective: To determine the relationship between health perception and rational drug use levels of patients followed up with the diagnosis of diabetes mellitus.
Method: The cross-sectional study was conducted with 219 patients between 30 November 2021 and 1 February 2022 in the Internal Medicine and Gastroenterology Clinic of a training and research hospital in the Central Black Sea Region. The data were collected with the “Individual Identification Form”, “Health Perception Scale” and “Rational Drug Use Scale” after obtaining patient consent.
Results: 50.7% of the patients included in the study were between the ages of 61-74, 54.3% were women, 89.5% were married, 68.9% were using their medications regularly, 84% were not using over-the-counter drugs, and 56.2% were healthy. felt was determined. The mean score of the Health Perception Scale was 54.9±7.9, and the highest score was 14.5±2.7 from the control center sub-dimension, and the lowest was 11±2 from the self-awareness sub-dimension. It was determined that the participants' Rational Drug Use Scale mean score was 32.7±3.4.
Conclusion: The patients did not have sufficient knowledge of rational drug use, their level of rational drug use was not affected by demographic data, their health perception average score was moderate, age, gender, marital status, number of children, employment and economic status, duration of diabetes diagnosis, regular use of drugs and It was found that it was associated with regular visits to doctor's controls. It was concluded that there is no statistically significant relationship between health perception and rational drug use.
Key Words: Diabetes, Rational drug use, Health Perception

Anahtar Kelimeler

Diabetes , Rational drug use , Health Perception

Kaynakça

• Abbasi, M. Y., Ali, M. A., & Alshammari, M. 2014. A Prospective study on prescribing patterns of anti-diabetic drugs. World Journal of Pharmavy and Pharmaceutical Sciences, 3(August), 45–57. www.wjpps.com
• Arikan, I., & Özyigit, F. 2019. Evaluation of rational drug use knowledge level in patients with musculoskeletal disorders. Journal of Back and Musculoskeletal Rehabilitation., 3(1), 119–124. doi: 10.3233/BMR-181252
• Assor, E., Marcon, M. A., Hamilton, N., Fry, M., Cooper, T., & Mahmud, F. H. 2015. Design of a dietary intervention to assess the impact of a gluten-free diet in a population with type 1 diabetes and celiac disease. BMC Gastroenterology, 15(1), 1–10. https://doi.org/10.1186/s12876-015-0413-0
• Atlas, I. I. D. 2021. IDF International Diabetes Atlas. In Internatinal Diabetes Federation: Vol. 1Oth Ed. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2013.10.013
• Ayık, D. B., & Büyükbayram, Z. 2021. The Effect of rational drug use on health perception and drug compliance in chronic diseases. International Journal of Caring Sciences, 14(1), 497–506. https://www.internationaljournalofcaringsciences.org/docs/52_bicak_original_14_1.pdf
• Carreras, M., Puig, G., Sánchez-Pérez, I., Inoriza, J. M., Coderch, J., & Gispert, R. 2020. Morbilidad y estado de salud autopercibido, dos aproximaciones diferentes al estado de salud. Gaceta Sanitaria, 34(6), 601–607. https://doi.org/10.1016/J.GACETA.2019.04.005
• Cengiz, Z., & Özkan, M. 2022. Applying the health belief model to the rational use of drugs for hemodialysis patients: A randomized controlled trial. Patient Education and Counseling, 103(3), 679–685. doi: 10.1016/j.pec.2021.06.024
• Çifçi, S., Değer, V. B., & Ulutaşdemir, N. 2021. Evaluation of attitudes and knowledge levels of university employess towards rational drug use and health perception. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi Araştırma Makalesi GUJHS, 10(4), 943–954. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.944850
• Demirtaş, Z., Dağtekin, G., Sağlam, R., Ayakie, M., Önsüz, M. F., Işıklı, B., Kılıç, Fatma, S., & Metintaş, S. 2018. Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği Geçerlilik ve Güvenilirliği. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 3(3), 37–46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/estudamhsd/issue/40372/482730
• Diamond, J. J., Becker, J. A., Arenson, C. A., Chambers, C. V., & Rosenthal, M. P. 2007. Development of a scale to measure adults’ perceptions of health: Preliminary findings. Journal of Community Psychology, 35(5), 557–561. https://doi.org/10.1002/jcop.20164
• Doğanay, S., & Uçku, Ş. R. 2012. Can poor selfrated health predict coronary heart disease (chd) and mortality in the elderly people? Turkısh Journal Of Gerıatrıcs-Turk Gerıatrı Dergisi, 15(4), 343–354. https://doi.org/10.2/JQUERY.MIN.JS
• Ercan, T., & Biçer, F. D. 2019. The Evaluatıon of the factors affectıng the knowledge levels and behavıors of consumers for ratıonal drug use: example of Sıvas. Business & Management Studies: An International Journal, 7(2), 998–1021. https://doi.org/10.15295/BMIJ.V7I2.1133
• Ergün, Y., & Aykan, A. D. 2018. Akılcı ilaç kullanımı: komplikasyon/malpraktis ayrımında ince bir çizgi rational use of drugs: Adherence with Medication. KSÜ Tıp Fak Der, 13(3), 97–103. https://doi.org/10.17517/ksutfd.424457
• Guan, W.-J., Yuan, J.-J., Li, H.-M., Huang, Y., Chen, C.-L., Gao, Y.-H., Chen, R.-C., & Zhong, N.-S. 2019. Health perception and behaviors in adults with bronchiectasis. Respir Care, 64(4), 462–472. https://doi.org/10.4187/respcare.06394
• Kadıoğlu, H., & Yıldız, A. 2012. Sağlık algısı ölçeğinin Türkçe çevriminin geçerlilik ve güvenilirliği. Türkiye Klinikleri Journal Medical Science, 32, 47–53. doi: 10.5336/medsci.2010-21761
• Karakoç Kumsar, A., Taşkın Yılmaz, F., & Gündoğdu, S. 2019. Tip 2 diyabetli bireylerde algılanan semptom düzeyi ile HbA1c ilişkisi. Cukurova Medical Journal, 44(Suppl 1), 61–68. https://doi.org/10.17826/cumj.551234
• Küçük, E., & Yapar, K. 2016. Tip II diyabetli hastalarda sağlık algısı, sağlıkla ilgili davranışlar ve ilaç tedavisine uyum: Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde bir çalışma. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(4), 285–292. https://doi.org/10.5455/pmb.1-1446795532
• Kwak, S., Lee, Y., Baek, S., & Shin, J. 2022. Effects of Subjective Health Perception on health behavior and cardiovascular disease risk factors in patients with prediabetes and diabetes. Int. J. Environ. Res. Public Health, 19, 7900. https://doi.org/10.3390/ijerph19137900
• Lee, Y. M., Yu, H. Y., You, M. A., & Son, Y. J. 2017. Impact of health literacy on medication adherence in older people with chronic diseases. Collegian (Royal College of Nursing, Australia), 24(1), 11–18. https://doi.org/10.1016/J.COLEGN.2015.08.003
• Li, E., Silverio, A., Cunningham, A., LaNoue, M. D., & Mills, G. 2021. Association of prediabetes status awareness with behaviors and perception of health. JABFM, 34(1), 224–230. https://doi.org/10.3122/jabfm.2021.01.200146
• Long, J., Yang, Z., Wang, L., Han, Y., Peng, C., Yan, C., & Yan, D. 2020. Metabolite biomarkers of type 2 diabetes mellitus and pre-diabetes: a systematic review and meta-analysis. BMC Endocr Disord., 23(20(1)), 174. https://doi.org/10.1186/s12902-020-00653-x
• Macit, M., Karaman, M., Parlak, M., Bireylerin, ", İlaç, A., Bilgi, K., & İncelenmesi, D. 2019. Bireylerin akılcı ilaç kullanım bilgi düzeylerinin incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 372–387. https://doi.org/10.17336/igusbd.435164
• Mollaoğlu, M., Başer, E., & Candan, F. 2021. Examination of the relationship between health literacy and health perceptions in hemodialysis patients. Journal of Renal Endocrinology, 7(1), e11–e11. https://doi.org/10.34172/jre.2021.11
• Özdelikara, A., Alkan, S. A., & Mumcu, N. 2018. Determination of health perception, health anxiety and effecting factors among nursing students. Medical Journal of Bakirkoy, 14(3), 275–282. https://doi.org/10.5350/BTDMJB.20170310015347
• Pirinçci, E., & Bozan, T. 2016. Bir Üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin akılcı ilaç kullanım durumları . Firat Medical Journal, 21(3), 129–136.
• Ponnachan, R., Babu, B., Yesodhar, S., & Utangi, S. 2021. Drug Utilization evaluation of anti-diabetics in type 2 diabetes mellitus patients with or without comorbidities in a tertiary care teaching hospital. Journal of Young Pharmacists, 13(3), 267–269. https://doi.org/10.5530/jyp.2021.13.54
• Rajan, N. M. R., & Imran, S. 2021. Effectiveness of reminiscence therapy on selfhealth perception and self-esteem among elderly residing at selected old age homes . Journal of Pharmaceutical Research International, 33(46A), 348–355. https://doi.org/10.9734/JPRI/2021/v33i46A32875
• Rajpura, J. R., & Nayak, R. 2014. Role of illness perceptions and medication beliefs on medication compliance of elderly hypertensive cohorts. Journal of Pharmacy Practice, 27(1), 19–24. https://doi.org/10.1177/0897190013493806
• Religioni, U., & Pakulska, T. 2020. Rational drug use in hospital settings-areas that can be changed. Journal Of Medical Economıcs, 23(10), 1205–1208. https://doi.org/10.1080/13696998.2020.1801455
• Satman, I., Beyhan, Ö., Tutuncu, Y., Kalaca, S., Gedik, S., Dinccag, N., Karsidag, K., Genc, S., Telci, A., Canbaz, B., Turker, F., Temel, Y., Cakir, B., & Tuomilehto, J. 2013. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol, 28, 169–180. https://doi.org/10.1007/s10654-013-9771-5
• Şensoy, N., Özdinç, Ş., Yılmaz, O., Çetin, M., Tola, D., Oğantekin, P., Erden, B., & Kurt, G. 2020. Üniversite hastanesi̇ne başvuran hastalarin tamamlayici vealternati̇ftedavi̇ kullaniminayöneli̇k tutum ve davranişlari. Kocatepe Tıp Dergisi, Cilt 21 Sa(3), 258–263. https://doi.org/10.18229/kocatepetip.676401
• Sueldo, M. Del, Claros, M. N., María, A., Zilberman, J. M., Marchegiani, R., & Fernández-Pérez, C. 2018. Health perception in menopausal women. International Journal of Women’s Health, 10, 655–661. https://doi.org/10.2147/IJWH.S173891
• Surucu, H. A., Kizilci, S., & Ugur, O. 2013. Use of complementary and alternative medicine among patients with diabetes ın turkey: systematic review. International Journal of Basic and Clinical Studies (IJBCS), 2(2), 16–30. Erişim Linki: https://scholar.google.com/scholar_lookup?title=Use+of+complementary+and+alternative+medicine+among+patients+with+diabetes+in+Turkey%3a+systematic+review&publication_year=2013&author=H+Surucu&author=S+K%c4%b1z%c4%b1lc%c4%b1&author=%c3%96+U%c4%9fur
• Tarhan, G., Uslu, A. li U., Kavaklı, Ö., Karagulle, M., & Ozgules, B. 2020. Rational drug use in elderly patients. Osmangazi Journal of Medicine, 42(2), 130–139. https://doi.org/10.20515/otd
• TEMD. 2020. Diyabet (Şeker Hastalığı). Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Erişim Linki: https://temd.org.tr/hastaliklar/diyabet-seker-hastaligi Erişim Tarihi: 02.07.2024
• Wang, S., Parsons, M., Stone-Mclean, J., Rogers, P., Boyd, S., Hoover, K., Meruvia-Pastor, O., Gong, M., & Smith, A. 2017. Augmented reality as a telemedicine platform for remote procedural training. Sensors, 17(10), 2294. https://doi.org/10.3390/s17102294