KADIN SAĞLIĞI HEMŞİRELİĞİ ALANINDA YAPILAN ARAŞTIRMALARDA KURAM/MODEL KULLANIMI

Yıl 2018, Cilt: 34 Sayı: 1, 91 - 108, 26.04.2018

Şeyma İnciser Paşalak Kafiye Eroğlu Aygül Akyüz

Öz

Özet:

Amaç: Bu
çalışmada kuram ve modele dayalı Dünya’da ve Türkiye’de kadın sağlığı
hemşireliği alanında yapılmış araştırmaların nitelik ve nicelik bakımından
incelenmesi amaçlanmıştır. Böylece, araştırmalarda kuram ve model kullanımının
artacağı ve hemşirelik bilimine katkı sağlanacağı düşünülmektedir.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı
tipteki çalışmada, hemşireler tarafından kuram/model kullanılarak yapılmış
çalışmalarına ulaşmak için Yüksek Öğrenim Kurumu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi veri
tabanı ve EBSCOhost, Pubmed veri tabanları taranmıştır. Tarama yapılırken yıl
sınırlamasına gidilmemiştir. Anahtar kelime olarak, Türkçe; “hemşirelik, model,
kuram, teori, kadın sağlığı”, İngilizce; “theory, model, nursing, women’s
health” kelimeleri kullanılmıştır. İncelenen çalışmalar ele alınan konu/sorun,
hedef popülasyon, kullanılan kuram/model ve kuram/modelin araştırmada kullanım
yeri bakımından değerlendirilmiştir. Yapılan inceleme sonucunda dünyada kuram
ve modellerin kullanıldığı 25 araştırma makalesi, Türkiye’de ise 15’i
lisansüstü tez çalışması olmak üzere 22, toplam 47 çalışmaya ulaşılmıştır.

Bulgular ve Sonuç: Çalışmalarda
en çok kullanılan kuramın Orem’in Öz Bakım kuramı olduğu (n=19) dikkati
çekmektedir. Dünyada Rogers/ Üniter İnsan Kuramı (n=4) ve Roy Adaptasyon
Modelinin (n=3) Orem/ Öz Bakım Kuramından sonra en sık kullanıldığı, Türkiye’de
ise ikinci sırada Roy Adaptasyon Modeli’nin yer aldığı görülmüştür. Ülkemizde
Kadın Sağlığı Hemşireliği alanında yapılan ve Henderson/ Temel Yaşam
Gereksinimleri, Peplau/ Kişilerarası İlişkiler, Rogers/ Üniter İnsan Kuramı ve
Leininger/ Transkültürel Hemşirelik kuram/modelleri kullanılarak yapılmış
herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Çalışmada dünyada ve ülkemizde kadın sağlığı hemşireliği alanında
kuram/model kullanılarak yapılan çalışmaların sayılarının benzer biçimde az
olduğu belirlenmiştir. Öte yandan tüm diğer disiplinlerde olduğu gibi
hemşirelikte de mesleğe özgü bilgi birikiminin arttırılmasında kuram/modele
dayandırılmış araştırmalarının yürütülmesinin önemi vurgulanmaktadır.

Abstract:

Objective: In this study, it is aimed
to investigate women's health nursing researches based on the use of theory and
model in Turkey and the World. Thus, it is thought that the use of theories and
models in research will increase and contribute to nursing science.

Methods: In the descriptive study,
National Institute of Higher Education (YÖK) National Thesis Center database
and EBSCOhost, Pubmed databases were searched to reach the theory and model
based studies carried out by the nurses. The year was not limited when the
survey was conducted and the keywords “nurse, model, theory, theory, women's
health" were used. The researches were evaluated in terms of subject,
scope, target population and way of model / theory usage in research. As a
result of the review, 47 research articles were evaluated where 25 research
articles were out of Turkey and 22 (15 of them were postgraduate thesis
studies) from Turkey.

Results: Orem's self-care theory is
the most used theory in studies (n = 19). In the world, Rogers/ Unitary Human
Beings Theory (n=4) and Roy Adaptation Model (n=3) were the most frequently
used theories after the Orem / Self Care Theory and the second frequent theory
in Turkey is the Roy Adaptation Model. No studies have been conducted in the
field of Women’s Health Nursing in our country using Henderson/Needs Theory,
Peplau/Interpersonal Theory, Rogers/Unitary Human BeingsTheory and
Leininger/Transcultural Nursing Theory.

Conclusion: It has been determined that
the number of researches using the theory/model in the field of women's health
nursing in the world and in our country is similar. On the other hand, likewise
in all other disciplines, it is emphasized that the research based on
theories/models are important in increasing the profession specific knowledge
in nursing.

Anahtar kelimeler:   hemşirelik, model, kuram, teori, kadın sağlığı, 

Keywords: theory, model, nursing, women’s health

 *        
Bu çalışma I. Uluslararası Sağlık
Bilimleri Kongresi’nde, -Adnan Menderes Üniversitesi /Aydın, Temmuz 2017- sözel
bildiri olarak sunulmuştur.

Destekleyen kurumlar: Yok.

Kaynakça:

Alligood
MR, Tomey AM. Nursing Theory: Utilization & Application. 3th Ed. Philadelphia:
Mosby Inc.:2006,  3-17.

Billings  DM, Kowalski K. Bridging The Theory-Practice
Gap With Evidence-Based Practice. Journal of Continuing Education in Nursing
2006; 37(6): 248-248.

Cody WK.
Philosophical and Theoretical Perspectives for Advanced Nursing. 4th Ed.
Boston: Jones and Bartlett Publishers: 2006 43-4.

Ekim A,
Manav M, Ocakçı A. Ülkemizde Teori Temelli Hemşirelik Araştırmaları: Bir Gözden
Geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemsirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi
2012; 5 (4): 157-161.

Fawcett
J. Conceptual Models And Nursing Practice: The Reciprocal Relationship. Journal
of Advanced Nursing. 1992; 17: 224–228.

Fawcett
J. Criteria For Evaluation Of Theory.Nursing Science Quarterly. 2005; 18(2):
131- 135. doi:10.1177/0894318405274823

Fawcett
J. Thoughts About Conceptual Models And Measurement Validity. Nursing Science
Quarterly. 2013; 26(2): 189-191. doi:10.1177/0894318413477143

Gigliotti
E. The Value of  Nursing  Models in Practice. Dokuz Eylül Üniversitesi
Hemsirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2008; 1(1): 42-50.

Gortner
S. Knowledge Development İn Nursing: Our Historical Roots and Future
Opportunities. Nurs Outlook. 2000; 48:60-7.

Jeffs L, Sidani S, Rose D &
et al. Using Theory And Evidence to Drive Measurement of Patient, Nurse And
Organizational Outcomes of Professional Nursing Practice. Int J Nurs Pract. 2013; 19(2):141-8.
doi: 10.1111/ijn.12048.

Korkmaz
F, Görgülü S. Hemşirelerin Meslek Ölçütleri Bağlamında Hemşirelik Mesleğine
İlişkin Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik
Bölümü Dergisi 2010;17(1):1-17.

McCrae  N. Whither Nursing Models? The Value of
Nursing Theory in The Context of Evidence-Based Practice And Multidisciplinary
Health Care. Journal of Advanced Nursing 2012; 68(1): 222–229. doi:
10.1111/j.1365-2648.2011.05821.

McCurry
M, Hunter Revell M. Knowledge for The Good ff The Individual And Society:
Linking Philosophy, Disciplinary Goals, Theory, And Practice. Nursing
Philosophy. 2009; 11:  42–52.

McKenna
HP. Theory And Research: A Linkage To Benefit Practice. International Journal
of NursingStudies. 1997; 34(6):431-437.

McKenna
H. (2005) Theory and Research: The Releationship. Nursing Theories and Models.
New York: Taylor & Francis Group; 2005,  190-221.

İnan
Şengün F, Üstün B, Bademli K.  Türkiye’de
Kuram/Modele Dayalı Hemşirelik Araştırmalarının İncelemesi.Anadolu Hemşirelik
ve Sağlık Bilimleri Dergisi/Journal Of Anatolia Nursing And Health Sciences
2013; 16(2):132-139.

Spear  HJ. Nursing Theory And Knowledge Development:
A Descriptive Review of Doctoral Dissertations, 2000-2004. Advances in Nursing
Science. 2007; 30(1): 1-14.

Warelow
P. Changing Philosophies: A Paradigmatic Nursing Shift from Nightingale. Australian
Journal of Advanced Nursing.2014; 31(1): 36-45

Taylan S, Alan S, Kadıoğlu S. Hemşirelik
Rolleri ve Özerklik. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi HEMAR-G. 2012;
2: 66-74.

Anahtar Kelimeler

hemşirelik, model, kuram, teori, kadın sağlığı

Kaynakça

• Alligood MR, Tomey AM. Nursing Theory: Utilization & Application. 3th Ed. Philadelphia: Mosby Inc.:2006, 3-17.
• Billings DM, Kowalski K. Bridging The Theory-Practice Gap With Evidence-Based Practice. Journal of Continuing Education in Nursing 2006; 37(6): 248-248.
• Cody WK. Philosophical and Theoretical Perspectives for Advanced Nursing. 4th Ed. Boston: Jones and Bartlett Publishers: 2006 43-4.
• Ekim A, Manav M, Ocakçı A. Ülkemizde Teori Temelli Hemşirelik Araştırmaları: Bir Gözden Geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemsirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 2012; 5 (4): 157-161.
• Fawcett J. Conceptual Models And Nursing Practice: The Reciprocal Relationship. Journal of Advanced Nursing. 1992; 17: 224–228.
• Fawcett J. Criteria For Evaluation Of Theory.Nursing Science Quarterly. 2005; 18(2): 131- 135. doi:10.1177/0894318405274823
• Fawcett J. Thoughts About Conceptual Models And Measurement Validity. Nursing Science Quarterly. 2013; 26(2): 189-191. doi:10.1177/0894318413477143
• Gigliotti E. The Value of Nursing Models in Practice. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemsirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2008; 1(1): 42-50.
• Gortner S. Knowledge Development İn Nursing: Our Historical Roots and Future Opportunities. Nurs Outlook. 2000; 48:60-7.
• Jeffs L, Sidani S, Rose D & et al. Using Theory And Evidence to Drive Measurement of Patient, Nurse And Organizational Outcomes of Professional Nursing Practice. Int J Nurs Pract. 2013; 19(2):141-8. doi: 10.1111/ijn.12048.
• Korkmaz F, Görgülü S. Hemşirelerin Meslek Ölçütleri Bağlamında Hemşirelik Mesleğine İlişkin Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Dergisi 2010;17(1):1-17.
• McCrae N. Whither Nursing Models? The Value of Nursing Theory in The Context of Evidence-Based Practice And Multidisciplinary Health Care. Journal of Advanced Nursing 2012; 68(1): 222–229. doi: 10.1111/j.1365-2648.2011.05821.
• McCurry M, Hunter Revell M. Knowledge for The Good ff The Individual And Society: Linking Philosophy, Disciplinary Goals, Theory, And Practice. Nursing Philosophy. 2009; 11: 42–52.
• McKenna HP. Theory And Research: A Linkage To Benefit Practice. International Journal of NursingStudies. 1997; 34(6):431-437.
• McKenna H. (2005) Theory and Research: The Releationship. Nursing Theories and Models. New York: Taylor & Francis Group; 2005, 190-221.
• İnan Şengün F, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de Kuram/Modele Dayalı Hemşirelik Araştırmalarının İncelemesi.Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi/Journal Of Anatolia Nursing And Health Sciences 2013; 16(2):132-139.
• Spear HJ. Nursing Theory And Knowledge Development: A Descriptive Review of Doctoral Dissertations, 2000-2004. Advances in Nursing Science. 2007; 30(1): 1-14.
• Warelow P. Changing Philosophies: A Paradigmatic Nursing Shift from Nightingale. Australian Journal of Advanced Nursing.2014; 31(1): 36-45
• Taylan S, Alan S, Kadıoğlu S. Hemşirelik Rolleri ve Özerklik. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi HEMAR-G. 2012; 2: 66-74.