İDEOLOJİ VE İDEOLOJİK ELEŞTİRİ PARADOKSUNDA SİNEMA

Yıl 2020, Sayı: 6, 70 - 90, 30.04.2020

Ece Karaçay Arın

Öz

Teknolojik gelişmeler paralelinde ortaya çıkan sinema, zamanla bir sanat dalı olarak kabul edilmekle birlikte hem bir eğlence hem de bir propaganda aracı olarak kullanılagelmiştir. Egemen güçler toplumsal yapıdaki hâkimiyetlerini korumak amacıyla çeşitli ideolojik araçlara başvurmaktadır. Bu bağlamda bir eğlence aracı olarak ortaya çıkan sinema; toplumsal, ekonomik, siyasal ve ideolojik yönlerden incelenmesi gereken bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Sinema hâkim değerleri sanatsal bir gerçeklik içerisinde topluma sunmaktadır. İdeolojik bir araç olarak kullanılan sinema aynı zamanda bireysel ve toplumsal mücadelelere sahne olmaktadır. Bu bağlamda, muhalif filmlerin yanı sıra, ana akım sinema içerisinde yer almakla birlikte, toplumun egemen değerlerini kimi zaman doğrudan kimi zaman fantastik unsurlar aracılığıyla dolaylı olarak eleştiren filmler yer almaktadır. Çalışmada, sinemanın ana akım sinema içerisinde ideolojik bir mücadele aracı olarak kullanılabileceği Yaşıyorlar filmi bağlamında nitel araştırma yöntemi ve ideolojik eleştiri yaklaşımıyla incelenmiştir. Çalışma sonucunda sinemanın gerçekliği yeniden üreterek egemen ideolojilere hizmet eden bir araç olmasının yanı sıra, egemen sınıfların çıkarlarına hizmet eden ideolojilerin sorgulandığı bir araç olduğu saptanmıştır. İçerisinde muhalif değerler barındıran Yaşıyorlar filminde fantastik unsurlar aracılığıyla egemen ideolojilerin sorgulanarak kapitalist sistem eleştirisi yapıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sinema, İdeoloji

Kaynakça

• Abisel, N. (1995). Popüler Sinema ve Türler. İstanbul: Alan.
• Adorno, T. (2011). Kültür Endüstrisi- Kültür Yönetimi. Elçin Gen, Mustafa Tüzel, Nihat Ülner (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Althuser, L. (2003). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. A. Tümertekin (çev.), İstanbul: İthaki.
• Aslan, K. (2004). Haber Nasıl Okunur? Haberde İdeoloji, Söylem. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Comolli, J. L., Narboni, J.(2010) Sinema, İdeoloji, Eleştiri. Sinema: Tarih-Kuram-Eleştiri. Seçil Büker/Y.Gürhan Topcu (Ed.) M. Temiztaş (Çev.) İstanbul: Kırmızı Kedi.
• Çoban, B. (2009). Sinema, Mitoloji, İdeoloji: Sinemaya Eleştirel Bir Bakış. https://www.academia.edu/610115/Sinema_Mitoloji_%C4%B0deoloji (Erişim Tarihi: 20.10.2019)
• Değirmen F. (2016). Türk Sinemasında İdeoloji: Köprüdekiler ve Çoğunluk (Bölüm 1). http://www.cinerituel.com/turk-sinemasinda-ideoloji-koprudekiler-ve-cogunluk-bolum-1/ (Erişim Tarihi: 11.11.2019).
• Erkılıç, H. (1997). Sinema ve İdeoloji 12 Eylül Filmlerinin Toplumsal Çözümlemesi. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi: Eskişehir.
• Erus, Ç. Z. ve H. Gürkan. (2012). Toplumsal Cinsiyet ve Sinemaya Yansıması: Yeniden Çekimler Aracılığıyla Japon ve Amerikan Sinemalarında Kadının Temsiline Bir Bakış. Selçuk İletişim Dergisi. 7.3, 206-217.
• Fairclough, N. (2015). Dil ve İdeoloji. B. Çoban ve Z. Özarslan (Der.). B. Çoban (çev.). Söylem ve İdeoloji Mitoloji-Din-İdeoloji içinde. İstanbul: Su. 121-137.
• Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. Süleyman İrvan (çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Gezmen, B., Gürkan, H. (2016). V for Vandetta Filmi Üzerinden İdeolojik Bir Okuma. Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi Uluslararası Hakemli Dergisi. 24(2). 198-213.
• Gider Işıkman, N. (2009). Amerikan Sinemasının İdeolojik Yapısı Bağlamında Arap Temsili. Marmara İletişim Dergisi. 4 (14) , 175-191 .
• Hall, S. (1997) İdeoloji ve İletişim Kuramı. S. İrvan (Der). Medya Kültür Siyaset içinde. Ankara: Ark. 79-99.
• Kaplan, E. (2012). İdeolojik Göstergeler ve Anlam Aktarımı Bağlamında “Cennetin Krallığı” Filminin Çözümlenmesi. Yüksek Lisans Tezi.Kültür Üniversitesi: İstanbul.
• Kazancı, M. (2002). Althusser, Ideoloji ve İletişimin Dayanılmaz Ağırlığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 57.1, 55-87.
• Kellner, D. (2011). Sinema Savaşları, Bush-Cheney Döneminde Hollywood Sineması ve Siyaset. Gürol Koca (Çev.). İstanbul: Metis.
• Marks, K., Friedrich, E. (1992). Alman İdeolojisi (Fueurbach). Sevim Belli (Çev.). Ankara: Sol.
• Oskay, Ü. (2000). Tek Kişilik Haçlı Seferleri. İstanbul: İnkılap.
• Özden, Z. (2004) Film Eleştirisi, Film Eleştirinde Temel Yaklaşımlar ve Tür Filmi Eleştirisi. İstanbul: İmge.
• Öztürk, S. (2014). Türkiye’de Kısa Filmin Eleştirel Biçim ve İçerik Yapısı: 2005-2013 Hisar Kısa Film Festivali Kurmaca Filmleri. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Öztürk, (2017). Sinema ve İdeoloji İlişkisi Bağlamında Slumdog Millionaire Filminin Analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5( 62). 216-232.
• Ryan, M., Kellner, D. (2016). Politik Kamera Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası. Elif Özsayar (Çev.). İstanbul: Ayrıntı .
• Sancar S. (2014). İdeolojinin Serüveni, Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme. İstanbul: İmge.
• Scognomillo, G. (2003). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı.
• Yaylagül, L. (2010). Kitle İletişim Kuramları Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. Ankara: Dipnot.
• Yılmaz E. (2008). Sinema ve İdeoloji İlişkileri Üzerine (Der.), Sinema, İdeoloji, Politika içinde, Ankara: Orient.
• Zizek, S. (2013). İdeolojiyi Haritalamak. Ankara: Dipnot.
• Filmler Fiennes, S. (Yönetmen). The Perverts Guide to Ideology (Film). ABD, 2012.
• Carpenter J. (Yönetmen). They Live (Film). ABD, 1988
• Friedkin W. (Yönetmen). Rules of Engagement (Film). ABD, 2000.
• McTeigue, J. (Yönetmen). V for Vandetta (Film). ABD, 2005.