Mimarlığın Son Çeyrek Asırdaki Diyakronik Anlam Değişimlerini Savlar Üzerinden Okumak

Yıl 2025, Sayı: 127, 36 - 47, 30.06.2025

Yekta Özgüven , Asena Kumsal Şen Bayram

Öz

Bu çalışma, mimarlık alanının son çeyrek asırda geçirdiği diyakronik anlam değişimlerini, savlar üzerinden incelemektedir. Araştırma kapsamında, 2000-2024 yılları arasında Türkiye'de Mimarlık Anabilim Dallarında üretilen lisansüstü tezlerinin başlıkları ve anahtar kelimelerini oluşturan sözcükler, kavramsal, bağlamsal ve anlamsal ilişkileri çerçevesinde üretilen anlam kümeleri aracılığıyla irdelenmiştir. Doğal dil işleme yöntemleriyle yapılan analizlerle, mimarlıktaki anlam genişlemesi, daralması ve kayması, küresel ve yerel ölçekteki olgularla ilişkisi üzerinden ortaya konmuştur. Bulgular, mimarlığın, tarihsel olarak farklılaşan bağlamlarla sürekli biçimde yeniden tanımlanan ve uyarlanabilen bir organizma olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık savları , diyakronik yaklaşım , anlam değişimi , toplumsallık , tarihsellik.

Kaynakça

• Andersson, D. I. ve Hughes, D. (2014). Microbiological effects of sublethal levels of antibiotics. Nature Reviews Microbiology, 12(7), 465-478.
• Burns, H. (2010). Andrea Palladio sistematik, iletilebilir mimarinin yaratılışı. G. Beltramini ve A. Padoan (Ed.), Mimar Sinan İstanbul’da Palladio’yu ağırlıyor (A. F. Yıldırım, Çev.) içinde (ss. 3-9). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Cambridge Dictionary. (b.t.). English dictionary içinde. Erişim tarihi 10 Nisan 2025, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/
• Coffin, C. (2000). History as discourse: Construals of time, cause and appraisal. [Doktora tezi]. Sydney: New South Wales University.
• Çotuksöken, B. (2002). Özne olarak mimar. A. Şentürer, S. Ural ve A. Atasoy (Ed.), Mimarlık ve felsefe içinde (ss. 18-23). İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Çotuksöken, Y. (2024). Türkçe sözlük. İstanbul: Almina Kitap.
• Danış, P. ve Ercan, G. S. (2022). Retorik, sav söylemi ve ikna. B. Ranguelov, R. Efe, S. Çelik Uğuz, (Ed.), Academic researches and studies in sciences içinde (ss. 206-216). Sofia: St. Kliment Ohridski University Press.
• DeWitt, T. J., Sih, A. ve Wilson, D. S. (1998). Costs and limits of phenotypic plasticity. Trends in Ecology & Evolution, 13(2), 77-81.
• Dobzhansky, T. (1973). Nothing in biology makes sense except in the light of evolution. The Amarican Biology Teacher, 35(3), 125-129.
• Frampton, K. (2014). A critical history: Modern architecture. London: Thames&Hudson.
• Gabriel, D. N. (2013). Ecological Flexibility in a Disturbed Landscape: An Assessment of the Behavioural and Health Ecology of Ring-tailed Lemurs (Lemur catta) in Relation to Forest Fragmentation. [Doktora tezi]. University of Victoria.
• Gideon, S. (1995a). Space, time and architecture: The growth of a new tradition. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Gideon, S. (1995b). Building in France: Building in iron building in ferro-concrete. Santa Monica: The Getty Center for History of Art and the Humanities.
• Goldberg, Y. (2016). A primer on neural network models for natural language processing. Journal of Artificial Intelligence Research, 57, 345-420.
• Huey, R. B., Hertz, P. E. ve Sinervo, B. (2003). Behavioral drive versus behavioral inertia in evolution: A null model approach. The American Naturalist, 161(3), 357-366.
• İşisağ, K. U. (2017). Anlam değişimlerine artzamanlı bir yaklaşım. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(5), 187-204.
• Jurafsky, D. ve Martin, J. H. (2021). Speech and language processing. Stanford University.
• Kostof, S. (1977a). The practice of architecture in the ancient world: Egypt and Greece. S. Kostof (Ed.), The architect: Chapters in the history of the profession içinde (s.3-27). New York: Oxford University Press.
• Kostof, S. (1977b). The architect in the Middle Ages, East and West. S. Kostof (Ed.), The architect: Chapters in the history of the profession içinde (ss. 59-95). New York: Oxford University Press.
• Kristeller, P. O. (1951). The modern system of the arts: A study in the history of aesthetics, part I. Journal of the History of Ideas, 12(4), 496-527.
• Kuban, D. (2010). Mimarlık kavramları. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Leach, A. (2021). Mimarlık tarihi nedir? İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Levin, S. A. (1998). Ecosystems and the biosphere as complex adaptive systems. Ecosystems, 1(5), 431-436.
• Marler, P. (1991). Song-learning behavior: The interface with neuroethology. Trends in Neurosciences, 14(5), 199-206.
• Mikolov, T., Chen, K., Corrado, G. ve Dean, J. (2013). Efficient estimation of word representations in vector space. arXiv preprint, arXiv:1301.3781.
• Nagy, I. K. (2017). An introduction to lexical semantics for students of translation studies. Cluj-Napoca: Scientia Publishing House.
• Parcell, S. (2012). Four historical definitions of architecture. McGill-Queen’s University Press.
• Pianka, E. R. (1970). On r- and k-selection. The American Naturalist, 104(940), 592-597.
• Rykwert, J. (1998). Theory as rhetoric: Leon Battista Alberti in theory and in practice. V. Hart ve P. Hicks (Ed.), Paper palaces: The rise of the renaissance architectural treatise içinde (ss. 33-50). New Haven and London: Yale University Press.
• Sanjuán, R. ve Domingo-Calap, P. (2016). Mechanisms of viral mutation. Cellular and Molecular Life Sciences, 73(23), 4433-4448.
• Sav, B. (2003). Anlam değişimleri üzerine artzamanlı bir inceleme. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 147-166.
• Sottosanti, K. (2023, 4 Mayıs). Pioneer species. Encyclopedia Britannica. Erişim tarihi 1 Nisan 2025, https://www.britannica.com/science/pioneer-species.
• Tanyeli, U. (2011). Rüya, inşa, itiraz: Mimari eleştiri metinleri. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Tanyeli, U. (2014). Yerötesilik Pratikleri ve Mimarlığın İcadı. Dosya, 33, 8-21.
• Türk Dil Kurumu. (b.t.). Art zamanlı. Güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim tarihi 10 Nisan 2025, https://sozluk.gov.tr/
• Vitruvius. (2005). Mimarlık üzerine on kitap. İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
• West-Eberhard, M. J. (2003). Developmental plasticity and evolution. Oxford University Press.
• Wilkinson, C. (1977). The new professionalism in the Renaissance. S. Kostof (Ed.), The architect: Chapters in the history of the profession içinde (ss. 124-160). New York: Oxford University Press.
• Yürekli, H. ve Yürekli, F. (2004). Mimarlık bir entelektüel enerji alanı. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.