Timur’un Meclisinde Mara Despina: Bir Rivayetin Tarihî Gelişimi

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 129 - 140, 18.12.2017

Tarkan Suçıkar

Öz

İsmi kaynaklarda Olivera, Mileva ve Despina olarak farklı
şekillerde geçen Mara, I. Murad’ın Kosova Savaşı’nda yenilgiye uğrattığı Sırp
Kralı Lazar’ın kızıdır. Mara aynı zamanda Yıldırım Bayezid’in en sevdiği eşi
olarak bilinir. Mara, Çandarlı Ali Paşa ile birlikte Osmanlı kaynakları
tarafından Yıldırım Bayezid döneminde ortaya çıkan birçok olumsuzluğun
müsebbibi olarak gösterilir. Kimi kaynaklarda yer alan bir rivayete göre ise
Timur, Mara’yı Ankara Muharebesi’nden sonra esir etti ve içkili bir eğlencede
alçaltıcı biçimde şarap sunmaya zorladı. Bu rivayet yerli ve yabancı bir çok
araştırmada ve popüler yayında yer almaktadır. İlgili rivayetin çıkış noktası
ile kaynaklar arasında yapılan aktarımlar sonucu vardığı en uç nokta
karşılaştırıldığında olayın olumsuz anlamda büyük bir biçim değişimine uğradığı
görülmektedir. Rivayetin olumsuz Timur algısını besleyen bir yönü de
bulunmaktadır. Bu çalışmada kaynaklara dayanılarak Timur’un Ankara
Muharebesi’nde ve sonrasında eline düşen önemli bazı kişilere karşı sergilediği
tutum incelenmiş ve ilgili rivayetin gerçekliği sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Timur, Yıldırım Bayezid, Mara Despina, İşret Meclisi, Harem

Kaynakça

• Kaynaklar ANONİM Tevârih-i Âl-i Osman (1992), nşr. F. Giese, Haz. Nihat Azamat, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• ÂŞIKPAŞAZÂDE (1949), Tevarîh-i Âl-i Osman, nşr. Nihal Atsız, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Bir Yeniçerinin Hatıratı (2003), Çev. Yay. Haz. Kemal Beydilli, İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
• CHALCOCONDYLAE (1853), Hıstorıarum Lıbrı Decem, Immanuelıs Bekkerı, Bonnae.
• EL-HÜSEYNÎ Ca’ferî b. Muhammed (2011), Târîh-î Kebîr, Çev. İsmail Aka, Ankara: TTK.
• GELİBOLULU Mustafa Âlî (1997), Kitâbü’t-Târih-i Künhü’l-Ahbâr, I. Kısım, Haz. Ahmet Uğur, Ahmet Gül, İbrahim Hakkı Çuhadar, Mustafa Çuhadar, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• GREKÇE ANONİM (1973), 16. yy.’da Yazılmış Grekçe Anonim Osmanlı Tarihi (1373-1512), Haz. Şerif Baştav, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• HOCA SADEDDİN Efendi (1279), Tac’üt Tevarih, C.1, İstanbul H/1862.
• İBN KEMAL (2000), Tevârih-i Âli Osman IV. Defter, Haz. Koji İmazawa, Ankara: TTK.
• İBN TAGRIBERDİ (2013), En-Nücûmu’z-Zâhire, Çev. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yay.
• İBNİ ARABŞAH (2012), Acaibu’l Makdur fi Nevaib-i Timur, Çev: Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yay.
• İDRÎS-İ BİTLİSÎ (t.y.), Heşt Bihişt, Haz. Mehmet Karataş, Selim Kaya, Yaşar Baş, I-II, Ankara: BETAV.
• KOSTENEÇKİ Konstantin (2009), Stefan Lazareviç: Yıldırım’ın Emrinde Bir Sırp Despotu, Çev: Hüseyin Mevsim, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• MÜNECCÎMBAŞI Ahmed Dede (1995), Camiü’d Düvel, Haz. Ahmet Ağırakça, İstanbul: İnsan Yay.
• NEŞRÎ Mevlana Mehmed (2008), Cihannüma, Haz: Necdet Öztürk, İstanbul: Çamlıca.
• ORUÇ b. Âdil (2011), Oruç b. Âdil Tarihi Üç Osmanlı Tarihi, Haz. Atsız, İstanbul: Ötüken.
• SALİH ÇELEBİ Celâl-zâde (2013), Hadîkâtü’s-Selâtîn, Haz. Hasan Yüksel – H.İ. Delice, Ankara: TTK.
• SPANDUNİS Theodoros (2015), Osmanlı Sultanları, Çev. Necdet Balta, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• ŞÂMÎ Nizameddin (1986), Zafernâme, Çev. Necati Lugal, Ankara: TTK.
• YEZDÎ Şerefüddin Ali (2013), Zafernâme, Çev. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge.
• Araştırma İnceleme AKA İsmail (1991), Timur ve Devleti, Ankara: TTK.
• CEZAR Mustafa (2010), Mufassal Osmanlı Tarihi Resimli – Haritalı, C.I., Ankara: TTK.
• DANİŞMEND İ. Hami (1971), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.1, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• GİBBONS Herbert A. (1998), Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları.
• HAMMER, Joseph Von (1992), Büyük Osmanlı Tarihi, C.1., İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• İNALCIK, Halil (2016), Has-bağçede ‘Ayş u Tarab, 2. Bs., İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KAFESOĞLU İbrahim (2001), “İbni Arabşah”, Meb İA, V/II, Eskişehir: Devlet Kitapları, s.698-701.
• LAMARTİNE (1991), Osmanlı Tarihi, 2. Bs., İstanbul: Toker Yay.
• PALA İskender (2012), Şah ve Sultan, İstanbul: Kapı Yayınları.
• SUÇIKAR Tarkan (2015), Emir Timur Yıldırım Bayezid, Ankara: Kripto.
• ULUÇAY M. Çağatay (2011), Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul: Ötüken Yay.
• YÜKSEL Musa Şâmîl (2004), “Arap Kaynaklarında Timur”, Bilig, S.31, s.85-126.
• YÜKSEL Musa Şâmîl (2010a), “Dönemin Arap Kaynaklarına Göre Ankara Savaşı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XV, S.1, s.351-369.
• YÜKSEL Musa Şâmîl (2010b), “Türk Kültüründe “Levirat” ve Timurlularda Uygulanışı”, Turkish Studies, 5/3, s.2027-2058.
• ZİNKEİSEN J. W. (2011), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.1, Çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul: Yeditepe.