Akarsu Adlarındaki Renk İsimleri Terminolojik midir?

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 297 - 305, 18.12.2017

İbrahim Şahin

Öz

Renk ifade eden leksik unsurlar, çeşitli dillerde
oluşan farklı ülke ve çağlara ait hidronimlerde görülmektedir. M. Filipoviç’in dünya
ülkelerinde renk isimleriyle yapılan adlandırmalarda yönelimler konulu çalışmasına
dayanarak V. Mihayloviç, Sırplarda ve Hırvatlarda rüzgâr isimlerini konu
edindiği makalesinde, eskiçağ kozmologları tarafından bilinen renklerle ilgili Çin
sembolizmini Avrupa’ya Hunların, Avarların, Türklerin ve Moğolların getirdiğini
yazmaktadır. Türkler ve Moğollar bugüne kadar, doğuyu mavi (gök), güneyi
kırmızı, batıyı beyaz, kuzeyi siyahla ifade etmektedirler. M. Filipoviç Yugoslavya
coğrafyasında çok sayıda ‘ak’ adıyla kurulmuş kıyı ve ırmak adlandırmasına,
eksi Çin yön tayin sisteminin yansımış olabileceğini dile getirmektedir. V.
Mihayloviç de aynı sistemi, Yugoslavya’nın birkaç bölgesindeki rüzgâr adlarına
uygulamıştır.[1] Sözü edilen renklere
dayalı yön tayini sistemi, sanki gerçekten de Çyernogo More (‘Karadeniz’) ve Krasnogo More (‘Kızıldeniz’) adlarının
oluşumlarını; Akdenizin doğu kısmı için Türkçede kullanılan “Akdeniz” adlandırmasını;
Belıy Nil ve Goluboy Nil (‘Ak Nil’ ve ‘Gök Nil’) ırmak adlarının kökenini gayet
güzel açıklamaktadır. Fakat coğrafyacıların da dile getirdiği gibi, Kızıldeniz’in suyunun kırmızılığı,
kırmızı su yosunlarının bolluğundan kaynaklanmaktadır. Bu durumda aynı
isimlendirmede, olası iki farklı durumun tesadüfen örtüştüğünü söylemek zordur.

Anahtar Kelimeler

Onomastik, Etnonim, Renkler

Kaynakça

• V. Mihayloviç. Srpskohrvatski nazivi vetrova. Prilozi prouçavan u Yazika, II. Novi Sad. 1966; M. Filipoviç. Nazivanye strana sveta po boyama. E. M. Murzayev. Osnovnıye napravleniya toponimiçeskih issledovaniy. Printsipı toponimiki, M,1964, s. 31