Sovyet Propaganda Afişlerinde “Doğu” İmgesi

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 77 - 102, 18.12.2017

Mertcan Akan

Öz

20. yüzyılda önemli bir rol
oynayan propaganda faaliyetleri, 1917 Ekim Devrimi ile Rusya’da kurulmak
istenen yeni sistemin yerleştirilmesi için de son derece etkin bir şekilde
kullanılmıştır. Bu makalede, Sovyetler Birliği’nin “Doğu” coğrafyasındaki
toplumları, yeni düzene dâhil etme süreci içerisinde uyguladığı iç propaganda
faaliyetlerinde kullandığı bazı afişlerdeki Doğulu imgeler incelenmiştir.
Toplumların sosyo-kültürel, ekonomik ve politik iletişim araçları olarak
kullanılan propaganda afişleri, tarihsel ve güncel olaylar ile eş zamanlı
olarak bazı değişiklikler gösterebilir. Sovyet Propaganda afişlerindeki Doğu
imgesi de, tarihsel süreç içerisinde sistemin evrilmesi ile farklı biçimlerde
ve amaçlarda ele alınsa da ideolojik anlamda bir süreklilik göstermiştir. Bu
afişler, Sovyet sistemi içerisinde İdil-Ural, Kırım, Kafkasya, Sibirya ve Orta
Asya halklarını sistem karşıtı kapitalizm, faşizm ve bağnaz inanç sistemleri
karşısında bilinçlendirme aracı olarak oldukça fonksiyonel ve önemli bir yer
edinmiştir.

Anahtar Kelimeler

SSCB, Propaganda, Propaganda Afişleri, Rusya, Doğu

Images of the “Orient” in Soviet Propaganda Posters

Öz

The propaganda activities, which played an important role in the 20^th century, have been used very effectively for the deployment of new system, which was established in Russia with the October Revolution of 1917. This article examines the Oriental identities of some posters that the Soviet Union used in its domestic propaganda activities in the “eastern” geographical sphere; within that process of incorporating they’re the new order. Propaganda posters were used as a socio-cultural, economic and political means of communication by societies and may show some changes simultaneously with historical and current events. The eastern images of the Soviet Propaganda posters also have an ideological continuity, even if it is handled in different forms and purposes by the evolution of the system in the historical process. These posters have made the Idil-Ural, Crimean, Caucasian, Siberian and Central Asian peoples to have a very functional and important place in the Soviet system as a means of raising awareness of anti-system capitalism, fascism, and bigotry.

Anahtar Kelimeler

USSR, Propaganda, Propaganda Posters, Russia, East

Kaynakça

• AKAN Mertcan [2017]. “Sosyalist Gerçekçilik Üzerine Kısa Bir Değerlendirme”, İtil Suwı Aka Turur, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü, ss.371-382.
• ANTMEN Ahu [2016]. Sanatçılardan Yazılar ve Açıklamalarla 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, 7. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• ARTUN Ali [2015]. Sanatın İktidarı: 1917 Devrimi ve Avangard Sanat ve Müzecilik, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BARGHOORN Frederick C. [1964]. Soviet Foreign Propaganda, Princeton & New Jersey: Princeton University Press.
• BOBROVNIKOV Vladimir [2017]. “The Islamic Discourse of Visual Propaganda in the Soviet East Between the Two World Wars (1918-1940)” http://islamperspectives.org/rpi/exhibits/show/one/ introduction, Erişim: 31.05.2017.
• BURUMA Ian & MARGALIT Avishai [2009], Garbiyatçılık: Düşmanların Gözünden Batı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• CARR Edward Hallett [2006]. Tarih Nedir?, İstanbul: İletişim Yayınları.
• CLARK Toby [2011]. Sanat ve Propaganda: Kitle Kültürü Çağında Politik İmge, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ELLUL Jaques [1973]. Propaganda: The Formation of Men’s Attitudes, New York: Vintage Books.
• FILATOVA M.YU. [2013]. Plakat Sovetskogo Vostoka 1918-1940, Moskova: Izdatelskiy dom Mardjani. (ФИЛАТОВА М. Ю. [2013]. Плакат Советского Востока 1918- 1940, Москва: Издательский дом Марджани.)
• GÜRGEN Haluk [1990]. “Propaganda”, Kurgu Dergisi, S.8, ss.135-157.
• İNCEOĞLU Çağrı [2013]. “Sovyet Propaganda Animasyonlarında Batı ve Batı İmgesi”, Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi, S.19, ss.23-40.
• JAMES C. Vaugen [1973]. Soviet Socialist Realism: Origins and Theory, Londra: Palgrave Macmillan Press.
• KENEZ Peter [1985]. The Birth of the Propaganda State: Soviet Methods of Mass Mobilization, 1917-1929, New York: Cambridge University Press.
• KORKMAZ Vişne [2006]. Senfonik Kişilik: Beka – Doğa Rus İdesi ve Rus İdeali, İstanbul: Alev Yayınları.
• LASSWELL Harold D. [1927]. “The Theory of Political Propaganda”, The American Political Science Review, Vol.21, No.3, ss. 627-631.
• LENIN V.I. [2003]. Ne Yapmalı? Hareketimizin Can Alıcı Sorunları, İstanbul: Eriş Yayınları.
• LIEBMAN Marcel [2017]. Rus Devrimi: Bolşevik Zaferinin Kökenleri, Aşamaları ve Anlamı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• LYNTON Norbert [2004]. Modern Sanatın Öyküsü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• MARDJANI FOUNDATION [2017]. http://islamperspectives.org/ rpi/items/browse?collection=7, Erişim: 31.05.2017.
• MERİÇ Cemil [2003]. Saint-Simon İlk Sosyolog, İlk Sosyalist, İstanbul: İletişim Yayınları.
• MOORE Colin [2010].Propaganda Prints: A History of Art in the Service of Social and Political Change, Londra: A&C Black Publishers.
• ÖZER Yerke [2009]. “Maksim Gorki’nin 17 Ağustos 1934 tarihindeki Sovyet Yazarlar Birliği Birinci Kongresinde Sunduğu Bildiri”, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Yay. Haz. M.Ö. Oğuz, S. Gürçayır, S. Çalış, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, ss.101-127.
• POLONSKIY Vycheslav [1925]. Russkiy Revolutsionnıy Plakat, Moskova: Gosudarstvennoe Izdatelstvo. (ПОЛОНСКИЙ Вячеслав [1925]. Русский Революционный Плакат, Москва: Государственное Издательство.)
• PRATKANIS Anthony R. & ARONSON Elliot [2001]. Age of Propaganda: The Everyday Use and Abuse of Persuasion, New York: W.H. Freeman & Co Ltd.
• QUALTER Terence H. [1980]. “Propaganda Teorisi ve Propagandanın Gelişimi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Çev. Ünsal Oskay, C.35, S. 1, Ankara: Ankara Üniversitesi, ss.255-307.
• REDAVANTGARDE [2017]. http://redavantgarde.com/collection/ show-collection/, Erişim: 25.09.2017.
• SORLIN Pierre [1991]. European Cinemas, European Societies 1939-1990, Londra: Routledge.
• TAYLOR Philip M. [2003]. Munitions of the Mind: A History of Propaganda from the Ancient World to the Present Day, Manchester & New York: Manchester University Press.
• TAYLOR Richard [1998]. Film Propaganda: Soviet Russia and Nazi Germany, Londra & New York: I.B. Tauris.
• TRILLING David [2013]. Central Asia: propaganda Show Spotlights Soviet Push in Muslim Lands, http://www.eurasianet.org/ node/67527, Erişim: 07.09.2017.
• YALUR Refik [2014]. 1990-2013 Yılları Arasında Afiş ve Sosyal Afişlerin Grafik Tasarım ve Teknolojik Açıdan İncelenmesi, İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Tasarımı Anasanat Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• YILMAZ Mustafa Kemal [2014]. “Türk Dilli Sovyet Afişleri”, https://sarapdumanlari.wordpress.com/2014/07/29/3878/, Erişim: 07.09.2017.