Osmanlı’da Vebanın Sona Erişine Dair Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 163 - 181, 18.12.2017

Mesut Ayar Yunus Kılıç

Öz

Dünya tarihinin en dehşet verici hastalığı olan
veba, çoğu yerde olduğu gibi Osmanlı Devleti için de XIX. yüzyılın ortalarından
itibaren, artık neredeyse yerel, demografik açıdan etkisiz ve hatta sıradan bir
hastalık durumuna gelmişti. Fakat can kaybı bağlamında eski etkisini kaybetse
de vebadan duyulan korkunun getirdiği psikoloji ve bundan kaynaklanan
önlemlerin toplumsal ve ekonomik zararları devam etmiştir. Osmanlı
topraklarında 1920’lere kadar görülmeye devam eden vebanın eski tesirini
yitirmesinde devletin 1840’lardan itibaren karantina başta olmak üzere
başarıyla uyguladığı çeşitli tedbirlerin etkisi büyüktür.

Anahtar Kelimeler

Veba, Osmanlı İmparatorluğu, Karantina, Kordon

Kaynakça

• AHMET MİTHAT [1318]. “Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye’de Karantina Yani Usul-ı Tahaffuzun Tarihçesi”, Salname-i Nezaret-i Hariciye. AYAR Mesut [2010]. “1900 İzmir ve 1901 İstanbul Salgınları Bağlamında Vebanın XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Devam Eden Etkisi”, HistoryStudies, Sayı: 3 (Temmuz 2010), s. 173 - 188. BESİM Ömer [1316]. “Veba-Taun”, Servet-i Fünun, XIX, S. 482 (25 Mayıs 1316), s. 218-221. BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) BOLLETAlfredJay [2004].PlagueandPoxes: TheImpact of Human History on EpidemicDisease, Demos, New York. BULMUŞ Birsen [2013]. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba Kavramları Üzerine: Mistizimden Sosyal Reforma”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 19 (2013 Güz) BYRNE Joseph P. [2008].BubonicPlague, Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, andPlagues, GreenwoodPress, London. ÇIPA H. Erdem [1995]. “McNeill’in ‘Salgınlar ve Halklar’ı Üzerine Düşünceler”, Toplumsal Tarih, S. 22 (Ekim 1995) DÜSTUR, 1. Tertip, VII, Ankara 1941 GÖKSOY Vildan [1999]. “Kızkulesi ve Salgın Hastalıklar”, Tarih ve Toplum, S. 1888 (Ağustos 1999) HAYS J. N. [2005].EpidemicsandPandemics: TheirImpacts on Human History, ABC Clio, California. HERBECK, M.,Seifert, L., Hansch, S., Wagner, D. M., Birdsell, D., Parise, Katy L., Wiechmann, I., Grupe, G., Thomas, A., Keim, P., Zöller, L., Bramanti, B., Riehm, J. M., Scholz, H. C., YersiniaPestisDnafromSkeletalRemainsfromthe 6th century AD RevealsInsightsintoJustinianicPlague, PLosPathog, 9 (5): e1003349.dol:10.1371/journa.ppat.1003349, 2013 http://journals.plos.org/plospathogens/article?id=10.1371/journal.ppat.1003349 (18.05.2017) İNALCIK Halil [2010].Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları, İstanbul. İNALCIK Halil, “İstanbul-Türk Devri”, DİA, XVIII. KOHNGeorge C. [2008].Encyclopedia of PlagueandPestilence: From Ancient Times tothePresent, Third Edition, Facts on File Inc., New York. LOWRY Heath [2003]. “PushingThe Stone Uphill: TheImpact Of BubonicPlague On Ottoman Urban SocietyInTheFifteenthAndSixteenthCentruies”, Osmanlı Araştırmaları, XVIII. LÜLECİ Abdullah [2009]., İşgal İstanbul’unda Salgın Hastalıklar, Sakarya Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. McNEILLWilliam H. [1976].PlaguesandPeoples, Doubleday, New York. MEHMED KÂMİL – Zühdü, “İstanbul’da Teşrin- Evvel Vebası”, Darülfünun Tıp Fakültesi Mecmuası, S. 3 (K. Evvel 1335), s. 138-145 ve S. 5 (Nisan 1336), s. 286-296. PANZAC Daniel [1997].Osmanlı İmparatorluğunda Veba: 1700-1850, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. ROTHENBERGGunther E. [1973]. “TheAustrianSanitaryCordonandthe Control of theBubonicPlague: 1710-1871”, Journal of theHistory of MedicineandAlliedSciences, Volume XXVIII, Issue 1, 1 January, ss. 15-23 SABAH Gazetesi. SARIYILDIZ Gülden [1994]. “Karantina Meclisi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Belleten, S. 222. SARIYILDIZ Gülden [1993]. “Karantina Tarihinden Bir Yaprak: Kuleli Tahaffuzhanesi”, Bilim Tarihi, S. 19 (Mayıs) SARIYILDIZ Gülden [1996].Hicaz Karantina Teşkilatı, Ankara. SIHHİYE MECLİSİ MAZBATALARI. ŞEHSUVAROĞLU Bedii N. [1984]. Türk Tıp Tarihi, Bursa. TEVFİK Hüseyin [1919]. “Bağdat’ta Veba İstilası”, Ceride-i Tıbbiye-i Askeriye, S. 31-33. ULUDAĞ Osman Şevki [1938]. “Son Kapitülasyonlardan Biri – Karantina”, Belleten, S. 7/8. VAKİT Gazetesi. VEBA, Meclis-i Umur-ı Tıbbiye-i Mülkiye ve Sıhhiye-i Umumiye Yayını, İstanbul 1326. YILDIRIM Nuran. “Karantina”, İstanbul Ansiklopedisi, IV, s. 460. YILDIRIM Nuran. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Önlemleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, V, s. 1324.