Öz
Türk bir aileden gelen Bîrûnî, 3 Zilhicce 362/4 Eylül 973 senesinde Harizm’de doğmuş 443/1051’de Gazne’de vefat etmiştir. Hayatı boyunca döneminin bütün bilimleriyle uğraşmış ve eserler vermiştir. Eser verdiği alanlardan birisi de tarih ilmidir. Bîrûnî tarih felsefesi ve tarih biliminin felsefesi bağlamında kendinden önceki İslâm tarihçilerinden farklılık arz etmektedir. O, tabiat ve toplumun değişmez yasalar çerçevesinde işlediğine inanmaktadır. Buna bağlı olarak da tarihi hadiseleri döngüsel tarih felsefesi anlayışı içinde değerlendirmektedir. Bîrûnî, tarihi hadiseleri değerlendirirken ana kaynakları kullanmaya büyük bir önem vermektedir. Haberleri, bilim, akıl, mantık, evren ve dünyada işleyen yasalar çerçevesinde kritiğe tabi tutmaktadır. Böylece haberlerdeki doğruyu ve yalanı birbirinden ayırt etmektedir. Bu kriterlere uymayan haberleri reddetmektedir. Onun yalan haberleri ortaya çıkarmak için uyguladığı bir diğer ölçü, mukayese metodudur. Haberleri objektiflik ilkesiyle ele almakta, tarihi hadiseleri birden fazla sebeple değerlendirerek yorumlamaktadır. İslâm tarihinde, tarihi bu kriterler çerçevesinde değerlendirme anlayışını İbn Haldun’la başlatmak bir gelenek haline gelmiştir. Nitekim o, bu konuları daha derin bir boyutta ele alarak sistematize etmiştir. Ancak bu kriterler, İbn Haldun’dan üç buçuk asır önce yaşayan Bîrûnî tarafından kavramlaştırılmış ve kullanılmıştır
Anahtar Kelimeler
Öz
Bîrûnî, from a Turkish family, was born on 3 Zilhijjah 362/4 September 973 in Kwarezm and died in 443/1051 in Gazne. He studied at all sciences of his life term and produced scientific works. One of the fields that he had been interested in was history. Bîrûnî had been different from the earlier Islamic historians in terms of philosophy of history and the philosophy of the science of history. Bîrûnî had believed that nature and society had been regulated by common rules. So he had evaluated historical events in the formation of the cyclical history. Bîrûnî, had given great importance to basic documents, while explaining the historical events. He had criticized traditions in terms of science, logic and generally accepted laws in the universe and world. So, he had been able to distinguish the truth and lie in the historical traditions. If they contradicted with this criterion, he rejected them. Another criterion of his revealing the false information and the facts had been the comparative method. He evaluated the traditions with principle of objectivity and commented by evaluating the historical events in regard of more than one cause. In Islamic history, beginning the understanding of explaining history in the frame of these criterions with Ibn Khaldun became traditional. He really evaluated and systemized these subjects. However tree and half centuries before Ibn Khaldun, these criterions had been conceptualized and used by Bîrûnî
Anahtar Kelimeler
Bîrûnî Ibn Khaldun philosophy of history methodology of history
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA55MB97AR |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ekim 2010 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2010 Cilt: 10 Sayı: 2 |
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.