Dede Korkut Destanlarında Oğuzların Düşmanları Kimlerdi?

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 2, 181 - 184, 01.10.2015

Haşim Özel

Öz

Dede Korkut destanları, özellikle Oğuzların Sir-derya bölgesinde belirmeleri, söz
konusu bölgeye gelmelerinden sonra burada karşılaştıkları topluluklarla olan
savaşları, mücadeleleri ve Oğuz birliğinin nihai olarak bu bölgede şeklini alması
nedeniyle Oğuzluğun erken tarihi hakkında çok önemli bilgileri ihtiva eder. Oğuzlar
Sir-derya boylarına ulaştıklarında Aral bozkırlarında hüküm süren Peçeneklerle
karşı karşıya geldiler. İki taraf arasındaki savaşlarda başlarda Peçeneklerin galebe
çalsalar da daha sonra Oğuzlar üstünlüğü ele geçirdiler ve nihayet Peçenekleri bu
bölgeden söküp attılar. Oğuzların, daha özel olarak Oğuz birliğine sonradan katılan
Salurların Peçeneklerle yaptıkları savaşlara, Dede Korkut Kitabı’nda Salur Kazan’ın
düşmanlarıyla giriştiği mücadeleleri anlatan hikâyelerde rastlıyoruz. Dede Korkut
destanlarında ve dönemin kaynaklarında, Oğuzların sadece Peçeneklerle değil,
Kıpçaklarla da savaşlar yaptığını göstermektedir. Destanlarda doğrudan “demir
yaylı Kıpçak Melik” ifadesi geçmektedir. Tarihsel zeminde gerçekten Sir-derya ve
Aral bölgelerinde Kıpçaklarla Oğuz Yabgu Devleti arasında savaşların olduğu
biliniyor ve Oğuzların bu kısa ömürlü devletine Kıpçaklar son vermişlerdir. Biz bu
bildiride Oğuzların, Dede Korkut destanlarına da yansıyan düşman komşu
kavimlerle olan mücadeleleri hakkında bilgiler sunacağız.

Anahtar Kelimeler

Oğuzlar, Peçenekler, Salur Kazan, Sir-derya, Kıpçaklar, Oğuz Yabgu Devleti

Who Were the Enemies of the Oguzs in Dede Korkut Legends?

Öz

The legends of Dede Korkut contain lots of information about the early period of
Oghuz tribe as they show up in Sir-derya region, after they came to this area
they fought war with other tribes they encountered and Oghuz tribe were shaped
in that area. When Oghuz tribe arrived in Sir-derya region they had war with
Pechenegs who ruled Aral steppes. In earlier, Pechenegs seemed to surprassed
but afterwards Oghuzs had the upper hand and they extirpated Pechenegs from
the region. We encounter stories narrating the struggles of Oghuzs especially
Salur Kazan's against his enemies. According to Dede Korkut legends and resources
of the period we see that Oghuzs had war with not only Pechenegs but
also Kipchaks. In legends we directly see the term "the iron bowed Kipchak
Melik". It is certainly known that in history there were wars between Kipchaks
and Oghuz Yabgu power in the region of Sir-derya and Aral region. Kipchaks put an end to the short life of Oghuzs. In this paper we present information about
Oghuzs' struggles with enemy tribes and these struggles find place in Dede
Korkut's legends.

Anahtar Kelimeler

Oghuzs, Pechenegs, Salur Kazan, Sir-derya, Kipchaks, Oghuz Yabgu State