Eski Uygur Türkçesinde “Kötülük Bildiren” Kavramlar Üzerine

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 1, 195 - 214, 27.06.2018

HÜSNÜ ÇAĞDAŞ Arslan

Öz

Bu
çalışmada, Eski Uygur Türkçesi metinleri ve onlar üzerine yapılmış kaynak
niteliğindeki çalışmalar göz önüne alınarak “kötülük bildiren” kavramlar ortaya
konulmuştur. Böyle bir incelemenin yapılmasındaki amaç, gelecekte herhangi bir
araştırmacı veya araştırmacı grubu tarafından yapılacak “Eski Türkçenin Kavram
Alanı Sözlüğü”ne katkıda bulunmaktır.

Huastuanift, Irk
Bitig ve Manihaist Uygur Metinleri adlı
Manihaist dönem metinleri ile Altun
Yaruk, Eski Uygurca Hsüan-Tsang
Biyografisi ve Üç İtigsizler adlı
Budist dönem metinlerinin söz varlığında, “kötülük bildiren kavramlar” tespit
edilip açıklanmıştır. Bu metinler üzerine yapılan çalışmalardan hareketle
örnekler verilmiş ve Türkiye Türkçesine aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Uygur Türkçesi, kötülük, kavramlar

On The Concepts of Stating Evil in Old Uigur Turkic

Öz

In
this work, “the concepts of stating evil” were revealed  by considering Old Uigur Turkic texts and the
works characterized as the sources on these texts. The purpose of such a review
is to contribute to the "Dictionary of the Conceptual Domain of Old Turkic"
which will be made by any researcher or researcher group in the future.

“The concepts of stating
evil” on the vocabulary of the texts of Manichaean period named Huastuanift, Irk Bitig and Manichaean
Uigur Texts and on the vocabulary of the texts of Buddhist period named Altun Yaruk, The Biography of Xuanzang in Old Uigur and Uc Itigsizler were determined and explained. The examples were
given and translated into Turkish.

Anahtar Kelimeler

Old Uigur Turkic, evil, concepts

Kaynakça

• AKSAN D. (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. 1.,2.,3. Ciltler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.ARSLAN H. Ç. (2016). Uygur ve Karahanlı Türkçesinde İtaat Kavramı. Yüksek Lisans Tez Projesi, SYL-2016-7141 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.ASMUSSEN J. P. (1965). Xuāstvānīft, Studies in Manichaeism. (Acta Theologica Danica, 12). Copenhagen: Munksgaard.AYAZLI Ö. (2012). Altun Yaruk Sudur VI. Kitap Karşılaştırmalı Metin Yayını. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.AYDEMİR H. (2013). Die alttürkische Xuanzang-Biographie IX, Band I, II. Nach der Handschrift von Paris, Peking und St. Petersburg sowie nach dem Traskript von Annemarie v. Gabain ediert, übersetzt und kommentiert. Wiesbaden: Harrossowitz Verlag.BANG W. – GABAIN A. V. (1929). Türkische Turfan-texte II. Manichaica. Berlin, ss. 411-434.BARUTÇU ÖZÖNDER S. (1998). Üç İtigsizler: Giriş-Metin-Tercüme-Notlar-İndeks. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.BUSWELL R. E. Jr. (Ed.). (2004). Encyclopedia of Buddhism (Volume 1 A-L). New York: Macmillan Reference USA.CAFEROĞLU A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (3. bs.). İstanbul: Enderun Kitabevi.CLAUSON S. G. (1961). Notes on Irk Bitig. Ural-Altaische Jahrbücher, Volume 33. Wiesbaden, ss. 218-225. ——— (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.ÇETİN E. (2012). Altun Yaruk Yedinci Kitap Berlin Bilimler Akademisindeki Metin Parçaları Karşılaştırmalı Metin, Çeviri, Açıklamalar, Dizin. Adana: Karahan Kitabevi.DOERFER G. (1963, 1965, 1967). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen I, II, III. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.DURKİN-MEISTERERNST D. (2004). Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian. Brespols: Turnhout.EDGERTON F. (1993). Buddhist Hybrid Sanskrit Grammar and Dictionary Volume II: Dictionary. (Reprinted). Delhi: Motilal Bnarsidass.ERCİLASUN A.B. – AKKOYUNLU Z. (Haz.) (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin (2. bs.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.ERDAL M. (1991). Old Turkic Word Formation. A functional Approach to the Lexicon. Wiesbaden.GABAIN A. von (1950). Alttürkische grammatik (2. Verbesserte Auflage). Leipzig: Otto Harrassowitz.——— (1961). Der Buddhismus in zentralasien. Religionsgeschichte des Orients in der Zeit der Weltreligionen, 496-574. Leiden: The Netherland.GULCALI Z. (2013). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’dan “Aç Bars” Hikâyesi (Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.KAYA C. (1994). Uygurca Altun Yaruk Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.NADELYAYEV V. M. – NASİLOV D. M. – TENİŞEV E. R. – ŞÇERBAK A. M. (1969). Drevnetyurkskiy slovar’. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.ÖLMEZ M. (1994). Hsüan-Tsang’ın Eski Uygurca Yaşam Öyküsü VI. Bölüm. Doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.——— (2005). Türkçede dinî tabirler üzerine. Türk Dilleri Araştırmaları, 15, 213-218.——— - RÖHRBORN K. (2001). Die alttürkische Xuanzang-Biographie III. Nach der Handschrift von Paris, Peking und St. Petersburg sowie nach dem Traskript von Annemarie v. Gabain. Herausgegeben, übersetzt und kommentiert von Mehmet Ölmez und Klaus Röhrborn. Wiesbaden: Harrossowitz Verlag.ÖNEN Y. – ŞANBEY C. Z. (1993). Almanca-Türkçe Sözlük 1, 2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 546.ÖZBAY B. (2014). Huastuanift Manihaist Uygurların Tövbe Duası. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.ÖZERTURAL Z. (2008). Der uigurische Manichäismus Neubearbeitung von Texten aus Manichaica I und III von Albert v. Le Coq. Wiesbaden: Harrossowitz Verlag.RÖHRBORN K. (1991). Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII. Nach der Handschrift von Leningrad, Paris und Peking sowie nach dem Traskript von Annemarie v. Gabain. Herausgegeben, übersetzt und kommentiert von Klaus Röhrborn. Wiesbaden: Otto Harrossowitz.TEKİN Ş. (1962). “Mani Dininin Uygurlar Tarafından Devlet Dini Olarak Kabul Edilişinin 1200. Yıldönümü Dolayısı İle Birkaç Not (762-1962)”. TDAY Belleten 1962, ss. 1-11. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.TEKİN T. (2017). Irk Bitig Eski Uygurca Fal Kitabı. (2. baskı). Haz. N. Demir - E. Yılmaz. Ankara: Türk Dil Kurumu.TEZCAN S. (1975). Eski Uygurca Hsüan Tsang biyografisi X. bölüm. Yayınlanmamış Doçentlik Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.TOKYÜREK H. (2011). Eski Uygur Türkçesinde Budizm ve Manihaizm Terimleri. Doktora Tezi (Yayımlanmamış), Erciyes Üniversitesi, Kayseri.——— (2012). “Eski Uygurca Metinlere Göre Budizmin Manihaizme Etkisi”. Turkish Studies, Volume 7/4, Fall, ss. 2889-2906.TUGUŞEVA L. Yu. (1991). Uygurskaya Versiya Biografii Syuan’-Tszana. Moskova: Nauka.TÜMER G. (1992). “Budizm”. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 6, ss. 352-360. http://www.islamansiklopedisi.info. Erişim tarihi: 10.12.2017.