Batı Rumeli Ağızlarının Sınıflandırılması İçin Görüşler

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 523 - 534, 27.12.2018

Alpay İğci

Öz

Türkiye Türkçesi ağızlarının sınıflandırılmasında,
coğrafi sınırlar ve alt bölümler gibi birçok dal kapsamdadır. Ağızların genel
sınıflandırılması için araştırmacılarca çeşitli görüşler ortaya atılmış ancak
konu tamamlanma aşamasına gelmemiştir. Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması
eseri, Anadolu ağız bölgesinin sınıflandırmasını sağlamış ve diğer ağız bölgeleri
için rehberlik etme öncülüğünü elde etmiştir. Türkiye Türkçesi ağız coğrafyası,
bazıları kesin, bazıları üzerinde tartışma yürütülebilecek ana bölgelerden
oluşur. Rumeli, Anadolu, Kıbrıs, Suriye, Irak şeklinde ana ağız bölgeleri
belirtilebilir. Rumeli ana ağız bölgesi, Doğu Rumeli ve Batı Rumeli alt ağız
bölgelerine ayrılır. Batı Rumeli, Gyula Németh’in karakteristikleri yönünde
incelenmektedir. Arnavutluk, Sırbistan, Bosna-Hersek için mevcut çalışmalar
yetersizdir. Çalışma bulunan ülkelerin çeşitli yerleri için de son düşünce ve
yöntemler ışığında yeni çalışmalara ihtiyaç vardır. Batı Rumeli’nin çok bilinen
kesimleri Kosova, Makedonya ve Bulgaristan’dır. Harita üzerinde düşünüldüğünde
bu ülkelerin dışında, Batı Rumeli’nin kuzey ve batı kesimleri kalır. İşte batı
kesiminde yer alan Karadağ’daki saha çalışmalarıyla birçok yeni bilgi ortaya
çıkmaya başlamıştır. Batı Rumeli içinde alt grupları belirleyebilmek için ince
ünlü sırasında /k/ > /ç/ ve /g/ > /c/ ses değişimleri, ince sıra /k/ ve
/g/ seslerinin korunması, şimdiki zamanın {-[A]y} ile kurulması ve şimdiki
zamanın {-Ar}/{-r} ile kurulması özellikleri kullanılabilir. Böylece alt
bölgede birkaç grup birbirinden ayrılıp belirtilebilir. Florina ve civarı, Batı
Rumeli coğrafyasında düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi ağız bölgeleri, Batı Rumeli, ağız sınıflandırması, alt gruplar

Opinions for the Classification of Western Rumelian Dialects

Öz

In the classification of Turkey Turkish
dialects, there has many branches such as geographical boundaries and
subdivisions. Various opinions were put forward by the researchers for the
general classification of the dialects, but the subject was not at the completion
stage. “Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması” provided the classification of
the Anatolian dialect and pioneered the guidance for other dialect regions.
Dialect geography of Turkey Turkish include main regions which some of them are
exact and other parts are controversial. Rumelia, Anatolia, Cyprus, Syria, Iraq
can be specified as main dialect regions. Rumelia main dialect region are
divided into dialectal sub-regions such as Eastern Rumelia and Western Rumelia.
Western Rumelia is examined in the direction of the characteristics of Gyula
Németh. Existing studies for Albania, Serbia, Bosnia and Herzegovina are
inadequate. New studies are needed in the light of the latest ideas and methods
for the various places of the study countries. The well-known sections of
Western Rumelia are Kosovo, Macedonia and Bulgaria. On the map, the northern
and western parts of Western Rumelia remain outside these countries. Here in
the western part of the field studies in Montenegro with many new information
began to emerge. In order to identify sub-groups within Rumelia, /k/ > /ç/
and /g/ > /c/ sound changes at the front vowel order, the preservation of
the front vowel order /k/ and /g/ sounds, the establishment of the present
tense with {-[A]y} and the establishment of the present tense with {-Ar}/{- r}
can be used. Thus, several groups can be separated and specified in the
sub-region. Florina and its vicinity can be considered in the Western Rumelia
geography.

Anahtar Kelimeler

Turkey Turkish dialect regions, Western Rumelia, dialect classification, sub-groups

Kaynakça

• [Ahmed] Ахмед, Октај. Морфосинтакса на Турските Говори од Охридско-Преспанскиот Регион, Универзитет Св. Кирил и Методиј, Филолошки Факултет Блаже Конески, Докторска Дисертација, Скопје, 2004 [2005]
• Buran, Ahmet. “Türkiye Türkçesi Ağızlarının Tasnifleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, Volume 6/1, Winter 2011, 41-54.
• Eckmann, János. “Kumanova (Makedonya) Türk Ağzı”, Nemeth Armağanı, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1962, 111-144.
• Elçin, Şükrü. “Florina Ağzı”, Türk Kültürü Araştırmaları, I/2 (1964), Ankara, 244-253.
• Günşen, Ahmet. “Balkan Türk Ağızlarının Tasnifleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies, Volume 7/4, Fall 2012, 117-135.
• Hazai, G[yörgy], “Anadolu ve Rumeli Türk Ağızlarının Tasnifi Üstüne”, Вопросы тюркологии, К шестидесятилетию академика АН Азербайджанской ССР М. Ш., Ширалиева, АН Азерб. ССР. Институт языкознания, Издательство «Злм», Баку, 1971, 84-86.
• ---. “Rumeli Ağızlarının Tarihi Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1960, 205-211.
• İğci, Alpay. “Karakteristik Birkaç Özellik Bakımından Rumeli Ağızları İçinde Karadağ’ın Yerinin Tespiti”, III. Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi bildiriler kitabı, (5-8 Eylül 2018, Üsküp/Makedonya), 2018 (b).
• ---. “Karadağ Türk Ağızlarına Dair Gramer, Metin Derlemesi ve Sözlük Çalışması”, Bilimsel Araştırma Projesi, Proje No: 2018/SOSB001, Uşak Üniversitesi, Yürütücü: Dr. Öğr. Üyesi Alpay İğci, 2018 (a).
• ---. “Aynı Ağız Sahasında Bir Ses Değişiminin Aşamalı Dağılımı: Kosova Örneği”, Diyalektolog, S: 6, Yaz 2013 (b), 35-39.
• ---. “Batı Rumeli Türkçesinde İki Ünlü Arasında /g/ ve /ġ/”, Turkish Studies, Volume 8/9, Summer-2013 (a), 1715-1728.
• ---. “Kosova Ağızlarındaki Birkaç Türkçe Tabakası”, BAL-TAM Türklük Bilgisi, Sayı: 13, Prizren, 2010, 73-77.
• ---. “Kosova Türkçesinde Bazı Yeni Eğilimler”, Turkish Studies, Volume 4/3, Spring 2009, 1174-1182.
• Karahan, Leylâ. Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1996
• Németh, Gyula. “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1980-1981, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1983, 113-167.
• ---. “Traces of the Turkish Language in Albania”, Acta Orientalia Akademiae Scientiarum Hungaricae, Tomus 13 (1-2), Budapest, 1961, 9-29.
• ---. “Bulgária török nyelvjárásainak felosztásához”, MTANyIOK, X. Kötet, 1-2 Szám, Budapest: Magyar Tudományos Akadémia, 1956, 1-60.