Dìvânu Lugâti ’t-Turk’te Sesteş Sözcükler -2-

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 507 - 522, 27.12.2018

Faruk Öztürk

Öz

Karahanlı dönemi eserlerinden
ansiklopedik bir sözlük olan DìvÀnu LuàÀti ’t-Turk [=Türk Dilleri Sözlüğü] Kâşgarî tarafından 1072 Ocak 25’te
yazılmağa başlanmış, yazımı bittikten sonra incelemeler yapılarak eser dört
defa düzeltilip yeniden yazılmış 1074 Şubat 10 Pazartesi tamamlanmıştır.

DLT, Türkçe madde başlı, Arapça
açıklamalı, kapsamlı bir sözlüktür. Ayrıca Türkçenin XI. yüzyıldaki dil
özelliklerini belirtmesi bakımından ses ve yapı bilgisine ışık tutan bir dil
bilgisi kitabı; Türk dünyasının kelime dağarcığını içeren bir sözlük; kişi, boy
ve yer adları kaynağı; halk bilimi ve halk edebiyatı seçkisi; tarihe ışık tutan
bir kitap; coğrafya ve kavimler bilgisi dallarında bir bilgi dağarcığı; kâinat
anlayışını yansıtan bir kitap; dönemin tıbbî ve tedavi yöntemlerinden bilgi
veren bir kaynak; kısaca değindiği her konuda Türkçenin en eski bilgi kaynağı
olması dolayısıyla ilkliğinin korumaktadır.

Bu
çalışmada, ilk çalışmada incelenen úap, úa, aġ, yut, sÀp, um, teg, bölük, bulun,
úurut, tΣgür-, aĢrış, toúuş, bilik, çıbıúan, öp, úız, burun, tΣbiz, ulÀġ,
tawar, yel, kümüş, yinçgΣ, úaçaç, Ày, ot, yıġaç
sözcüklerine ek olarak farklı köklerden ortaya çıkan sesteş sözcükler, kelime
yapısının tesadüfen çakışması sonucunda ortaya çıkan sesteş sözcükler,
morfoloji yoluyla ortaya çıkan sesteş sözcükler ve öz ve alıntı kelimelerin
çakışması sonucunda ortaya çıkan sesteş sözcükler incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

DLT, sesteş sözcükler, Karahanlı Türkçesi

Kaynakça

• ABDURRAHMANOV, R.: Russko-uzbekskiy slovar’: Moskva 1954.
• ABULLAYEV, F.: “Kıpçak-Oğuz Denklikleri p // b, b // m, b // v (Özbekçenin Harezm Ağzı Malzemeleri Üzerine)”: Dil Bilimi Sorunları: Taşkent 1965, s. 64. AHANOV, K.: Kazakçadaki Sesteşler: Almatı 1958.
• ATAY, Hüseyin - İbrahim ATAY - Mustafa ATAY: Arapça-Türkçe Büyük Lûgat: Ankara 1964, I, 1. cüz. XXXII+192 s.; 1965, 2. cüz. 193-384. s.; 1966, 3. cüz. 385-510. s.; 1968, II, 1. cüz. 511-670. s.; 1969, 2. cüz. 671-862. s.; 1970, 3. cüz. 863-1022. s.; 1970, 4. cüz. 1023-1166. s.; 1981, III, 530 s.
• BARTHOLD, W.: [1869-1930] Türk ve Moğol Halklarının Tarihi: Taşkent, 1928.
• BARTHOLD, W. [1869-1930]: “Burtas”, İslâm Ansiklopedisi: İstanbul 1944, II, 20. cüz 820b-821a. ss.
• BARTHOLD, W. [1869-1930]: “Farsça “ark” “erk” ve kale “sitadel”, Belleten: Ankara 1949, XIII, 327-330. ss. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BARTHOLD, W.: Türkistan’ın Kültür Hayatının Tarihi: Moskova 1927.
• BASKAKOV, N. A. - A. ZAJÂCZKOWSKI - S. M. SZAPSZAL: Karaimsko-russko-pol’skiy slovar’: Moskva 1974, 688. s.
• BASKAKOV, N. A.: “Karakalpakça Kelime Hazinesi ve Kelime Yapısı”: Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Dil Bilgisi Üzerine Araştırmalar: IV. Bölüm: Kelime Hazinesi: Moskova 1962.
• BASKAKOV, N. A.: “Türk Dillerinde Kelime Yapısı”: Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Dil Bilgisi Üzerine Araştırmalar: I. Bölüm: Ses Bilgisi: Moskova 1955.
• BASKAKOV, N. A.: Türk Dillerinin İncelenmesine Giriş: Moskova 1968.
• BİLGE, Muallim Rifat [Kilisli] [1876-1953]: “Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi Münasebetiyle”, Yeni Sabah: İstanbul 1940, (Mayıs 9-10)
• BİLGE, Muallim Rifat [Kilisli] [1876-1953]: “Divanü Lûgat-it Türk’e Ait Hatıra Notları”, Yeni Sabah: İstanbul 1945, (Ekim 4, 7, 11, 14, 18)
• BUDAGOV, Lazar: Sravnitel’nıy Slovar Turetsko-Tatarskih Nareçiy: Tom I A-F Sanktpeter’burg’ 1869, X+810+6+4 s.; Tom II K-Y Sanktpeterburg 1871, 1+415+2 s.
• CLAUSON, Sir Gerard: An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish: London 1972, 6b. Oxford University Press.
• ÇAĞATAY, Saadet Ş.: Türk Lehçeleri Örnekleri VIII. yüzyıldan XVIII. yüzyıla kadar yazı dili: Ankara 31977, [I], XII+376 s. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayımları No. 67. Türk Dili ve Edebiyatı Enstitüsü No. 9.
• DANKOFF, Robert: Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Okuma Sözlüğü: Katkılarla İngilizceden Çeviren Semih TEZCAN, İstanbul 2008 (Ağustos), 291 s. Yapı Kredi Yayınları - 2742.
• DİLÇİN, Ali Dehri: Arap alfabesine göre Divanü Lûgat-it-Türk Dizini: Ankara, 1957, 448 s. TDK.
• DMİTRİYEV, N. K.: “Başkurtçada Arapça Öğeler”: Doğubilim Heyeti Notları: c. V: 1930.
• Drevnetyurkskiy Slovar: (Akademiya Nauk SSSR) - Redaktorı: V. M. NADYELYAYEV, D. M. NASİLOV, E. R. TENİŞEV, A. M. ŞCERBAK, Leningrad 1969, XXXVIII+ [II]+676 s. İzdatyel’stvo «Nauka».
• ERASLAN, Kemal: “Divanu Lugati’t-Türk’te Aruz Vezniyle Yazılmış Şiirler”: TDAY-Belleten 1991: Ankara 1994, 113-117. ss. TDK.
• ERGİN, Muharrem: Türk Dil Bilgisi: İstanbul 31972, XXVIII+407 s. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 785.Et-tühfetü’z-zekiyye Fillugati’t-turkiyye: [Çeviren ve Yayına Hazırlayan S. M. MUTALLİBOV] Taşkent 1968.
• al-FİRUZABADİ, Macdu 'd-din Abu Tahir Muhammad b. Yackub [1329-1413]: al-ukyanusu 'l-basit fi tarcamati 'l-kamusi 'l-muhit: Çeviren: CENANİOGLU Ahmed cAsım [1755-1819], [Çeviri: İstanbul 1805-1810], İstanbul I: '-r 21268 [=1852], [II]+943 s. II: r-k 21269 [=1853], [II]+939 s. III: k-v 21272 [=1855], [II]+975 s.
• GÜLSEVİN, Gürer: “11. Yüzyılda Hangi Oğuz Diyalektleri vardı?”: Bilig: Ankara 2016 (Kış), 76. sy. 269-300. ss.
• İSHAKOV, F. G.: “Günümüz Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Sözlüğünün Denemesi”: Türk Dilleri Karşılaştırmalı Dil Bilgisi Araştırmaları: IV: Kelime Hazinesi: Moskova 1962.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Abdullah Sabri Karter’in Dîvânu Lugâti ’t-Türk Çevirisi Üstüne”, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi: İstanbul 1998, 8. sy. 249-252. ss.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Dede Korkut Kitabı’nda Okuma Önerileri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1998/I: Ankara 2004, 93-100. ss. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 793.
• KAÇALİN, Mustafa S.: Divanü Lügati ’t-Türk Çevirisi: Yayınlanmamış.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Divanü Lügati ’t-Türk Üzerine Birkaç Söz”: Türk Dili: Ankara 2008, 536-549. ss.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Divânü Lügati’t-Türk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi: Ankara 1990, c. 9. 446-449. ss.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Ekmek”, Edebiyat, Edebiyat Öğretimi ve Deyişbilim Yazıları: Ankara 2006 (Mayıs), I, 90-105. ss. Pagem A Yayıncılık. Not: V. Uluslar Arası Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu 24-25 Haziran 2005, İstanbul.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Ekmek”, Yemek ve Kültür: İstanbul 2006 (Ocak), 4. sy. 61-70. ss.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Korkut Ata Kitabının Vatikan Yazması Üzerine”, Uluslar Arası Dede Korkut Bilgi Şöleni: Ankara 2000, 221-227. ss. Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• KAÇALİN, Mustafa S.: “Tevrat, Zebur ve İncil’de Bilgelikler”, İlmî Araştırmalar 6: İstanbul 1998, 147-169. ss.
• KAÇALİN, Mustafa S.: Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-nâmesi -metin ve açıklamalar-: İstanbul 2006 (Ocak), 406 s., Kitabevi 288.
• KAÇALİN, Mustafa S.: Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı Kitâb-ı Dedem Korkud èalÀ lisÀn-ı tÀéife-i OğuzÀn: İstanbul 2006 (Kasım), 202 s. Kitabevi 305.
• al-KAŞGARİ, Mahmud: Compendium of The Turkic Dialects (Diwan Lugat at-Turk): Edited and Translated with Introduction and Indices Robert DANKOFF in collaboration with James KELLY / al-KAŞGARİ, Mahmud: Türk Şiveleri Lügatı (Divanü Lugat-it-Türk) İnceleme • Tenkidli Metin • İngilizce Tercüme • Dizinler: Harvard I. Kısım 1982, XI+416 s.; II. Kısım 1984, III+381 s.; III. Kısım 1985, 337 s. Doğu Dilleri ve Edebiyatlarının Kaynakları: 7. Türkçe Kaynaklar: VII.
• [KÂŞGARLI MAHMUD]: Dîvânu Lugâti ’t-Turk: İstanbul 1333, I, 436 s.; 1333, II, 319 s.; 1335, III, 452 s.
• KÂŞGARLI MAHMUD [1008-1105]: Dîvânü Lûgati’t-Türk: [Millet Ktp. Arabî Kit. 4189. sy.'dan] Tıpkıbasım/Facsimile: Ankara 1990, 1a-319b yr. Kültür Bakanlığı Yayınları/1205. Klâsik Eserler Dizisi/11.
• KÂŞGARLI MAHMUD [1008-1105]: Dîvânü Lûgati’t-Türk: [Millet Ktp. Arabî Kit. 4189. sy.’dan] Tıpkıbasım/Facsimile: İstanbul 2017, 79+1a-319b yr. Türkiye Yazma eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları/88. Edebiyat ve Sanat Serisi: 19.
• [KÂŞGARLI MAHMUD] [1008-1105]: Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi: Çeviren: Besim ATALAY, Ankara 1939, I, XXXVI+530 s.; 1940, II, 366 s.; 1941, III, 452 s. T. D. K. [Yayın sayısı 43, 46, 60]
• ÚEŞÚERÎ, Mehmut: Türki Tillar Divani: [Yay.: Abdusalam ABBAS, Abdürahim ÖTKÜR, Abdurahim HABİBULLAH, Damulla Abdulhamit YUSUFİ, Halimi SALİH, Hacı
• NURHACI, Osman Mehmed NİYAZ, Sabir RUZİ, İbrahim MUTİ, Emin TURSUN, Mir Sultan OSMANOV] Şincan Halk Neşriyatı, Ürümçi, 1. c. 1981, 62 + 687 s, 2. c. 1983, 533 s., 3. c, 1984, 612 s.
• [КOŞGARİY МАHMUD]: Тurkiy Sözler Devoni محمود كاشغري-ديوان لغات الترك: Perevyol: Salih М. МUTALLİBOV: Toşkent c. I: 1960, 500 s.; c. II: 1961, 428 s.; c. III: 1963, 463 s.; c. IV: 1967, 550 s. Uzbekistan SSR Fenler Akademiyası Naşriyeti. [КОШГАРИЙ МАХМУД: Туркий сузлар девони محمود كاشغري-ديوان لغات الترك: перевёл: Салих
• М. МУТАЛЛИБОВ: Тошкент т. I: 1960 500 c., т. II: 1961 428 c., т. III: 1963 463 s., т. IV: 1967 550 c., Ўзбекистон ССР Фанлар Академияси Нашриети.]
• KENESBAYOĞLU, İ. K. - F. Ş. AHMEDOĞLU - E. BOLGANBAYOĞLU - T. CANUZAKOĞLU - G. ÇERKEŞ - E. CUBANOĞLU - A. İMAMBAYOĞLU - A.
• MAHMUDOĞLU - E. MUSALDAYOĞLU - D. NURGAZİYMA - A. TACİMURATOĞLU: Kazak Tiliniñ Sözdügi / Kazak Türkçesi Sözlüğü: İstanbul 1984 (Haziran), [VIII]+328 s. (Türk Dünyası Araştırmaları: 30. sy.)
• KONONOV, A. N.: “Türk Dillerinde Morfem Birleşmesi Hakkında”: Türk Dillerinin Yapısı ve Tarihi: Moskova 1971.
• KONONOV, A. N.: Günümüz Türkçe Dil Bilgisi: Moskova - Leningrad 1956.KORMUŞİN, İ. V.: “Altay Dillerinde “ka” Kökünün Kelime Hazinesi ve Anlam Gelişmesi”: Türk Sözcük Bilimi ve Sözlükçülüğü: Moskova 1971.
• [MAHMUD al-KÂŞGARÎ]: Divan Lugat at-Turk: Perevod i predisloviye: Z.-A. M. AUEZOVOY, indeksı: R. ERMERSA: Kazahstan Almatı 2005: Dayk-Press, 1288 s.+2 s. vkl. İnstitut Vostokovedeniya İmeni R. B. SULEYMENOVA Ministerstva Obrazovaniya i Nauki Respubliki. [Махмуд aл-КАШГАРИ: Диван Лугат ат-Турк: Перевод и предисловие: З.-А. М. АУЕЗОВОЙ, индексы: Р. ЭРМЕРСА: Казахстан Алматы 2005: Дайк-Пресс, 1288 с.+2 с. вкл. Институт Востоковедения Имени Р. Б. Сулейменова Министерства Образования и Науки Республики.]
• MALOV, S. E.: Eski Türk Yazıtları Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pismennosti: Moskva-Leningrad, 1951, 305-315. ss. [МАЛОВ, С. Е. Памятники древнетюркской письменности. Тексты и исследования. М.-Л. 1951, 452 стр., 305-315. стр]
• MENINSKI, Franciscus à Mesginen [1620-1698]: Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicæ, Arabicæ, Persicæ / Lexicon Turco-Arabico-Persicum: Viennæ M.DC.LXXX [=1680], I, 1992 s.; II, 1993-4220. s.; III, 4221-6008+2 s.; IV, VI+216 s.; Complementum Thesauri Linfuarum Orientalum Sev Onomasticum Latino-Turco-Arabico-Persium Simul Idem Index verbiorum Lexici Turco-Arabico-Persici: Viennæ M.DC.LXXXII [=1682], V, 5+1998 s.; VI, 96 s. İstanbul 2000, I-VI. c. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 27-32. Simurg Yayıncılık.
• MİRTACİYEV, M.: “Daslabki Omonimlarniŋ Vucudga Kelişi”: Adabiyotşunoslik va Tilşunaslik Masalalari: 4. Kitob: Toşkent 1962, 452. s.
• NALBANT, Mehmet Vefa: Divanü Lügati’t-Türk Grameri I: İstanbul 2008, 298 s. Bilge Oğuz Yayınları.
• NALBANT, Mehmet Vefa: “Divanü Lugati’t Türk’ün Sözlükçülük Geleneği Bakımından Yeri Ve Tertibi”, Kaşgarlı Mahmud Kitabı, ss. 149-161, : Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• NALBANT, Mehmet Vefa: “Sözcüklere Türkçe Bakan Bir Sözlük Bilimci Kaşgarlı Mahmud ve Ödünçleme Sözcükler Üzerine Yaptığı Köken Bilgisi Çalışmaları ” Kaşgarlı Mahmud ve Dönemi Sempozyumu, Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 28-30 Mayıs 2008, Ankara.
• NALBANT, Mehmet Vefa: “Türk Lehçeleri Sözlüğü Olarak Divanü Lugati’t-Türk Üzerine Temel Sözcükler Bakımından Bir Değerlendirme”, 20-21.04.2012 “Türk Kültürünün Gelişme Çağları: X-XIII Yüzyıllarda Merkezi Avrasya’dan Ön Asya’ya Yeni Açılımlar” Sempozyumu, Türkistan/Kazakistan.
• NECİP, Emir Necipoviç [1899-1991]: Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü: Rusçadan çeviren İklil KURBAN, Ankara 1995, [VIII]+480 s. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 615. Sözlük Bilim ve Uygulama Kolu Yayınları: 2.
• NİŞANYAN, Sevan: Sözlerin Soyağacı Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü: İstanbul 2002 (Ekim), 543 s. Adam Yayınları.
• ÖLMEZ, Mehmet: “Çağataycadaki Eskicil Öğeler Üzerine”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Sempozyumu 2003 Mustafa Canpolat Armağanı: Ankara 2003, 135-142. ss.
• ÖLMEZ, Mehmet: “Eski Türk Yazıtlarında Yabancı Öğeler (2)”, Türk Dilleri Araştırmaları: İstanbul 1997, C. 7, 175-186. ss.
• ÖLMEZ, Mehmet: “Kâşgarlı Mahmut’un Kabri ve Yurdu”, TDA: İstanbul 2004, 14. c. 207-239. ss.Özbek tilining izåhlı lugäti: Moskva 1981.
• ÖZTÜRK, Faruk: “DìvÀnu LuàÀti’t-Turk’te Sesteş Sözcükler, Homonymous Words In DìvÀnu LuàÀti’t-Turk”: Filolojide Akademik Araştırmalar: Gece Kitaplığı, Ankara Nisan 2018, Birinci Basım ISBN: 978-605-288-386-0, 245-265. ss.
• ÖZTÜRK, Faruk: “Kutadgu Bilig’de Bitki Adları”: Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi: İzmir 2006 (Yaz), VI/1, 201-208. ss.
• ÖZTÜRK, Faruk: DivÀnu luàÀti ’t-Turk’ün Arap Sözlükçülüğüne Göre İncelenmesi: Bişkek, 2010, XX+30+676 s. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkoloji Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktorluk Tezi. [Yöneten Mustafa S. KAÇALİN-Burul SAGINBAYEVA]
• RADLOFF, W. § Sevortyan, E. V.: Azericede Fiil Yapma Ekleri: Moskova 1962.
• RADLOFF, W.: Obraztsı narodnoy literaturı tyurkoskix’ Plemen’, jivuşçix v yujnoy Sibiri i Dzungarskoy stepi: Sanktpeter’burg’ 1868, II, XXI+712 s. Almancası:
• RADLOFF, W.: Proben der Volkslitteratur der türkischen Stämme Süd-Sibiriens: St. Petersburg 1868, II, I+720 s.
• RADLOFF, W. [1837-1918]: Uigurishche Sprachdenkmäler: Materialen nach dem Tode des Verfassers mit Ergänzungen von S. MALOV, Leningrad 1928, [IV]+VIII+305 s. Akademie der Wissenschaften der Union der Sozialistischen Soviet Republiken.
• RADLOFF, W.: Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte: Sanktpeter’burg’ 1893, I, XVIII+1914+66 s.; St. Pétersbourg 1899, II, 1814+64 s.; 1905, III, 2203+98 s.; 1911, IV, 2230+107 s. Tıpkıçekim baskı: Omeljan PRITSAK, Mouton 1960. RAMSTEDT, G. İ.: Altay Dil Bilimine Giriş, Şekil Bilgisi: Moskova 1957.
• RAMSTEDT, G. İ.: Altay Dil Bilimine Giriş: Moskova 1957.
• RÄSÄNEN, M.: Türk Dillerinin Tarihî Ses Bilgisi Üzerine Malzemeler: Moskova 1955.
• REDHOUSE, Sir James W.: A Turkish and English Lexicon / Kitâb-ı Ma‘ânî-i Lehce: Constantinople 1890, XVI+2224 s.
• SEVORTYAN, E. V. [ö. 1978]: Etimologiçeskiy Slovar' Tyurkskih Yazıkov (Obşetyuretskiye i mejtyurkskiye osnovı na glasnıye): Moskova I, 1974, 768+II s. «b» II, 1978, 352 s. «v», «g», «d» III, 1980, 396 s. … osnovı na bukvı ”c”, ”ç”, ”y” IV, 1989, 292+III s. ”k”, ”k” V, 1997, 363+V s. «k» VI, 2000, 259+V s. L ° M ° N ° P ° S VII, 2003, 448 s.
• SEVORTYAN, E. V.: Azericede Fiil Yapma Ekleri: Moskova 1962, s. 338.
• SEVORTYAN, E. V.: Türk Dillerinin Etimolojik Sözlüğüne Dair Deneme Maddeleri: Moskova 1966.
• SEYDAKMATOV, K.: Kırgız Tilinin Kıskaça Etimologiyalık Sözdügü: Frunze 1988, 335 s. «İlim» Basması.SEVORTYAN, E. V.: Azericede Fiil Yapma Ekleri: Moskova 1962.
• SIDIKOV, S.: “Türkçe-Moğolca Paraleller”: Orta Asya ve Güney Sibirya’daki Türk Dillerinin Ortay Çıkma Kaynakları: Frunze 1966, 210-230. ss.Sovetskaya Tyurkologiya: Baku 1972 (Yanvar-Fevral), № 1 (Nomer posvyaşçen 900-letiyu “Divanu Lugat-it-Turk” Mahmuda KAŞGARİ) 159 s. Akademiya Nauk SSSR, Akademiya Nauk Azerbaydjanskoy SSR. [Советская Тюркология: Баку 1972 (Январь-Февраль), № 1 (Номер посвящен 900-летию «Дивану Лугат-ит-Турк» Махмуда КАШГАРИ) 159 c. Академия Наук СССР, Академия Наук Азербайджанской ССР.]
• ŞÇERBAK, A. M.: Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi: Leningrad 1970.
• TAYMAS, Abdullah [Battal]: “Divanü Lûgat-it-Türk Tercemesi”, Türkiyat Mecmuası: İstanbul 1942, VII-VIII. c. 212-252. ss.
• TAYMAS, Abdullah [Battal]: “Divanü Lûgati ’t-Türk Tercümesi”, Türkiyat Mecmuası: İstanbul 1954, XI. c. 75-100. ss.
• TEKİN, Şinasi: “Eski Türkçe”, Türk Dünyası El Kitabı: Ankara 1976, 142-192. ss. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 45 Seri: I - Sayı: A5.
• TEKİN, Talât: “Karahanlı Dönemi Türk Şiiri”, Türk Dili: Türk Şiiri Özel Sayısı I (Eski Türk Şiiri): Ankara Ocak 1986 LI, 409. sy. 107-108. ss.
• TEKİN, Talât: XI. Yüzyıl Türk Şiiri Divanu Lugati’t-Turk’teki Manzum Parçalar: Ankara 1989, XI+272 s. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 541.
• TEKİN, Talat - Mehmet ÖLMEZ - Emine CEYLAN - Zuhal ÖLMEZ - Süer EKER: Türkmence-Türkçe Sözlük: Ankara 1995, 725 s. Simurg Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 18.
• TOGAN, ZEKİ V.: Umumî Türk Tarihine Giriş: İstanbul 1981, Enderun Kitabevi.
• TURSUNOV, U; Radjabayev N. R.: “Özbek Edebî Dilinde Sesteşlerin İncelenme Tarihinden”: Türk Sözcük Bilimi ve Sözlükçülüğü: Moskova 1971.
• ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir: “Büyük Türk Dilcisi Kâşgarlı Mahmut -Divanü Lûgat’ı Yazıp Bitirişinin 873 üncü Yıldönümü Münasebetiyle”, TD-Belleten: İstanbul 1946 (Mart) seri: III, sy. 6-7, 625-631 ss.
• ÜLKÜTAŞIR, M. Şakir: Büyük Türk Dilcisi: Kâşgarlı Mahmut: Ankara 1972, 222 s.+ harita. TDK Yayınları: 336.
• VASMER, Maks: Etymologiçeskiy Slovar’ Russkogo Yıazıka: Prevod s nemetskogoi dopolneniye çlena-korrespondenta AN SSSR O. N. TURBAÇEVA, Pod redaktsiey i s predislovenım prof. B. A. LARİNA, Izdaniye vtore stereotipnoye V çetireh tomah Tom I (A-D), Moskva 1986, 576 s. || Tom II (E-Muj): Moskva 1986, 576 s. || Tom III (Muza-Syat): Moskva 1987, 832 s. || Tom IV (T-Yaşur): Moskva 1987, 864 s. ”Progress”.
• YUDAHİN, K. K.: Kırgız Sözlüğü (A-J): Türkçeye Çeviren: Abdullah TAYMAS, Ankara 1945, I, XVI+376 s. T. D. K. C. III. 5. [Yayın sayısı 93].
• YUDAHİN, K. K.: Kırgız Sözlüğü (K-Z): Türkçeye çeviren: Abdullah TAYMAS, İstanbul 1948, II, [IV]+377-809+XVII+XXIII+ [I] s. T. D. K. C. III. 6. [Yayın sayısı 121].
• [YUSUF HAS HÂCİB] [1017-1069]: Kutadgu Bilig I Metin: [İşleyen:] Reşid Rahmeti ARAT, İstanbul 1947, I, LIX+656 s. T. D. K. C. II. 29 [Yayın nu. 118].
• [YUSUF HAS HÂCİB] [1017-1069]: Kutadgu Bilig II Çeviri: Reşid Rahmeti ARAT, İstanbul 1959, XXVI+477 s. Türk Tarih Kurumu.[YUSUF HAS HÂCİB] [1017-1069]: Kutadgu Bilig III İndeks: Reşid Rahmeti ARAT (İndeksi neşre hazırlayanlar: Kemal ERASLAN - Osman F. SERTKAYA - Nuri YÜCE - Ön Söz: Muharrem ERGİN), İstanbul 1979, XV+565 s. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 47, Seri: IV - Sayı: A 12.
• EZ-ZAMAHŞARİ = N. N. POPPE: Mongol’skiy slovar’ Mukaddimat al-adab çast I-II: Moskva-Leningrad 1938, 451 s. Akademiya Nauk SSSR. Trudı İnstituta Vostokovedeniya XIV. || ZEMAHŞERÎ: Mukaddimetü’l-Edeb -Moğolca-Çağatayca Çevirinin Sözlüğü-: Hazırlayan: N. N. POPPE, Çeviren: Mustafa S. KAÇALİN, Ankara 2009 (Kasım), 191 s. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 976.
• ZAJACZKOWSKİ, A.: “Türk Dillerinde Kök Yapısı Sorununa Dair”: Dil Bilimi Sorunları: № 2: 1961.
• YUNUSALİYEV, B. M.: Kırgız Sözcük Bilimi: I. Bölüm: Frunze 1955.