Türkmen Tarih Yazıcılığında “İlhak” Konusu

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 324 - 338, 27.12.2018

Tahir Aşirov

Öz

Türkmen tarih yazıcılığında “ilhak” konusu, Türkmenistan’ın Rusya’ya
katılması şeklinde anlaşılmaktadır. Bu konu, Rusya İmparatorluğu’nun Türkmen
topraklarını işgalinin kavramsal (işgal – ilhak) ifadesi bağlamında ortaya
çıkmıştır. Sovyetler Birliği döneminde Türkmen Tarihi üzerine kaleme alınan
yazılar, belge ve bilgi bakımından önemli çalışmalardır. Bununla birlikte bu
dönemin kendine özgü bir bakış açısının olduğu ise ayrı bir gerçektir. Rusya İmparatorluğu’nun
Türkmen topraklarını işgal etmesiyle ilgili yazıların, Sovyetler Birliği
döneminde Türkmen tarihi ilminde ayrı bir yeri vardır. Bu konu, Türkmen tarih
yazıcılığında “ilhak” kavramı bağlamında çalışılmıştır. Bu süreçte Göktepe ve
diğer milli olayları yadsıyan, “Ebedî Kardeşlik” adlı bir kitap 1983 yılında
kaleme alınmış ve “Türkmenistan’ın Rusya’ya gönüllü olarak girmesinin 100.
yıldönümüne” ithaf edilmiştir. Bundan sonra bu konu üzerinde tartışmalar ve
değerlendirmeler yapılmıştır. Bu bağlamda 1992 yılında “Patışa Orsyetinin
Türkmenistanı Basıp Almaklıgı: Sebepleri ve Neticeleri” (Çarlık Rusya’sının
Türkmenistan’ı işgal etmesi: Sebepleri ve Neticeleri) adı altında ilmî toplantı
yapılmıştır. Türkmen tarihi yazıcılığında, Rusya İmparatorluğu’nun işgali ile
başlayan sürecin ayrı bir düzlemde değerlendirildiğini görmek mümkündür.
Türkmenler, Rusya İmparatorluğu’nun Türkmen topraklarına ayak basmasını, 1930
öncesinde işgal anlamına gelen “basıp alma” olarak ifade ederken, sonrasında
ise bu konuda kaleme alınan yazılarda “katılma” ve “gönüllü olarak girme”
şeklinde yer almıştır. Bu durumun, bir düşünce değişiminin tezahürü olmayıp,
tam aksine ideolojik bağlamda bir tarih okumanın sonucu olduğu görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Türkmen, Tarih yızıcılığı, İlhak, işgal

Kaynakça

• Aliyev, A. ve Böriyev, K. Rusça – Türkmence Sözlik, Aşkabat: Türkmen Devlet Neşir, 1929.Amantıyev, O.A. “Историография присоединения Туркменистана к России”. Patışa Orsyetinin Türkmenistanı Basıp Almaklıgı: Sebapleri ve Neticeleri. Ilmı konferentsiyadakı dokladların gısgaça mazmunı. Ed. Ç. Yazlıyev. Aşkabat: llham, 1992. 37-39.Annanepesov, M. “Tarıhı geçmişi dikeldip…” Türkmenistan agitatorı. 15 (1989): 21-24.Annanepesov, M. XVIII–XIX asırlarda Rus-Türkmen Aragatnaşıgının Berkemegi. Aşkabat. 1981.Aşirov, T. “Sovyet İhtilali Üzerine Çalışmalar: Garaş Han Oğlu Yomudskiy Örneği”. 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası. Ankara. Hacettepe Üniversitesi yayınları, 2017: 295-308.Aşirov, T. “Sovyet Türkmenistan’da Eleştirilerin Odağındaki Tarihçi Baymirza Hayit”. Doğumunun 100. Yılında Baymirza Hayit ve Günümüzde Türkistan Tarihi Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi. İstanbul: TDBB, 2017: 69-82.Aşirov, T. “Türkmenlerde tarih bilinci ve tarih yazıcılığının serüveni. I. Uluslararası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığı” (23-25 Ekim 2014 Zonguldak- Türkiye) Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Zonguldak: BEÜ yayınları, 2015: 15-23.Devletov, J. ve Ilyasov, A. Türkmenistan’ın Rusya birleşmeği. Aşkabat: 1972.Ilyasov, A. “Meyletin girdi mi ya da biriktirildi mi?” Türkmenistan Kommunisti, 8 (1989): 44-50.Ilyasov, A. “Türkmen ilinin Orsyetin tabınlığına düşmeği ve onun hasiyeti babatda” (Türkmen ilinin Rusya’ya tabi olması ve onun niteliği hakkında) Patışa Orsyetinin Türkmenistanı Basıp Almaklıgı: Sebapleri ve Neticeleri. Ilmı konferentsiyadakı dokladların gısgaça mazmunı. Ed. Ç. Yazlıyev. Aşkabat: llham, 1992. 5-7.Karpov, G.. 1916 Tarihinde Türkmenlerin Ayaklanması. çev. T. Aşirov. Journal Of History School, 8 (2015): 809–826.Kratkiy Russsko- Turkmenskiy Slovar, Aşkabat: Ilım Neşiryatı. 1968.Rahımov, N. “Türkmenlerin Orsyetin düzümüne meyletin girmek kontseptsiyası dogrusynda”, Patışa Orsyetinin Türkmenistanı Basıp Almaklıgı: Sebapleri ve Neticeleri. Ilmı konferentsiyadakı dokladların gısgaça mazmunı. Ed. Ç. Yazlıyev. Aşkabat: llham, 1992. 13-15.Recepov, A., “Tarihi hakıkat doğru beyan edilmelidir”. Türkmenistan Kommunisti, (1990): 60-61.Recepov, Amanberdi. “Tarihi hakıkat doğru beyan edilse yagşı”. Siyasy Söhbetdeşlik, (1990): 7-10.Roslyakov, A.A. Türkmenistan’ın Tarihinin Kısaca Oçerki (Rusya’ya birikmezden önce). Aşkabat: 1956.Roslyakov, A.A.. “Türkmenistan’ın Rusya’ya Katılması Konusu”. çev. T. Aşirov. Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2 (2017): 29-36.Sahatmuradov, A. “Туркменистан - колония Российской империи”. Patışa Orsyetinin Türkmenistanı Basıp Almaklıgı: Sebapleri ve Neticeleri. Ilmı konferentsiyadakı dokladların gısgaça mazmunı. Ed. Ç. Yazlıyev. Aşkabat: llham, 1992. 39-41.Türkmen Diliniň Sözlügi. Aşkabat: Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyasınıň Neşiryatı, 1962.Yazlıyev, Ç. “Patışa Orsyetinin Türkmenistan’ı basıp almaklığı: meselanin goyluşı ve çözlüşi” Patışa Orsyetinin Türkmenistanı Basıp Almaklıgı: Sebapleri ve Neticeleri. Ilmı konferentsiyadakı dokladların gısgaça mazmunı. Ed. Ç. Yazlıyev. Aşkabat: llham, 1992. 7-11.Аннанепесов М. А. Присоединение Туркменистана к России: правда истории. Вопросы истории. 11 (1989): 70-86.Братство навеки: (К 100-летию добровол. вхождения Туркменистана в состав России) ред. М. Г. Гапуров, А. А. Росляков, М. Аннанепесов, Ашхабад: Ылым, 1983.Давлетов Дж. и Ильясов А. Присоединение Туркмении к России. Ашхабад: 1972Истории Всесоюзной коммунистической партии (большевиков): Краткого курса, под редакцией комиссии ЦК ВКП(б). Москва: 1938.История Туркменской ССР, т. 1—2, Ашгабат: 1957. Каррыев А. И., Росляков А.А. Краткий очерк истории Туркменистана (От присоединения к России до Великой Октябрьской социалистической революции). Ашхабад: 1956.Присоединение Туркмении к России (Сборник Архивных Документов) Ред. А. Ильясова, Ашхабад: 1960. Росляков А.А. Краткий очерк истории Туркменистана (До присоединения к России). Ашхабад: 1956.Россия и Туркмения в XIX в. К вхождению Туркмении в состав России. Сборники архивных документов Сб. архивных док. Ашхабад: 1946.Русско-туркменские отношения в XVIII-XIX вв. Сб. архивных док. Ашхабад: 1963.Туркменистан ССР-нин Тарыхы, I - Том, Биринжи Китап, Ашгабат: 1959. Икинжи Китап, Ашгабат: 1960.