Tarihyazımında Gerçekliğe Erişim Sorunu ve Yaşamöyküsü

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 303 - 323, 27.12.2018

Engin Deniz

Öz

Çalışmamızda ilk olarak geçmiş gerçekliğin biricikliğine karşın tarihyazımında farklı hakikat algılarının ortaya çıkış zemini ve bunun oluşturduğu sorunlar irdelenmiştir. Burada bir tarihsel araştırmada çözüm oluşturmak istenen sorunların, cevap aranan soruların araştırmacıyı kaçınılmaz olarak konusuna bağlamsal bir körlükle yaklaştırdığını, bunun da yaklaşımın doğasından kaynaklanan bir unsur olduğunu ortaya koyduk. 

Öte yandan, tarihyazımı üzerinden ortaya konulacak bilgilerin çelişkilerden arındırılıp onda yapısal tutarlılık sağlamak için mantığa başvurmak kaçınılmazdır. Bundan ötürü, varlığın mantık ilkeleri ile ilişkisini tartıştık. Varolanların bilgisini mantığın özdeşlik ilkesi üzerinden bilim ülküsü bağlamında değerlendirdik. 

Bununla beraber, süreğen bir hareketin dolayısıyla da her an değişimin bulunduğu evrende oluşan değişmezlik-süreç karşıtlığı ile maddi düzlemde özdeşliğin olanaksızlığı, tarih bilimlerini, deney ile gözleme dayalı olarak bilgi üretme iddiasındaki diğer bilim dallarıyla bilimsellik temelinde bir araya getirdiğini ifade ettik.

Sonraki aşamada, bilimselliğin zamanla değişen ölçütlerine işaret edip, bilimsel tarihçiliğin ölçütlerinin gelişimini ele aldık. Aynı zamanda bu ölçütlerden uzaklaştıkça ortaya çıkan bilimdışı tarihçiliği de masaya yatırdık. Yine bilimdışı tarihyazıcılığında popüler ve akademik olan çalışmaların temel özelliklerini ortaya koyduktan sonra tarihi, edebiyatın bir kolu olarak gören eğilimleri, temellendirme denemeleri üzerinden değerlendirmeye tabi tuttuk.

Son olarak tarihyazımında yaşamöyküsüne yer vermenin olanağını, konu hakkında geliştirilen itirazlarla birlikte ele aldık.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel tarihçilik, Bilimdışı tarihçilik, Tarihyazımı, Yaşamöyküsü, Popüler tarih, Bilgi kuramı, Tarih bilimleri, Özdeşlik

Kaynakça

• Alkan, Necmettin. Tarihin Çağlara Ayrılmasında 'Üç'Lü Sistem ve ‘Avrupa Merkezci' Tarih Kurgusu. Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C. 2., 2009, s. 23-42
• Aristoteles. Politika. (Terc. Murat Temelli). İstanbul: Ark. 2013
• Arslan, Ahmet. İbni Haldun ve Tarih, Tarih İncelemeri Dergisi, S.1., 1983, s. 9-30.
• Bıçak, Ayhan. Tarih Düşüncesi I: Tarih Düşüncesinin Oluşumu. İstanbul: Dergâh, 2004.
• Bouamrane, Chikh. İslam Tarihçiliği ve Tarihlerine Bir Bakış. AÜİFD. (Terc.: Nesim Yazıcı). C. 30, S. 0, 1988, s. 265-277.
• Burke, Peter. Tarih ve Toplumsal Kuram. (Terc.: Mete Tunçay). 5.bs. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt, 2011.
• Carr, E.H. Tarih Nedir?. (Terc. Misket Gizem Gürtürk). İstanbul, Birikim. 1980.
• Certau, Michel de. Tarih ve Psikanaliz; bilim ile kurgu arasında. (Terc.: Ayşegül Sönmezay). İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2009.
• Collingwood, R.G. Tarih Tasarımı, (Terc: Kurtuluş Dinçer). 5. bs. Ankara: Doğu Batı, 2013.
• Deniz, Engin. Alexander Israel Helphand (Parvus Efendi) 1867-1924, Hayatı ve Fikirleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi. 2011.
• Duralı, Şaban Teoman. Türkçenin Felsefe-Bilim Sözlüğü. İstanbul: Dergâh, 2013.
• Duralı, Teoman. Tarihin Dayanılmaz Ağırlığı. AÜİFD. C. 40 S. 1, 1999, s. 117-126.
• Feyerabend, Paul K. Yönteme Hayır; Bir Anarşist Bilgi Kuramının Ana Hatları. (Terc.: Ahmet İnam). İstanbul, Ara, 1989.
• Feyerabend, Paul. Özgür Bir Toplumda Bilim. (Terc: Ahmet Kardam) 2. Bs. İstanbul: Ayrıntı, 1999.
• Gasset, Jose Ortega Y. Sistem Olarak Tarih, Terc. Neyyire Gül Işık, İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2011.
• Gasset, Ortega Y. Tarihin Galilei'ciliği. Tarihsel Bunalım ve İnsan; Ortega y Gasset'ten Seçme Yazılar. (Haz. ve Terc.: Neyyire Gül Işık). 2. Bs. İstanbul: Metis, 1998.Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. 15. bs. İstanbul: Remzi, 2004.
• Heidegger, Martin. Özdeşlik ve Ayrım. (Terc. Necati Aça). Ankara: Bilim ve Sanat, 1997.
• Heidegger, Martin. Bilim Üzerine İki Ders, (Terc.: Hakkı Hünler). İstanbul: Paradigma, 1998.
• Heidegger, Martin. Zaman ve Varlık Üzerine. (Terc.: Deniz Kanıt). Ankara: A Kitap, 2001.
• Hocaoğlu, Durmuş. Tarih Kavramı: Res Gestae-Historia Rerum Gestarum. Türkiye’de Tarihyazımı, İstanbul, Yeditepe. 2011.
• Lewis, Bernard. İslam’ın Siyasal Söylemi. (Terc.: Ünsal Oskay). 2. bs. Ankara: Phoenix, 2011.
• Munslow, Alun. Tarihin Yapısökümü, İstanbul: Ayrıntı, 2000.
• Musgrave, Alan. Sağduyu, Bilim ve Şüphecilik; Bilgi Kuramına Tarihsel Bir Giriş, (Terc.: Nur Küçük). İstanbul: İthaki, 2013.
• Nietzsche, Friedrich. (Şen Bilim. (Terc: Ahmet İnam). 3. bs. İstanbul: Say, 2011.
• Öner, Necati. Mantığın ana ilkeleri ve bu ilkelerin varlıkla ilişkileri. AÜİFD. C. 17. S. 1, 1969, s. 285-303.
• Özcan, Ahmet. Türkiye’de Popüler Tarihçilik 1908-1960, Ankara: TTK, 2011.
• Özel, İsmet. Erbain; Kırk Yılın Şiirleri. İstanbul: Şule, 2005.
• Özel, Mustafa. Roman Diliyle İktisat. İstanbul: Küre, 2018.
• Özel, Mustafa. Roman Diliyle Siyaset. İstanbul: Küre, 2018.
• Popperi Karl R. Bilimsel Araştırmanın Mantığı. (Terc.: İlknur Aka ve İbrahim Turan) 3. bs., İstanbul: Yapı Kredi, 2005.
• Schopenhauer, Arthur. İstencin Özgürlüğü Üzerine (Terc. Mehtap Söyler). 2. bs. Ankara: Öteki, 2000.
• Türkiye'de/Türkçede Felsefe Üzerine Konuşmalar. İhsan Fazlıoğlu. (Haz.: M, Cüneyt Kaya). 2.bs. İstanbul: Küre, 2010.
• Yinanç, Mükrimin Halil. Tanzimattan meşrutiyete kadar bizde tarihçilik. Tanzimat. C.II. İstanbul: MEB, 1999.
• https://www.arkakapak.com/genel/ilk-islami-romanimizi-ilk-batici-romancimiz-yazdi/ (Erişim: 01. 05. 2018)