Ahmed Yesevî'nin Mirâç-nâme'si ve Etkileri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 2, 9 - 18, 01.01.2016

Doç. Dr. Mehmet Temizkan

Öz

Hz. Muhammed'in mucizelerinden biri, Allah'ın huzuruna çıkması ve onunla bir görüşme
yapmasıdır. Bu ziyaret, "Mirâç" olarak adlandırılmıştır. Bu ziyareti anlatan eserlere de
bir tür adı olarak "Mirâç-nâme" ismi verilmiştir. Türk edebiyatındaki ilk Mirâç-nâme,
Ahmed Yesevî tarafından kaleme alınmıştır. Şiir incelendiği zaman, Yesevî'nin kendinden
bir şeyler katarak konuyu genişlettiği veya zenginleştirdiği anlaşılmaktadır. Bu
genişletme, bazı hikmetlerinde de görülmektedir. Bu şiir, ilk olması dolayısıyla daha
sonra yazılan aynı türdeki eserlere kaynaklık etmiş, bir anlamda model olmuştur.
Ahmed Yesevî'nin öğrencisi Süleyman Hakim Ata'nın da aynı türde bir şiiri vardır. Onun
da aynı şekilde konuyu genişlettiği görülmektedir. Buna "Mirâç'ın efsaneleştirilmesi"
denebilir. Yesevî'nin şiiri ile öğrencisinin şiiri arasında, benzerlikler yanında önemli
farklılıklar da yer almaktadır. Osmanlı sahası şairi Süleyman Çelebî'nin Mevlid'inde de
bir Mirâç-nâme bulunmaktadır. Bu eser, yer yer Yesevî'nin yer yer de Süleyman Hakim
Ata'nın şiirinden izler taşımaktadır. Aynı sahanın en büyük şairlerinden biri olan Yunus
Emre'nin de aynı türde şiirleri vardır. İki şairden de izler taşıma durumu, Yunus'un bu
şiirleri için de geçerlidir. Bu durum, Yesevî halifeleriyle birlikte söz konusu şiirlerin de
Anadolu'ya gelmiş olabileceği ihtimaliyle açıklanabilir. Bu çalışmada, Yesevî'nin Mirâçnâme'si
tanıtılmakta ve aynı türün birkaç örneğiyle karşılaştırılarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mirâç-nâme, Yesevî, Hakim Ata, Yunus, Süleyman Çelebî

A Study on the Hikâyet-i Mirâc of Yesevî and It's Influences

Öz

One of the Prophet Muhammed's miracles is to come into God’s presence and to meet
with him. This journey is called “Miraj (Ascension)”. The works describing this journey,
as a name of the genre, are called "Miraç-name (Book of Ascension)". In Turkish
literature, first “Miraç-name” was written by Ahmed Yesevi. When the poem is
examined, it is understood that Yesevi has expanded or enriched the subject adding
something. This expansion is also seen in some of his wisdoms. Due to the fact that
this work is considered as the first in its field, this poem has become a source and
model in a sense for later Works of the same type. Süleyman Hakim Ata who is
Ahmed Yesevi’s student also has a poem which is the same type. He has also
expanded the subject. It could be named as “to mythologize of Miraj”. The Ottoman
poet Süleyman Çelebî's Mevlid also has a Miraç-name. This work has the effect of
partly Yesevi and Suleyman Hakim Ata poetry. In the same area, one of the great
poet Yunus Emre also has the same type poems, and his poems also has the effects
of these two poets. It could be explained by the possibility they may have arrived in
Anatolia with Yesevî caliphs. In this article, Yesevi’s Miraç-name is presented and it is
analysed by comparing with in comparison with several samples of the same genre.

Anahtar Kelimeler

Miraç-name (Book of Ascension), Yesevî, Hakim Ata, Yunus, Süleyman Çelebî