emdi Sözcüğünün Yeni Uygurcadaki Anlamları Üzerine

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 2, 181 - 189, 01.01.2016

Yrd. Doç. Dr. Raile Abdülvahit Kaşgarlı

Öz

Yeni Uygurcada emdi şeklinde kullanılan sözcük, Türkçenin en eski yazılı kaynağı olan
Orhun Abidelerinde amtı şeklinde geçmektedir. Günümüzde, lehçelerde indi, hazir, azır,
endi, şimdi gibi şekillerde kullanılmaktadır. Sözlüklerde emdi sözcüğünün anlamının
şimdi olduğu verilmekle beraber bu sözcüğün emdigiçe, emdigine, emdiki, emdilik,
emdilikte, emdiletin şekilleri madde başı olarak verilmiştir. Yeni Uygurcada bu sözcüğün
şimdi dışında artık, bu defa, madem, daha gibi anlamları da bulunmaktadır, yukarıdakilere
ilaveten emdirek, emdila gibi şekilleri de kullanılır. Lehçeler arası aktarmada;
sözcük anlamının bilinmesiyle birlikte sözcüğün eklerle genişlemiş şekillerin anlamlarının
da bilinmesi, ayrıca sözdiziminde kullanış biçimine göre değişen anlamların dikkatlerden
kaçmaması, önem arz etmektedir. Bu bağlamda çalışmamız, lehçeler arası aktarmalarda
anlam yanlışlığını önlemeye katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Çalışmamızda
emdi sözcüğünün ve onun türevlerinin Yeni Uygurcadaki anlamlarını, örneklerle açıklamaya
çalışacağız

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Türk Lehçeleri, Yeni Uygurca, emdi, anlam

On the Meanings of the Word “emdi” in New Uyghur Language

Öz

The word which is used as emdi in New Uyghur language is mentioned as amtı in the
Orhun Monuments which are the oldest written resource of Turkish. Today, it is used
in the forms such as indi, hazir, azır, endi, şimdi in the dialects. While it is stated that
the meaning of the Word emdi is şimdi [now] in the dictionary, the forms as emdigiçe,
emdigine, emdiki, emdilik, emdilikte, emdiletin of this word are given as article
headings as well. This word has the meanings such as at anymore, this time, since,
other than now in the New Uyghur Language as well. In addition to aforesaid, its
forms, emdirek, emdila are also used. In the transition among the dialects; with its
word meaning is known, being known also the meanings of the extended forms of the
word through suffixes and also not ignoring the meanings which may vary according
to the form of usage in the syntax appear as important. In this respect, our study
aims at making contribution to the prevention of the meaning inaccuracy in the
transfers among the dialects. We will try to explain the meanings of the word emdi
and its derivatives in the New Uyghur language by means of the examples.

Anahtar Kelimeler

Modern Turkish Dialects, New Uyghur Language, emdi, meaning