Türkçe Söz Diziminde Kullanılan Çift Olumsuz Yapılar Üzerine

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 117 - 144, 30.06.2019

Ahmet Turan Doğan

Öz

Diller, yapılarının imkân verdiği
ölçüde konuşucuları tarafından anlaşma aracı olarak çeşitli biçimlerde kullanılır
ve geliştirilirler. Bu sebeple zaman içerisinde dillerde ifadeyi
zenginleştirmek, anlatıma güç katmak gibi çeşitli amaçlar için birbirinden
farklı yapılar meydana gelir. Türkçede de ifadeye güç katmak, söylenen sözün
tesirini artırmak için zaman içerisinde çeşitli yapılar meydana gelmiştir.
Bunlardan biri de çift olumsuzluk içeren yapılardır. Çalışmaya konu olan çift
olumsuz yapılar, içerisinde iki adet olumsuzluk işaretleyicisi barındıran ve genel
mantık çerçevesinde olumsuzlukların birbirini sıfırlayarak kuvvetli bir olumlu
ifade meydana getirdiği yapılardır. Bunlar, aynı zamanda özel kullanımlardır ve
bir dilin gelişmişliğini, işlenmişliğini de gösterir. Çalışmamızda Türkçenin
tarihî metinlerinden ve Türkiye Türkçesi metinlerinden yola çıkılarak bu türden
yapıların izleri sürülmüş ve örnekleriyle söz konusu yapılar ortaya konmaya
çalışılmıştır. Böylece, Türkçedeki özel bir ifade biçimi olan çift olumsuz
işaretleyicili cümlelerdeki anlam yoğunluğu ve ifade özellikleri araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, söz dizimi, olumluluk, olumsuzluk, çift olumsuzluk

Kaynakça

• Aksan, Doğan. En Eski Türkçenin İzlerinde. İstanbul: Simurg, 2000.
• Aksan, Yeşim et al. Construction of the Turkish National Corpus (TNC). In Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. 2012. http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html
• Arat, Reşid Rameti. Kutadgu Bilig I (Metin). İstanbul: Milli Eğitim, 1947.
• Atalay, Besim (Çev.). Divanü Lûgat-it Türk (4 Cilt). Ankara: TDK, 2013.
• Aydın, Erhan. Orhon Yazıtları. İstanbul: Bilge, 2018.
• Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. Ankara: TDK, 2004.
• Börekçi, Muhsine. “Türkçe Öğretimi Bakımından Dil Bilgisi Terimi ve Kavram Olarak Olumluluk-Olumsuzluk”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten C: I-I, S: 44 (2001): 45-61.
• Buğra, Tarık. Küçük Ağa. İstanbul: İletişim, 2008
• Çelik, Hilal ve Halil Ekşi. “Söylem Analizi”. Eğitim Bilimleri Dergisi C: 27 S: 27 (2008): 99-117.
• Çürük, M. Selcen. “Çoklu Olumsuzluk Kavramı ve Türkçedeki Çoklu Olumsuzluğa
• Yûnus Emre Dîvânı Örneğinde Bir Bakış”. Dil Araştırmaları S: 15 (2014): 185-214.
• Delice, H. İbrahim. Türkçe Sözdizimi. İstanbul: Kitabevi, 2007
• Demir, Nurettin ve Emine Yılmaz. Türk Dili. Ankara: Grafiker, 2016.
• Ediskun, Haydar. Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi, 2010.
• Eker, Süer. Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker, 2017.
• Eraslan, Kemalt (Haz.). Mevlâna Sekkâkî Divanı. Ankara: TDK, 1999.
• Ercilasun, Ahmet Bican. Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları. İstanbul: Dergâh, 2016.
• Ergin, Muharrem. Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi, 2005.
• Gabain, A. Von. Eski Türkçenin Grameri. Çev. Mehmet Akalın. Ankara: TDK, 2007.
• Gulcalı, Zemire. Aç Bars Hikâyesi. Ankara: TDK, 2015.
• Hirik, Erkan. Türkiye Türkçesinde Olumsuzluk Eki. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Horn, Laurence R. A Natural History of Negation. Stanford: CSLI Publications: 2001.
• Hunutlu, Ümit. Orhun Yazıtları ile İyi ve Kötü Prens Öyküsü’nde Yan Cümleler.
• Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2014.
• İlhan, Nadir ve Ceren Kabadayı. Türk Dilinde Olumsuzluk. İstanbul: Kesit, 2017.
• Karahan, Leyla. Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ, 2008.
• Korkmaz, Zeynep. Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: TDK, 2003.
• Krifka, Manfred. “Negated Antonyms: Creating and Filling the Gap”. Presupposition and Implicature in Compositional Semantics: 163-177. (ed. Uli Sauerland and Penka Stateva). New york: Palgrave Macmillan, 2007.
• Mau-Tsai, Liu. Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri. İstanbul: Selenge, 2006.
• Orkun, Hüseyin Namık. Eski Türk Yazıtları. Ankara: TDK, 2011.
• Ölmez, Mehmet. Köktürkçe ve Eski Uygurca Dersleri. İstanbul: Kesit, 2017.
• Özcan, Ceyda. Eski Uygurca Kuanşi İm Pusar İncelemesi Metin-Çeviri-Açıklamalar-Sözlük. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Özçelik, Sadettin ve Münir Erten. Türkiye Türkçesi Dil Bilgisi. Ankara: Bizim Büro, 2011.
• Özkan, Mustafa ve Veysi Sevinçli. Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. Ankara: Akademik Kitaplar, 2015.
• Tahir, Kemal. Yorgun Savaşçı. İstanbul: Tekin, 1993.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Aydaki Kadın. İstanbul: Adam, 1987.
• ------------------------------. Huzur. İstanbul: Dergâh, 1992.
• ------------------------------. Saatleri Ayarlama Enstitüsü. İstanbul: Dergâh, 2008.
• ------------------------------. Mahur Beste. İstanbul: Dergâh, 2010.
• Tekin, Talat. Orhon Yazıtları. Ankara: TDK, 2008.
• ---------------. Irk Bitig. Ankara: TDK, 2013Uşaklıgil, Halid Ziya. Kırık Hayatlar. Ankara: Akçağ, 2016.
• Üstünova, Kerime. “Dilbilgisel Olumsuzlayıcılar”. Teke Dergisi 5/4. (2016): 1703-1715.
• İnternet KaynaklarıTEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü), http://tebdiz.com/
• TUD (Türkiye Ulusal Derlemi), https://v3.tnc.org.tr/